Τα δύο άγνωστα νησιά στη Μεγάλη Πρέσπα που η Ελλάδα παραχώρησε σε Αλβανία και Γιουγκοσλαβία

Τα νησιά Άγιος Παύλος (Maligrad) και Άγιος Πέτρος (Golem Grad) της Μεγάλης Πρέσπας που δόθηκαν το 1912-13 σε Αλβανία και Σερβία, άγνωστο με ποιες Συνθήκες

Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά και αργότερα, ως το 1920 υπήρξαν σημαντικές αλλαγές συνόρων στα Βαλκάνια, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη. Η Ελλάδα, έπειτα από σκληρές μάχες και σημαντικές νίκες πέτυχε να αυξήσει μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων κατά πολύ την έκταση της. Υπήρχαν όμως και κάποια αγκάθια στις διαπραγματεύσεις για την οριστική διαμόρφωση των συνόρων.

Η, μάλλον απροσδόκητη, ίδρυση του αλβανικού κράτους, μετά από επιμονή και πιέσεις των Ιταλών, κυρίως και της πανίσχυρης τότε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 1912, ένα σημαντικό τμήμα της Ηπείρου που είναι γνωστό ως «Βόρεια Ήπειρος» μέχρι σήμερα («Νότια Αλβανία» για άλλους) παρέμεινε στην Αλβανία. Από την άλλη πλευρά, η Σερβία βρέθηκε να κατέχει εδάφη με ελληνικούς πληθυσμούς, στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.

Όπως είναι γνωστό στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, που ανήκε στη Σερβία το 1913 βρίσκονται οι λίμνες Πρέσπες (Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα).

Η Μεγάλη Πρέσπα, μοιράστηκε το 1913 ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Σερβία και την Αλβανία, ενώ η Μικρή Πρέσπα παραχωρήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στη χώρα μας (τα 43,5 τ.χλμ από τα συνολικά 47,5 τ.χλμ της έκτασής της, ενώ τα 4 τ. χλμ που δόθηκαν στην Αλβανία, λόγω της καθόδου του νερού στη Μικρή Πρέσπα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Η Μεγάλη Πρέσπα έχει συνολική έκταση 273 τ. χλμ.

Το 60% της λίμνης ανήκει στη Βόρεια Μακεδονία, το 22% (39,4 τ. χλμ) στην Ελλάδα και το 18% στην Αλβανία. Στη Μεγάλη Πρέσπα, που βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μέτρων και έχει μέγιστο βάθος γύρω στα 55 μέτρα εντυπωσιάζουν οι πανύψηλοι, απόκρημνοι και σπηλαιώδεις βράχοι. Οι σπηλιές είναι γεμάτες από βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, ναΰδρια και σκήτες, όπως της Μεταμόρφωσης, της Μικράς Ανάληψης και της Παναγίας της Ελεούσας, καθώς και βραχογραφίες της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου. Οι βραχογραφίες είναι πιθανότατα έργα ντόπιων αγιογράφων που έγιναν ως τάματα για τη διάσωση από ναυάγια, τα οποία είναι συχνά στη λίμνη εξαιτίας των θυελλωδών ανέμων και των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούν πολλές φορές στην περιοχή.

Άγιος Πέτρος και Άγιος Παύλος: Δύο ελληνικές νησίδες που δόθηκαν σε Σερβία και Αλβανία αντίστοιχα (1912-13)

Τα παραπάνω στοιχεία είναι γνωστά. Εκείνο που δεν μπορεί να βρει κάποιος στο διαδίκτυο είναι ότι στη Μεγάλη Πρέσπα υπάρχουν δύο νησιά, με τα ελληνικά ονόματα Άγιος Πέτρος και Άγιος Παύλος που ανήκαν στη χώρα μας ως το 1912-13 οπότε και ο μεν Άγιος Πέτρος δωρήθηκε από τη χώρα μας στον τότε βασιλιά της Σερβίας Πέτρο Α’, που μετέπειτα υπήρξε ο πρώτος (1918) βασιλιάς της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία, Κροατία, Σλοβενία), ενώ ο Άγιος Παύλος δόθηκε στην Αλβανία.

Τα σχετικά στοιχεία υπάρχουν σε τουλάχιστον δύο έγκυρες πηγές: την εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ και το βιβλίο «ΛΙΜΝΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ», του Γιώργου Φατούρου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ. Το μόνο πρόσθετο στοιχείο που αναφέρουν είναι ότι πρόκειται για δύο έρημες και ακατοίκητες νησίδες, στις οποίες υπάρχουν όμως πολλά μεσαιωνικά μνημεία. Οι περιγραφές αυτές δεν είναι απόλυτα σωστές.

Maligrad και Golem Grad: Δύο νησιά που είναι άγνωστο πώς δόθηκαν σε Αλβανία και Σερβία

Το Maligrad, ο Άγιος Παύλος, το οποίο στα αλβανικά σημαίνει «μικρή πόλη» και στα σλαβικά «μικρή πόλη ή κωμόπολη» βρίσκεται στο αλβανικό τμήμα της Μεγάλης Πρέσπας. Έχει πολλές σπηλιές κατάλληλες για άγρια ζωή και έναν κυκλικό γκρεμό. Έχει μερικά δέντρα και μια αμμουδιά. Στο νησί υπάρχει μια ιστορική εκκλησία, ο ναός της Αγίας Μαρίας ή Εκκλησία της Παναγίας.

Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Αγία Μαρία, την Παναγία και χτίστηκε με δαπάνες του Κέσαρ Νόβακ το 1369. Ο Κέσαρ Νόβακ ήταν Σέρβος ευγενής του 14ου αιώνα που είχε στην ιδιοκτησία του τη Μεγάλη Πρέσπα μεταξύ 1355-1371. Η σύζυγός του Κάλια ήταν Ελληνίδα. Μαζί απέκτησαν δύο παιδιά: τη Μαρίνα ή Μαρία και τον Αμιράλ(η).

Το Maligrad έχει έκταση 50 στρεμμάτων. Είναι άγνωστο πότε και πώς δόθηκε στην Αλβανία. Έγινε αυτό με τη χάραξη (επί χάρτου) και όχι επί τόπου (in loco) των ελληνοαλβανικών συνόρων ή χαρίστηκε στη γειτονική χώρα.

Πάντως, η εκκλησία της Αγίας Μαρίας, στην κατασκευή της οποίας οι Αλβανοί δεν είχαν καμία συμμετοχή, αποτελεί σήμερα πολιτιστικό μνημείο της Αλβανίας. Το Golem Grad («Μεγάλο νησί» στα σλαβικά), μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας πέρασε στην κατοχή των Σκοπίων, της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας. Έχει έκταση 200 στρεμμάτων, μήκος 600 μέτρα και πλάτος 250 μέτρα. Ως τα μέσα του 20ου αιών ζούσε εκεί μια μικρή μοναστική κοινότητα, που έφυγε από το νησί, το οποίο πλέον δεν κατοικείται.

Σ’ αυτό υπάρχουν πολλά αρχαία ερείπια και εκκλησίες, ενώ «φιλοξενεί» πολλά είδη ζώων και πτηνών, γι’ αυτό και είναι γνωστό και ως «Νησί των Φιδιών» ή «Νησί των Πελεκάνων». Η πρόσβαση σ’ αυτό γίνεται με βάρκα, κυρίως από το χωριό Κόνισκο που απέχει περίπου δύο χιλιόμετρα από το Golem Grad. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς, με ποια Συνθήκη και για ποιο λόγο το νησί αυτό παραχωρήθηκε από την Ελλάδα στη Σερβία…

Πηγή