Η σχέση ανθρώπου και φωτιάς είναι αρχέγονη και σχεδόν μαγική. Η αίσθηση της θαλπωρής, η εικόνα της φλόγας που σιγοκαίει, ο ήχος των ξύλων που ακούγεται μέσα στην ησυχία της νύχτας μερικές φορές λειτουργούν ευεργετικά σαν μια θερμή συντροφιά…
Ακόμη και σήμερα που τα συστήματα θέρμανσης με έναν απλό διακόπτη ενεργοποιούνται θερμαίνοντας πολλά τετραγωνικά σε λίγα λεπτά, ή γοητεία της φωτιάς είναι ακαταμάχητη. Και αυτό γιατί το τζάκι είναι συνδυασμένο με εικόνες και στιγμές ατμοσφαιρικές, οικογενειακές και ήρεμες, όπου η εστία θερμαίνει τον χώρο και δημιουργεί την ανάγκη μιας πιο άμεσης ανθρώπινης επαφής. Όμως το τζάκι σαν στοιχείο μπορεί να καθορίσει με την παρουσία του τη δομή του χώρου και την αισθητική του: να διαχωρίσει ή να ενοποιήσει ένα χώρο με περισσότερες ζώνες, να φιλοξενήσει στην επιφάνειά του ράφια και εσοχές να επεκταθεί καταλαμβάνοντας ένα ψηλότερο επίπεδο, ή να δώσει απλά το στιλ κλέβοντας την παράσταση.
Η επιλογή του σχεδίου δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής αλλά έχει και πρακτική σημασία. Το τζάκι που έχει ένα άνοιγμα θερμαίνει μόνο προς αυτήν την πλευρά, ενώ οι εστίες με περισσότερες ανοιχτές πλευρές (γωνιακή, κυκλική, πολυγωνική) ζεσταίνουν πιο πολύ. Τα διπλοεστιακά τζάκια που σχεδιάζονται σαν διαχωριστικά ή τα ελεύθερα στο χώρο (λύση που απαιτεί πολλά τετραγωνικά) αποδίδουν μεγαλύτερη θερμότητα. Υπάρχουν τζάκια για κάθε περίπτωση και προτίμηση. Από τα παραδοσιακά χτιστά με τα πυρότουβλα μέχρι τα προκατασκευασμένα με διαστάσεις δεδομένες που τοποθετούνται εύκολα και από τα θερμοδυναμικά που μέσω αεραγωγού θερμαίνουν όλο το σπίτι (όσα έχουν κλειστή εστία με γυαλί ζεσταίνουν περισσότερο), οι επιλογές γίνονται μια υπόθεση αρκετά εύκολη. Πάντα βέβαια πρέπει η εφαρμογή να γίνεται από έμπειρο τεχνίτη ή συνεργείο και να μελετηθεί καλά κάθε σημείο του τζακιού για μια σωστή λειτουργία χωρίς καπνούς και δυσάρεστες εκπλήξεις.
Ανατομία ενός τζακιού
Εστία: Εδώ τοποθετούνται τα ξύλα. Τα πλευρικά τοιχώματά της έχουν μια κλίση για μεγαλύτερη απόδοση, ενώ οι διαστάσεις του ανοίγματος είναι ανάλογες των τετραγωνικών του χώρου που επιθυμείτε να θερμαίνετε με το τζάκι.
Φούσκα: Έτσι λέγεται παραδοσιακά ο καπνοσυλλέκτης που έχει σχήμα πυραμίδας ή κώνου. Συνδέει την εστία με την καπνοδόχο μεταφέροντας τα αέρια της καύσης έξω από το σπίτι ενώ ταυτόχρονα εμποδίζει τον εξωτερικό κρύο αέρα να μπει στον χώρο γυρίζοντας πίσω τον καπνό.
Ντάμπερ: Πρόκειται για ένα πορτάκι συνήθως μεταλλικό που τοποθετείται σε κάποιο σημείο της φούσκας ή της καπνοδόχου και απομονώνει τον χώρο της εστίας από την καπνοδόχο. Προσοχή: Πρέπει να το ανοίγουμε πάντα όταν ανάβουμε το τζάκι και να το κλείνουμε όταν είναι σβηστό ή όταν καθαρίζεται η καπνοδόχος.
Καπνοδόχος: Είναι ο κατακόρυφος αγωγός (με κυκλική ή ορθογωνική διατομή) που οδηγεί τα καυσαέρια έξω και παράλληλα δημιουργεί εκείνο το ρεύμα του αέρα που απαιτείται για την καύση. Η κατασκευή και η μόνωση είναι καθοριστικά στοιχεία για τη σωστή λειτουργία του τζακιού.
Η κατάλληλη ξυλεία: Για μια σωστή και αποδοτική λειτουργία πρέπει να προμηθευτείτε ξύλα χωρίς υγρασία στο εσωτερικό τους αποθηκευμένα για ένα διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών σε προστατευμένο μέρος για να έχουν αποβάλλει το μεγαλύτερο ποσοστό της υγρασίας τους. Ιδανικά είναι τα ξύλα που καίγονται αργά και δημιουργούν θράκα, όπως η δρυς, η οξιά και φυσικά η ελιά. Το πεύκο μπορεί να δίνει εντυπωσιακή φλόγα, αλλά καίγεται γρήγορα και παράγει μαύρο καπνό, δημιουργώντας προβλήματα στην καμινάδα. Για το ξεκίνημα της φωτιάς είναι απαραίτητο το προσάναμμα με μικρά κομμάτια ξύλου, χωρίς υπερβολές. Αποφεύγετε να καίτε κομμάτια ξύλου με χρώμα, χαρτιά και πλαστικά στο τζάκι σας.
Καθαρισμός: Απομακρύνετε τις στάχτες, αφού βεβαιωθείτε ότι έχουν σβήσει εντελώς, με ηλεκτρική ή άλλη σκούπα και σκουπίστε συνεχίζοντας με σφουγγάρι ή μία άλλη βούρτσα χωρίς να χρησιμοποιήσετε πολύ νερό. Κάθε ένα ή δύο χρόνια καθαρίστε την καμινάδα καλώντας ένα ειδικό συνεργείο. Αυτό είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του τζακιού.
Επενδύσεις: Η εξωτερική επιφάνεια του τζακιού μπορεί να έχει λιτή ή περίτεχνη κάλυψη και να επενδυθεί με υλικά της αρεσκείας σας: Πέτρα, μάρμαρο, γρανίτης, πλακάκια, ξύλο, μέταλλο, καθρέφτης, ή απλός βαμμένος σοβάς θα σας επιτρέψουν να κάνετε τα διακοσμητικά παιχνίδια που θα αποδώσουν το τζάκι των ονείρων σας. Πάντα, βέβαια, πρέπει να λαμβάνετε υπόψη σας το γενικότερο στιλ του σπιτιού προς αποφυγήν διακοσμητικών συγχύσεων και υπερβολών.
Προσοχή!
Προσέχετε πάντα το τζάκι, έχοντας υπό την επίβλεψή σας παιδιά, κατοικίδια και σβήνετέ το καλά πριν φύγετε από το σπίτι.
Το τζάκι πρέπει να ανάβει ένα μήνα μετά την κατασκευή του γιατί μια απότομη υπερθέρμανση μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές στην επένδυσή του.
Ανοίγετε πάντα το ντάμπερ και αφήνετε πάντοτε ένα μικρό παράθυρο ανοικτό για να ανανεώνετε ο αέρας του δωματίου (επειδή η φωτιά τραβάει τον αέρα του χώρου).
Χρησιμοποιείτε πάντα το προστατευτικό πλέγμα μπροστά από τη φωτιά για να αποφύγετε ανεπιθύμητες τρύπες από τις σπίθες στο χαλί σας…
Από τη Γεωργία Παπανδρέου