Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά στις 19 Φεβρουαρίου τη νεομάρτυρα Αγία Φιλοθέη την Αθηναία – Ο βίος και το έργο της
Μεγάλη γιορτή αύριο, 19 Φεβρουαρίου για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αφού τιμάται η μνήμη της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας.
Η ζωή και το σπουδαίο έργο της Αγίας
Η Αγία Φιλοθέη γεννήθηκε στην Αθήνα περί το 1522 από την επιφανή Οικογένεια των Μπενιζέλων και το κοσμικό της όνομα ήταν Παρασκευή.
Οι ευσεβείς γονείς της Άγγελος και Σηρίγη, απόγονος της βυζαντινής οικογένειας των Παλαιολόγων, την ανάθρεψαν με ευσέβεια. Έμαθε τα πρώτα της γράμματα και σε ηλικία μόλις 14 την πάντρεψαν με τον πολύ μεγαλύτερό της άρχοντα των Αθηνών Ανδρέα Χειλά, χωρίς τη θέλησή της. Ύστερα από τρία χρόνια χήρεψε κληρονομώντας μια τεράστια περιουσία. Παρά τις πιέσεις που δεχόταν να ξαναπαντρευτεί, αρνήθηκε και αποφάσισε να ακολουθήσει τη μοναχική ζωή.
Μετά το θάνατο των γονέων της εκάρη μοναχή και έλαβε το όνομα Φιλοθέη. Το σπίτι της βρισκόταν στο σημείο που βρίσκονται τα γραφεία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, στην οδό Αγίας Φιλοθέης, στο οποίο συγκέντρωσε πολλές ευσεβείς κόρες της Αθήνας και το οποίο μετέβαλε με τον καιρό σε μοναστήρι, με καθολικό τον παρακείμενο ναό του Αγίου Ανδρέα.
Γύρω στο 1571 ζήτησε από τον μητροπολίτη Αθηνών την αναγνώριση του Μοναστηριού της, στην οποία ζούσαν 150 μοναχές με ηγουμένη την Φιλοθέη. Πολλές από τις μοναχές ήταν εκχριστιανισμένες μουσουλμάνες, τις οποίες είχε εξαγοράσει από τουρκικά χαρέμια. Εκείνη την εποχή αρχίζει το μεγάλο πνευματικό, φιλανθρωπικό, κοινωνικό και εθνικό έργο της. Ξοδεύει αφειδώς τη μεγάλη πατρική και συζυγική της περιουσία, ανακουφίζοντας χιλιάδες ενδεείς της Αττικής και άλλων περιοχών. Το μοναστήρι της μεταβλήθηκε, εκτός από τόπο προσευχής και ασκήσεως, σε μεγάλο συγκρότημα κοινωνικής ευποιΐας. Σχολείο νεανίδων, νοσοκομείο, ορφανοτροφείο, γηροκομείο, εργαστήρια εκμάθησης τεχνών, ξενοδοχείο για τη διαμονή των ξένων κλπ. Το συγκρότημα αυτό το ονόμασε «Παρθενώνα», όπου έβρισκαν φροντίδα πλήθος ανθρώπων Ελλήνων και Τούρκων. Παράλληλα ιδρύει σε πολλά μέρη σχολεία, όπου φοιτούσαν αδιακρίτως αγόρια και κορίτσια δωρεάν.
Παράλληλα επιδίδεται με πάθος στην υπηρεσία της πατρίδος. Προσφέρει μεγάλα ποσά στους Τούρκους αγάδες και απελευθερώνει Έλληνες αιχμαλώτους. Επίσης εκμεταλλεύεται τη φιλαργυρία των Τούρκων αφεντάδων της περιοχής και εξαγοράζει τις δύστυχες αρπαγμένες γυναίκες των χαρεμιών, τις οποίες φυγαδεύει στα νησιά, που βρισκόταν σε ενετική κατοχή, απογυμνώνοντας τους τούρκικους οντάδες από αιχμάλωτες κοπέλες.
Για να βρίσκεται κοντά στους κατοίκους της αραιοκατοικημένης τότε Αττικής ιδρύει παραρτήματα στα Πατήσια, στο Χαλάνδρι, στο Ψυχικό και στην Καλογρέζα.
Το Ψυχικό και το πηγάδι της μοναχής Φιλοθέης
Σύμφωνα με τις καταγραφές στην περιοχή του Ψυχικού ανοίγει πηγάδι για να ξεδιψούν οι αγρότες και οι περαστικοί. Λέγεται ότι από το πηγάδι αυτό – ψυχικό της μοναχής Φιλοθέης πήρε το όνομά της περιοχή. Υπάρχει επίσης η εκδοχή ότι πάνω στο μαρμάρινο χείλος του πηγαδιού αναγράφονταν η λέξη «ψυχικό» που ήταν και ο σκοπός της δημιουργίας του.
Η Καλογρέζα και πώς πήρε το όνομά της
Και η Καλογρέζα οφείλει το όνομά της στην Μοναχή Φιλοθέη. Και αυτό διότι στην περιοχή ιδρύθηκε Μετόχι του μοναστηριού της Μοναχής ή της Καλογραί(ζ)ας, όπως την αποκαλούσαν οι Αθηναίοι.
Το μετὀχιο της Καλογρέζας, ονομαζόταν και «μετόχι του Περσού» από το νερό του ποταμού που περίσσευε. Εξ αυτού και το όνομα του συνοικισμού Περισσού της Ν. Ιωνίας.
Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Δημήτριο Καμπούρογλου το μετόχι της Καλογρέζας οικοδομήθηκε σε έκταση η οποία αποτελούσε πατρική ιδιοκτησία της μοναχής και όπου πριν τον 16ο αιώνα υπήρχε Μονή με ναό αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου.
Στον χώρο αυτό η Αγία Φιλοθέη ίδρυσε σχολείο θηλέων, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πρώτα σχολεία θηλέων όχι μόνο του Γένους, αλλά και της Ευρώπης, ενώ το μετόχι της Μονής λειτούργησε μέχρι και το 1821.
Και όπως ήταν αναμενόμενο να συμβεί εν μέσω Τουρκοκρατίας, η δράση της προκάλεσε αντιδράσεις από τους κατακτητές και το κατεστημένο. Η Φιλοθέη φυλακίστηκε, βασανίστηκε και βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 1589.
Η Φιλοθέη των βορείων προαστίων
Το προάστιο των βορείων προαστίων που σήμερα ονομάζεται Φιλοθέη στο παρελθόν ονομαζόταν Νέα Αλεξάνδρεια. Μετονομάστηκε όταν στην περιοχή, το 1934, εντελώς τυχαία, κατά τη διάρκεια χωματουργιών εργασιών, εντοπίστηκε η μυστική κρύπτη που διαμέσου ενός υπόγειου, μυστικού τούνελ οδηγούσε στο Μετόχι της Καλογρέζας.