Η συγγνώμη των μελών του ΕΟΔΑΣΑΑΜ στις οικογένειες των θυμάτων των Τεμπών – Η παραδοχή για «μη ιεροποίηση του χώρου» και η διαπίστωση ότι «έγιναν όλα λάθος» – Γιατί «τα στοιχεία καταστράφηκαν σε τρεις ημέρες» – Διαβάστε όλο το πόρισμα, δείτε φωτογραφίες και αναλυτικά διαγράμματα
Ρεπορτάζ: Βάσω Ασμανίδου, Διονυσία Προκόπη
«Αξονική τομογραφία» των λόγων που οδήγησαν 57 ανθρώπους στο θάνατο στα Τέμπη, επιχείρησε στο πόρισμά της η Επιτροπή του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ).
Σε μια μακράς διάρκειας και φορτισμένη ανά διαστήματα συνέντευξη Τύπου, τα μέλη της Επιτροπής κατέδειξαν τη διαχρονική εγκατάλειψη του σιδηροδρόμου, μεταξύ άλλων τη συμβολή της μη υλοποίησης της σύμβασης 717, τη σειρά ανθρώπινων λαθών την επίμαχη νύχτα. Υποστήριξαν ότι ο τεχνικός εξοπλισμός των τρένων που ενεπλάκησαν στο δυστύχημα δεν προκάλεσε την έκρηξη και την πυρόσφαιρα, καθώς και ότι η πλειονότητα των θυμάτων σκοτώθηκε λόγω της σύγκρουσης και 5-7 άτομα λόγω της φωτιάς. Η Επιτροπή είχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της καταστροφής στοιχείων από τη μη «ιεροποίηση» του χώρου του δυστυχήματος, καθώς «έγιναν όλα λάθος». «Συγγνώμη» ζήτησε στους συγγενείς των θυμάτων ο πρόεδρος του σιδηροδρομικού τομέα ΕΟΔΑΣΑΑΜ, Δρ. Χρήστος Παπαδημητρίου, γιατί «πέρα από τον πόνο τους, είχαν να κάνουν έναν τιτάνιο αγώνα, για να υποκαταστήσουν τον Οργανισμό, που τότε δεν υπήρχε».
Καταστροφή στοιχείων
Σύμφωνα με το πόρισμα, δεν έγινε σωστή εφαρμογή της επιχειρησιακής περιμέτρου καθώς και σωστή χαρτογράφηση του χώρου διερεύνησης του δυστυχήματος. Αποτέλεσμα ήταν η απώλεια πληροφοριών, απαραίτητων για την κατανόηση των αιτίων και των υποκειμενικών παραγόντων του δυστυχήματος.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο πρόεδρος του σιδηροδρομικού τομέα ΕΟΔΑΣΑΑΜ, κ. Παπαδημητρίου, «δεν τιμά το ελληνικό κράτος η ανυπαρξία αυτού του Οργανισμού κατά το βράδυ του δυστυχήματος, γιατί η έλλειψη του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και η μη ιεροποίηση του χώρου του δυστυχήματος, οδήγησε σε σοβαρή απώλεια στοιχείων» τόνισε ο κ. Παπαδημητρίου κατά τη συνέντευξη Τύπου, το πρωί της Πέμπτης (27/02/2025) στην ΕΣΗΕΑ.
Στην καταστροφή στοιχείων αναφέρθηκε και ο κ. Κωνσταντίνος Καπετανίδης, Πολιτικός μηχανικός, Προϊστάμενος Μονάδας Διερευνήσεως Ατυχημάτων ΕΟΔΑΣΑΑΜ. «Αυτό που έγινε, που καταστράφηκαν τα στοιχεία σε τρεις ημέρες, δεν έπρεπε να συμβεί. Αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει».
Μάλιστα, με διευκρινιστική του δήλωση ο κ. Παπαδημητρίου τόνισε πως «άρχισαν να μετακινούν τα βαγόνια σε τρεις μέρες, δεν έχει γίνει σωστή διαχείριση του τόπου δυστυχήματος με αποτέλεσμα να αλλοιωθούν τα στοιχεία».
Το άγνωστο καύσιμο
Σχετικά με την έκρηξη και τη δημιουργία πυρόσφαιρας, η Επιτροπή απέκλεισε την εκδοχή των ελαίων σιλικόνης και κατέληξε στην παρουσία κάποιου άγνωστου καυσίμου. Συγκεκριμένα, στο πόρισμα αναφέρεται: «Βάσει των παρατηρήσεων που μπορούσαν να γίνουν, δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο τεχνικός εξοπλισμός του εμπλεκόμενου τροχαίου υλικού προκάλεσε το σχηματισμό και την επέκταση της τεράστιας πυρόσφαιρας που προέκυψε μετά την σύγκρουση, η οποία στη συνέχεια προκάλεσε δευτερεύουσες πυρκαγιές. Με τα υπάρχοντα στοιχεία είναι αδύνατο να προσδιοριστεί τι ακριβώς προκάλεσε αυτό το φαινόμενο, αλλά προσομοιώσεις και εκθέσεις ειδικών υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία ενός άγνωστου μέχρι στιγμής καυσίμου».
Ο κ. Bart Accou, μέλος της Επιτροπής διερεύνησης του ΕΟΔΑΣΑΑΜ ανέφερε στη συνέντευξη τύπου πως «η αυτοψία στο σημείο δεν έγινε με τον τρόπο που έπρεπε, ώστε να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε τον τύπο του καυσίμου που μεταφερόταν και προκάλεσε την πυρόσφαιρα. Έγιναν προσομοιώσες και στο μόνο που μπορούμε να καταλήξουμε είναι ότι αυτό που επίσημα μεταφερόταν στο (σ.σ. εμπορικό) τρένο και οι μηχανές των δύο τρένων, δεν μπορούσαν να προκαλέσουν την πυρόσφαιρα».
Για το ζήτημα αυτό, ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ έχει ζητήσει επιπλέον επιβεβαίωση από ανώτατο πανεπιστημιακό ή ερευνητικό ίδρυμα, όπως για παράδειγμα είναι ο Δημόκριτος.
Τα θύματα
Το πόρισμα αναφέρει ότι «τα περισσότερα από τα θύματα αυτού του δυστυχήματος οφείλονται στις επιπτώσεις της σύγκρουσης των δύο τρένων. Τα σιδηροδρομικά οχήματα δεν είναι σχεδιασμένα για σύγκρουση με ταχύτητα άνω των 36 km/h».
Όπως ανέφερε ο κ. Καπετανίδης, «τα περισσότερα θύματα πέθαναν από μηχανικά αίτια», ως συνέπεια της σύγκρουσης των δύο τρένων.
Ο κ. Αστέριος Αλεξάνδρου, Πολιτικός μηχανικός, Προϊστάμενος Τμήματος Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων ΕΟΔΑΣΑΑΜ, τόνισε ότι «τα θύματα που είχαν αιτία θανάτου τη φωτιά, είναι περίπου 5-7».
Τα λάθη
Στο πόρισμα αναφέρεται ότι ο σταθμάρχης Λάρισας δεν χρησιμοποίησε την αυτοματοποιημένη μέθοδο χάραξης πορείας, και πιθανότητα κατά λάθος άφησε την αλλαγή 118 σε λανθασμένη θέση. Αυτό το λάθος εξακολούθησε να περνάει απαρατήρητο από τον σταθμάρχη μετά από την αναχώρηση του IC-62.
Αυτές οι ενέργειες και οι αποφάσεις του σταθμάρχη πρέπει να γίνουν κατανοητές στο δύσκολο επιχειρησιακό πλαίσιο το οποίο είχε να αντιμετωπίσει εκείνο το βράδυ. Ο κανονικός φόρτος εργασίας του επιβαρύνθηκε ιδιαίτερα από μια σειρά πρόσθετων παραγόντων. Υπήρξε μια σειρά από τεχνικές βλάβες, τόσο προσωρινές όσο και πιο μόνιμες, οι οποίες δημιούργησαν πρόσθετες αρμοδιότητες ή δυσχέραναν τα καθήκοντά του. Έπρεπε να αντιμετωπίσει έναν άνευ προηγουμένου αριθμό επικοινωνιών, πολλές από τις οποίες δεν είχαν άμεση σχέση με το καθήκον του να ελέγχει την κυκλοφορία των τρένων.
Επιπλέον, ο σχεδιασμός του περιβάλλοντος εργασίας, λόγω της θέσης των διαφόρων μέσων που χρησιμοποιούνται, δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή συνομιλιών και ταυτόχρονα την παρακολούθηση της κυκλοφορίας των τρένων. Όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά, όταν γύριζε δεξιά για τις επικοινωνίες δεν μπορούσε να βλέπει τον πίνακα ελέγχου. Τέλος, την προσοχή του και τη συναισθηματική του κατάσταση, επηρέασε η διόρθωση ενός λάθους που έκανε, όταν προηγουμένως καθόρισε τη διαδρομή για ένα άλλο εισερχόμενο, τοπικό τρένο.
Η εντολή αναχώρησης δόθηκε προφορικά και δεν επιβεβαιώθηκε από τον μηχανοδηγό μέσω επανάληψης, και επίσης ο μηχανοδηγός δεν αντέδρασε ούτε όταν έφτασε στην αλλαγή 118 και μπήκε στην αντίθετη γραμμή.
Η εγκατάλειψη του σιδηροδρόμου
Κακή συντήρηση, όλο και πιο υποβαθμισμένη υποδομή, διαρθρωτική έλλειψη προσωπικού: ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ εντοπίζει σοβαρή υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση του ελληνικού σιδηροδρόμου ήδη από το 2010, που επιτάθηκε την περίοδο των μνημονίων και δεν είχε ανακάμψει το 2023, όταν συνέβη του δυστύχημα. Όπως ανέφερε ο κ. Καπετανίδης, το 2020 στην Ελλάδα αντιστοιχούσε 0,5 εργαζόμενο ανά χιλιόμετρο γραμμής ενώ στην Ε.Ε. δύο. Αντίστοιχα, στην Ελλά Ανά χιλιόμετρο γραμμής, ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήτανε να δαπανάει 170.000 ευρώ. «Αυτό νομίζω τα λέει όλα. Δεν χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω» είπε χαρακτηριστικά.
Όσο για τη σύμβαση 717, ο κ. Παπαδημητρίου εισαγωγικά ανέφερε ότι «εμείς απασχοληθήκαμε και με τη σύμβαση 717, μία σύμβαση που θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί το 2016. Αν είχε ολοκληρωθεί, θα είχαν μπει τα συστήματα ασφαλείας στον ελληνικό σιδηρόδρομο που πιθανότατα δεν θα επέτρεπαν στο συγκεκριμένο φρικτό δυστύχημα να συμβεί». Ωστόσο σημείωσε ότι η σύμβαση 7171 δεν αποτέλεσε κύριο αντικείμενο της διερεύνησης. «Η παραδοχή ότι η 717 έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί το 2016 και ότι η καθυστέρηση συνεισέφερε αποφασιστικά στο δυστύχημα, είναι δεδομένη».
Στο πόρισμα τονίζεται ότι «λόγω της έλλειψης Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης για τη διεξαγωγή της ανεξάρτητης ανάλυσης ατυχημάτων και συμβάντων, η ικανότητα του ελληνικού σιδηροδρομικού τομέα να διδαχθεί από αυτά βασιζόταν εξ ολοκλήρου στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από τους φορείς εκμετάλλευσης ως μέρος του Συστήματος Διαχείρισης Ασφάλειας τους. Αυτές οι εσωτερικές έρευνες, ωστόσο, με το να εστιάζουν στα λάθη που έκανε μεμονωμένα το προσωπικό πρώτης γραμμής, δεν είχαν συστηματικά το απαραίτητο βάθος για την εισαγωγή βιώσιμων αλλαγών, περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες μάθησης στο ελάχιστο. Αυτό το πρόβλημα ενισχύθηκε περαιτέρω από τον τρόπο που η ΡΑΣ εστίαζε -κατά τις έρευνες, τις αναλύσεις και τις συστάσεις της- (μόνο) στη μη συμμόρφωση».
Βάσει όλων των παραπάνω, ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ κατέληξε σε 17 συστάσεις ασφαλείας, οι οποίες θα πρέπει να εφαρμοστούν, για να έχουμε ασφαλή σιδηρόδρομο στην Ελλάδα.
Δείτε ΕΔΩ τα πορίσματα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ:
Πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ Πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ (2) Πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ (3)