Η οικονομία του παρόντος, αλλά ουσιαστικά αυτή του άμεσου μέλλοντος, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις σπάνιες γαίες
Εσχάτως μάθαμε για τη σημασία που έχουν οι Σπάνιες Γαίες.
Μέχρι στιγμής, έχουν εντοπιστεί δεκαεπτά μεταλλικά στοιχεία που ονομάζονται στοιχεία σπάνιων γαιών (REEs), συμπεριλαμβανομένων δεκαπέντε λανθανιδών: λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμηθέας, σαμάριο, ευρώπιο, γαδολίνιο, τέρβιο, δυσπρόσιο, όλμιο , erbium andtetterium στα οποία προστίθενται, ύττριο και σκάνδιο, για να γίνουν συνολικά δεκαεπτά.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία καθώς προχωρά η ψηφιοποίηση και ο εκσυγχρονισμός των επικοινωνιών, όπως τεχνολογικές συσκευές, tablet και όλα τα gadget που αναδιαμορφώνουν την εποχή της πληροφορίας μεταξύ των ανθρώπων.
Η Γεωλογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών εξηγεί ότι αυτά τα ορυκτά χρησιμοποιούνται για την κατασκευή περισσότερων από 200 προϊόντων, όχι μόνο για υπολογιστές, αλλά και για ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα. Νέες οθόνες και τηλεοράσεις με επίπεδη οθόνη.
Ένας απλός μαγνήτης είναι το πιο καθημερινό παράδειγμα του τι είναι μια σπάνια γαία και ήδη στην πιο εξελιγμένη εκδοχή της, ένα tablet ή ένα ταμπλό με GPS σε ένα όχημα, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς αυτό.
Είναι όμως όντως τόσο σπάνια;
Ο γεωλόγος Manuel Regueiro επισημαίνει ότι οι σπάνιες γαίες δεν είναι στην πραγματικότητα «γη», αλλά μάλλον μια πολύ ποικίλη ομάδα χημικών στοιχείων.
«Ούτε είναι τόσο σπάνια , αφού μερικά είναι αρκετά άφθονα, όπως ακριβώς συμβαίνει με το δημήτριο, το οποίο υφίσταται σε μεγάλες ποσότητες στο φλοιό της γης και μοιάζει πολύ με τον χαλκό», επισημαίνει.
Γιατί ονομάζονται σπάνιες γαίες; Κατά τη γνώμη του Regueiro, οφείλεται στο γεγονός ότι στην ιστορία της χημείας, τα οξείδια ταξινομήθηκαν ως γαίες και αυτή η ομάδα στοιχείων άρχισε να ονομάζεται έτσι. Και με τα χρόνια, ειδικά στη σημερινή εποχή, έχουν γίνει ένα πολύ πολύτιμο αγαθό.
Το Επίσημο Κολλέγιο Γεωλόγων της Ισπανίας εξηγεί ότι είναι βασικά οξείδια και ορυκτά, τα περισσότερα συνδέονται με τέσσερις τύπους πετρωμάτων:
1) Καρβονατίτες, πυριγενή πετρώματα με 50% ανθρακικά που βρίσκονται στη Μογγολία, στα κοιτάσματα του Bayan Obo και στις Ηνωμένες Πολιτείες , στο Mountain Pass
2) αλκαλικά πυριγενή πετρώματα όπως αυτά που επικρατούν στο Lovozero της Ρωσίας σε ένα κοίτασμα συενίτη νεφελίνης.
3) άφθονες λατεριτικές άργιλοι στη νοτιοανατολική Κίνα με εκμετάλλευση περισσότερων από 250 κοιτασμάτων και,
4) κοιτάσματα μοναζίτη που βρέθηκαν στο Matamulas στο Ciudad Real στην Ισπανία.
Το πρώτο εμπορικό ορυχείο βαθέων ωκεανών το 2027
Οι γεωλόγοι εξερευνούν επίσης τον βυθό για πιθανές φλέβες σπάνιων γαιών. Μάλιστα, η βελγική εταιρεία Global Sea Mineral Resources (GSR) σκοπεύει να θέσει σε λειτουργία το πρώτο εμπορικό ορυχείο βαθέων ωκεανών το 2027, με σκοπό την εξόρυξη θαλάσσιων ιζημάτων.
Μια δραστηριότητα που προειδοποιούν οι ακτιβιστές της Greenpeace θα επιφέρει μόνο περαιτέρω υποβάθμιση της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας.
Η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιου Βυθού και η GSR υπέγραψαν σύμβαση, στις 14 Ιανουαρίου 2013 για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων «αναζήτησης και εξερεύνησης πολυμεταλλικών οζιδίων» σε 76.728 τετραγωνικά χιλιόμετρα του βυθού «στο ανατολικό τμήμα της Ζώνης Clarion Clipperton» που βρίσκεται στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό.
Η οικονομία του παρόντος, αλλά ουσιαστικά αυτή του άμεσου μέλλοντος, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις σπάνιες γαίες, οι εταιρείες που είναι αφοσιωμένες στην τεχνολογία, τις νέες τεχνολογίες και τις ψηφιακές τεχνολογίες το γνωρίζουν καλά.
Μέχρι τώρα, η Κίνα ηγείται της παγκόσμιας παραγωγής οξειδίων σπάνιων γαιών, που υπολογίζεται σε 168.000 μετρικούς τόνους (MT) ετησίως. Τα πενταετή σχέδια περιλαμβάνουν την επιτάχυνση του ρυθμού εξερεύνησης και παραγωγής αυτών των ορυκτών.
Το Παρατηρητήριο Οικονομικής Πολυπλοκότητας (OEC) αναφέρει ότι το 1993, η Κίνα παρήγαγε το 38% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, ακολουθούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες με 33%. Ακολουθείται σε ποσοστό 12% από την Αυστραλία και 5% από τη Μαλαισία και την Ινδία, αντίστοιχα. Ωστόσο, από το 2010, η κινεζική οικονομία έχει απογειωθεί σημαντικά σε τέτοιο βαθμό που έχει γίνει ο κύριος παραγωγός και εξαγωγέας, αν και με την κυβέρνηση Xi Jinping, η ποσότητα σπάνιων γαιών που επιτρέπεται για χρήση περιορίζεται ολοένα και περισσότερο. δίνοντας προτεραιότητα στη συσσώρευσή τους.
Ποια είναι η παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών;
Τα στοιχεία του Investing News δείχνουν ότι, το 2021, η παραγωγή μετάλλων σπάνιων γαιών έφτασε την ποσόστωση των 280.000 μετρικών τόνων (MT).
Οι δέκα χώρες που περιλαμβάνονται στην πρώτη δεκάδα για την παραγωγή αυτών των ορυκτώντο 2021 είναι:
1) Κίνα, με 168 χιλιάδες MT.
2) Ηνωμένες Πολιτείες, με 43 χιλιάδες MT.
3) Μιανμάρ ή Βιρμανία, με 26 χιλιάδες MT.
4) Αυστραλία, με 22 χιλιάδες MT.
5) Ταϊλάνδη, με 8 χιλιάδες MT.
6) Μαδαγασκάρη, με 3.200 MT.
7) Ινδία, με 2.900 MT.
8) Η Ρωσία, παρεμπιπτόντως, με 2.700 MT, η κυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν, δίνει φορολογικά κίνητρα και δάνεια ώστε περισσότερες ρωσικές εταιρείες να ενταχθούν στην εξερεύνηση και παραγωγή σπάνιων γαιών. Ο στόχος είναι να μεταβούν από το παγκόσμιο μερίδιο παραγωγής 1,3 στο 10% το 2030.
9) Η Βραζιλία, με 500 MT και ένα σημαντικό κοίτασμα σπάνιων γαιών αξίας 8,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ανακαλύφθηκε πρόσφατα.
10) Το Βιετνάμ, με 400 MT, η κυβέρνηση έχει στόχο να αυξήσει την εξερεύνηση και την παραγωγή επειδή, με βάση την ατζέντα του ΟΗΕ 2030, θέλει να μαζικοποιήσει τα ηλιακά πάνελ.
Γεωοικονομικός ανταγωνισμός
Η Melissa Pistilli, συντάκτρια του Rare Earth Investing News, εξηγεί ότι τα τελευταία χρόνια η ζήτηση για μέταλλα αυξάνεται καθώς οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν γίνει πρωταρχικής σημασίας σε όλο τον κόσμο.
«Οι σπάνιες γαίες όπως το νεοδύμιο και το πρασεοδύμιο, που είναι σημαντικές σε εφαρμογές καθαρής ενέργειας και βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, βρίσκονται στο επίκεντρο, ιδιαίτερα καθώς τα ηλεκτρικά και τα υβριδικά οχήματα αποκτούν δημοτικότητα», λέει.
Ο ανταγωνισμός για την κατοχή τους (σπάνιες γαίες) δημιουργεί αυξανόμενες τριβές που είναι αναπόφευκτες: «Οι συνεχιζόμενες εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, μαζί με άλλους κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες, επηρεάζουν τις επενδυτικές προοπτικές σε σπάνιες γαίες. Με την Κίνα να είναι μακράν ο μεγαλύτερος παραγωγός υλικών στον κόσμο, η τεταμένη σχέση μεταξύ των χωρών εφιστά την προσοχή στην παγκόσμια διακοπή της εφοδιαστικής αλυσίδας στη βιομηχανία σπάνιων γαιών».
Εάν η Κίνα είναι ο ηγέτης στην παραγωγή και τις εξαγωγές, η οικονομία των ΗΠΑ είναι σημαντικός εισαγωγέας σπάνιων γαιών. Επομένως, υποφέρει από όλη την παγκόσμια αστάθεια στις αγορές που προκλήθηκε πρώτα, από την πανδημία και δεύτερον, από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Τα νέα “ματωμένα διαμάντια”
Ενώ η Κίνα κατέχει το πάνω χέρι στα σπάνια ορυκτά, υπάρχουν άλλοι παίκτες που θα καταλήξουν να συμμετάσχουν στον ανταγωνισμό. Από αυτή την άποψη, μια ανάλυση του Ινστιτούτου Brookings οραματίζεται το μέλλον στη γραμμή παραγωγής αυτών των πολύτιμων ορυκτών και η Αφρική κατέχει σημαντική θέση.
Η οικονομολόγος Gracelin Baskaran επισημαίνει ότι αυτά τα 17 μέταλλα «είναι κρίσιμα για την ανθρώπινη και την εθνική ασφάλεια» και θα προκαλέσουν έντονο ανταγωνισμό για την απόκτησή τους.
«Ανησυχητικά, η παραγωγή αυτών των ορυκτών σπάνιων γαιών έχει παραμείνει συγκεντρωμένη. Η Κίνα κατέχει κυρίαρχη θέση στην αγορά, στην πραγματικότητα, ενόψει των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων γύρω από την Κίνα και την Ταϊβάν, βλέπουμε πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία, ο Καναδάς και άλλες χώρες επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα ως πηγή παραγωγής και επεξεργασία σπάνιων γαιών», επισημαίνει η ειδικός.
Και σε αυτή τη γεωπολιτική και γεωοικονομική πραγματικότητα, οι αφρικανικές χώρες θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, όπως εξηγεί η Baskaran: «Με την πλούσια προίκα βασικών εμπορευμάτων, οι αφρικανικές χώρες μπορούν να επωφεληθούν από αυτήν την αναζήτηση νέων πηγών στοιχείων σπάνιων γαιών για να δημιουργήσουν τα απαραίτητα έσοδα για χρηματοδότηση βασικών κοινωνικοοικονομικών στόχων και μείωση της φτώχειας, χρήση της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (AfCFTA) για την ενίσχυση της παραγωγής πλούτου και την ενίσχυση των παγκόσμιων εμπορικών συμμαχιών».
Η ίδια επισημαίνει ότι το πλήρες δυναμικό της Αφρικής στις σπάνιες γαίες είναι σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητο λόγω των χαμηλών επιπέδων εξερεύνησης. Χρειάζεται χρήματα και προγράμματα που απευθύνονται ειδικά σε αυτούς τους σκοπούς.
Σύμφωνα με τη μελέτη του Brookings, ο προϋπολογισμός εξερεύνησης ορυκτών στην υποσαχάρια Αφρική –το 2021– ήταν ο δεύτερος χαμηλότερος στον κόσμο: περίπου ο μισός από αυτόν της Λατινικής Αμερικής, της Αυστραλίας και του Καναδά, παρόλο που είχε τριπλάσια έκταση από τον Καναδά και την Αυστραλία.
Εκείνο το έτος σε ετήσια βάση, ο προϋπολογισμός εξερεύνησης του Καναδά αυξήθηκε κατά 62%, ακολουθούμενο από 39% στην Αυστραλία, 37% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 29% στη Λατινική Αμερική. Ο προϋπολογισμός για την Αφρική αυξήθηκε μόνο κατά 12%.
«Και η συντριπτική πλειοψηφία της εξερεύνησης συνεχίζει να επικεντρώνεται στον χρυσό, αντί στις σπάνιες γαίες ή στα πράσινα μέταλλα που είναι κρίσιμα για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Η επέκταση της εξερεύνησης είναι κρίσιμη για να μπορέσει η Αφρική να εντοπίσει και να εξορύξει στοιχεία σπάνιων γαιών. Έχουν ήδη βρεθεί αρκετά πλούσια κοιτάσματα», σύμφωνα με τον Baskaran.
Για την ειδικό, η Αφρική πρέπει να χρησιμοποιήσει στρατηγικά πόρους για να οικοδομήσει ισχυρές εμπορικές συνεργασίες και να ενισχύσει την παρουσία της σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ΕΕ και την Αυστραλία.