Μια νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας αποκαλύπτει ένα δυσάρεστο αλλά αδιαμφισβήτητο γεγονός: η φτώχεια πλέον δεν πλήττει μόνο τις «ευάλωτες» ομάδες. Στην Ελλάδα και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, εξαπλώνεται σαν αόρατη επιδημία σε όλο το κοινωνικό φάσμα – με εκατομμύρια ανθρώπους να παλεύουν καθημερινά για τα βασικά, χωρίς να καταγράφονται καν στις επίσημες στατιστικές.
Όταν οι αριθμοί δεν λένε όλη την αλήθεια
Η έκθεση «EU 2024 Poverty Watch» του EAPN (European Anti-Poverty Network), που αντλεί στοιχεία από 19 χώρες της ΕΕ, φέρνει στο φως μια νέα πραγματικότητα: η φτώχεια έχει πολλά πρόσωπα και, σε αρκετές περιπτώσεις, παραμένει «αόρατη». Όπως επισημαίνεται, πολλές ευάλωτες ομάδες –άστεγοι, Ρομά, άτομα σε ιδρύματα ή προσωρινά καταλύματα– εξαιρούνται από τις επίσημες έρευνες, με αποτέλεσμα μια σημαντική υποκαταγραφή του προβλήματος.
Η Ελλάδα στην κορυφή της κοινωνικής ανασφάλειας
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το 26,1% του πληθυσμού στην Ελλάδα –περίπου 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι– ζει σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Πρόκειται για το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, μετά τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ισπανία. Και αυτό, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη όσοι δεν εντάσσονται σε καμία επίσημη κατηγορία.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι σχεδόν 9 στους 10 πολίτες στην Ελλάδα δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν οικονομικά – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ποιοι είναι οι νέοι φτωχοί;
Η φτώχεια δεν αφορά πια μόνο τους ανέργους ή τους ηλικιωμένους. Σύμφωνα με την έκθεση, στη χώρα μας έχει αυξηθεί ραγδαία ο αριθμός ανθρώπων που βιώνουν σοβαρές στερήσεις χωρίς να θεωρούνται επισήμως «φτωχοί». Οικογένειες με παιδιά, χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι, ακόμη και άνθρωποι με τυπικά σταθερή δουλειά, παλεύουν να ανταπεξέλθουν στο αυξημένο κόστος ζωής.
Η κρίση κόστους ζωής και το ακριβότερο “κεραμίδι” στην ΕΕ
Οι μεγαλύτερες πληγές που καταγράφονται για την Ελλάδα είναι η ακρίβεια και η στεγαστική κρίση. Τα στεγαστικά κόστη –σε σχέση με το εισόδημα– είναι τα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν χωρίς σταθερή στέγη. Οι κατασχέσεις πρώτης κατοικίας, η ανεπάρκεια υποδομών για μετανάστες και πρόσφυγες, αλλά και η απουσία ενός συνεκτικού σχεδίου για κοινωνική κατοικία εντείνουν το πρόβλημα.
Η «υγειονομική φτώχεια» και το ρήγμα στο κοινωνικό κράτος
Η Ελλάδα κρατά επίσης τα πρωτεία στις ανικανοποίητες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης λόγω κόστους: 1 στους 10 πολίτες δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε γιατρό ή θεραπεία – ποσοστό εννιαπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η δημόσια χρηματοδότηση της υγείας παραμένει από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, την ώρα που οι ιδιωτικές δαπάνες φτάνουν το 40% του ΑΕΠ, σχεδόν τριπλάσιες από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς σε κρίση
Η απουσία επαρκούς κρατικής στήριξης δημιουργεί ένα κλίμα απογοήτευσης και αποξένωσης. Όπως αναφέρει και σχετική έρευνα του Eurofound, οι πολίτες νιώθουν ότι οι θεσμοί δεν αντιλαμβάνονται ούτε ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους – κάτι που διαβρώνει την εμπιστοσύνη προς το κράτος και τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Ανάγκη για νέα κοινωνική συμφωνία
Το EAPN τονίζει ότι η αντιμετώπιση της φτώχειας δεν μπορεί να περιοριστεί σε αποσπασματικά μέτρα. Απαιτείται μια συνολική και διαρθρωτική αλλαγή προσέγγισης, με τα συστήματα κοινωνικής προστασίας να αναγνωρίζονται όχι ως «κόστος» αλλά ως επένδυση σε μια δίκαιη και βιώσιμη κοινωνία.
Μια νέα κοινωνική συμφωνία φαίνεται να είναι όχι μόνο επιθυμητή, αλλά αναγκαία. Γιατί, τελικά, η φτώχεια που δεν βλέπουμε, είναι αυτή που μας απειλεί όλους.