Πάπας Λέων ΙΔ’: Πώς ένας ήσυχος Αμερικανός καρδινάλιος έγινε Ποντίφικας

Πώς ένας σχετικά άγνωστος εκτός Εκκλησίας καρδινάλιος πήρε το τιμόνι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Σε ένα κονκλάβιο με πολλά νέα μέλη, μια γρήγορη, εκπληκτική συναίνεση οικοδομήθηκε γύρω από τον Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, έναν υποψήφιο που είχε «την καρδιά ενός ιεραποστόλου, το ακαδημαϊκό βάθος αλλά και τη γνώση του κόσμου»

Οι καρδινάλιοι που εκλέγουν νέο Πάπα για να ηγηθεί της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έφυγαν από την Καπέλα Σιστίνα εξαντλημένοι και πεινασμένοι. Ο διαλογισμός για την έναρξη του κονκλαβίου συνεχίστηκε και οδήγησε την πρώτη τους ψηφοφορία μέχρι αργά το βράδυ της Τετάρτης. Είχε οδηγήσει σε μια ασαφή καταμέτρηση, με τρεις κύριους υποψηφίους. Κρατώντας τον όρκο μυστικότητας, επέστρεψαν στην Κάζα Σάντα Μάρτα, τον ξενώνα όπου ήταν απομονωμένοι χωρίς τα τηλέφωνά τους, και άρχισαν να μιλάνε.

Κατά τη διάρκεια του δείπνου, εξέταζαν τις επιλογές τους. Ο Καρδινάλιος Πιέτρο Παρόλιν, 70 ετών, ο Ιταλός που διηύθυνε το Βατικανό υπό τον Πάπα Φραγκίσκο, είχε εισέλθει στο κονκλάβιο ως επικρατέστερος, αλλά δεν είχε λάβει συντριπτική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας. Οι Ιταλοί ήταν διχασμένοι και ορισμένοι από τους καρδινάλιους στην αίθουσα είχαν ενοχληθεί από την αποτυχία του να δώσει έμφαση στις συνεργατικές συναντήσεις που ο Φραγκίσκος είχε θέσει ως προτεραιότητα για τη διακυβέρνηση της εκκλησίας.

Ο Καρδινάλιος Πέτερ Έρντο από την Ουγγαρία, 72 ετών, υποστηριζόμενος από έναν συνασπισμό συντηρητικών που περιλάμβανε ορισμένους Αφρικανούς υποστηρικτές, δεν είχε κανέναν τρόπο να δημιουργήσει δυναμική σε ένα εκλογικό σώμα που διορίστηκε ευρέως από τον Φραγκίσκο. Αυτό έκανε τον Καρδινάλιο Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, 69 ετών – ένα ήσυχο Αμερικανικό -αουτσάιντερ μέχρι τότε που, παραδόξως, είχε αναδειχθεί στην ψηφοφορία της βραδιάς – ως πηγή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.

Ιεραπόστολος που έγινε ηγέτης θρησκευτικής τάξης, Περουβιανός επίσκοπος και εν τέλει ισχυρός παράγοντας στο Βατικανό, «έκανε τικ» σε πολλά από τα κουτάκια που ένα ευρύ φάσμα καρδιναλίων ήλπιζε να καλύψει. Η φαινομενική του ικανότητα να προέρχεται από δύο μέρη ταυτόχρονα – τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική – ικανοποίησε τους καρδινάλιους σε δύο ηπείρους.

Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Καρδινάλιος Πρέβοστ απέφυγε οποιαδήποτε προφανή πολιτική ή μηχανορραφία, είπαν οι καρδινάλιοι. Μέχρι το επόμενο πρωί, είχε μεταμορφωθεί σε μεγαθήριο που τελικά άφησε λίγο χώρο για αντίπαλες υποψηφιότητες και ιδεολογικά στρατόπεδα. «Αρχίζεις να βλέπεις την κατεύθυνση και να λες: “Θεέ μου, δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσω τα ρούχα πέντε ημερών”», αστειεύτηκε ο Καρδινάλιος Πάμπλο Βιρτζίλιο Σιόνγκκο Ντέιβιντ των Φιλιππίνων. «Θα λυθεί πολύ γρήγορα».

Η γρήγορη, εκπληκτική και αδιαμφισβήτητη συναίνεση γύρω από έναν Αμερικανό άγνωστο σε πολλούς εκτός εκκλησίας ήρθε την Πέμπτη μεταξύ ενός δυσκίνητου Κολλεγίου Καρδιναλίων με πολλά νέα μέλη που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους. Είχαν διαφορετικά ενδιαφέροντα, γλώσσες και προτεραιότητες, αλλά μία μόνο επιλογή.

Χτίζοντας Υποστήριξη

Μετά τον θάνατο του Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου, καρδινάλιοι από όλο τον κόσμο άρχισαν να καταφθάνουν στη Ρώμη. Συναντήθηκαν με ισχυρούς παράγοντες στο Βατικανό που διηύθυναν τη γραφειοκρατία της εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένου του Καρδινάλιου Πρέβοστ, του οποίου την καριέρα είχε ενισχύσει ο Φραγκίσκος Παρά την βαθιά του κατανόηση για το Βατικανό, ο Καρδινάλιος Πρέβοστ ήταν ακόμα μεταξύ των νεοφερμένων, έχοντας διατελέσει καρδινάλιος για μόλις δύο χρόνια. Και είχε ερωτήσεις σχετικά με το κονκλάβιο.

Στράφηκε σε έναν από τους φερόμενους ως επικρατέστερους, τον Καρδινάλιο Λουίς Αντόνιο Γκοκίμ Τάγκλε από τις Φιλιππίνες, για βοήθεια.«‘Πώς λειτουργεί αυτό;’» είπε ο Αμερικανός, σύμφωνα με τον Καρδινάλιο Τάγκλε, ο οποίος αφηγήθηκε τη συζήτηση. «Είχα εμπειρία σε κονκλάβιο», είπε ο Καρδινάλιος Τάγκλε, «και εκείνος όχι».

Σε αντίθεση με τον Καρδινάλιο Tάγκλε δεν είχε ούτε την αναγνώριση του ονόματος που θεωρούνταν απαραίτητη σε μια εκλογή μεταξύ τόσων πολλών νέων καρδιναλίων που μόλις και μετά βίας γνώριζαν ο ένας τον άλλον. Χωρίς υψηλό προφίλ ή προφανή βάση υποστήριξης, ο απόφοιτος της Βιλανόβα, γεννημένος στο Σικάγο, πέρασε απαρατήρητος. «Δεν ήξερα καν το όνομά του», είπε ο Καρδινάλιος Ντέιβιντ των Φιλιππίνων.

Αλλά ο Καρδινάλιος Πρέβοστ δεν ήταν εντελώς άγνωστος. Ως πρώην ηγέτης του Τάγματος του Αγίου Αυγουστίνου, το οποίο λειτουργεί σε όλο τον κόσμο, και ως επικεφαλής του γραφείου του Βατικανού που επιβλέπει τους επισκόπους του κόσμου, είχε αναπτύξει ισχυρές διασυνδέσεις και υποστηρικτές. Πρώτος ανάμεσά τους ήταν ο Φραγκίσκος, ο οποίος εκτόξευσε την καριέρα του. Και οι δεκαετίες του στο Περού, τα άπταιστα ισπανικά και η ηγεσία της Παπικής Επιτροπής για τη Λατινική Αμερική του έδωσαν βαθιές και αποφασιστικές σχέσεις στην ήπειρο.

«Σχεδόν όλοι τον γνωρίζουμε. Είναι ένας από εμάς», είπε ο Καρδινάλιος Μπαλτάσαρ Ενρίκε Πόρας Καρντόζο της Βενεζουέλας, ο οποίος τον γνωρίζει εδώ και δεκαετίες. Τις εβδομάδες πριν από το κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι συμμετείχαν σε μια σειρά από ιδιωτικές συναντήσεις για να συζητήσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με το μέλλον της εκκλησίας. Σε αντίθεση με τον Φραγκίσκο, ο οποίος άφησε το στίγμα του με μια σύντομη ομιλία στην οποία μοιράστηκε το όραμά του για την εκκλησία, αρκετοί καρδινάλιοι δήλωσαν ότι τα σχόλια του Καρδινάλιου Πρέβοστ δεν ξεχώρισαν. «Ήταν όπως όλοι οι άλλοι», δήλωσε ο Καρδινάλιος Χουάν Χοσέ Ομέλα Ομέλα από την Ισπανία.

Ο Καρδινάλιος Ζαν-Πολ Βέσκο της Γαλλίας, αρχιεπίσκοπος Αλγερίου, επίσης δεν μπορούσε να θυμηθεί τι είχε πει ο Αμερικανός, αλλά είχε την ευκαιρία να μιλήσει μαζί του στο περιθώριο των συναντήσεων – κάτι που ήταν σημαντικό, είπε, επειδή όλο και περισσότερο συζητούνταν για αυτόν ως υποψήφιος με βάση το «απίστευτο» βιογραφικό του, τα άπταιστα ιταλικά του, τη φήμη του ως μετριοπαθή και τη σύνδεσή του με τον Φραγκίσκο. Ο καρδινάλιος άρχισε να ρωτάει ανθρώπους που είχαν συνεργαστεί με τον Αμερικανό για να τον εξετάσουν και έμαθε ότι άκουγε και εργαζόταν καλά σε ομάδες. «Έκανα τη δουλειά μου», είπε ο Καρδινάλιος Βέσκο. «Πρέπει να ψηφίσω. Πρέπει να γνωρίσω το άτομο». Ο Καρδινάλιος Γουίλτον Γκρέγκορι των Ηνωμένων Πολιτειών είπε επίσης ότι ο Καρδινάλιος Πρέβοστ είχε συμμετάσχει «αρκετά αποτελεσματικά» στις συζητήσεις μικρότερων ομάδων με τους καρδινάλιους

Αυτά τα πιο οικεία περιβάλλοντα έπαιξαν ρόλο στα δυνατά σημεία του Καρδινάλιου Πρέβοστ, καθώς είχε αποκτήσει φήμη στη Ρώμη ως ένας επιμελώς προετοιμασμένος, συναδελφικός και οργανωμένος συνεργάτης, ειδικά ως κορυφαίος επικεφαλής τμήματος του Βατικανού. «Θαυμάζω τον τρόπο που διευθύνει μια συνάντηση», είπε ο Καρδινάλιος Μπλέιζ Τζ. Κούπιτς από το Σικάγο, την πόλη καταγωγής του. «Εννοώ, αυτό είναι δύσκολο να το κάνεις, όταν έχεις ανθρώπους από διαφορετικές γλωσσικές ομάδες και πολιτισμούς, και προσπαθείς να συμβουλεύσεις έναν πάπα για το ποιος πρέπει να είναι επίσκοπος, και ακούς όλους αυτούς τους ανθρώπους».

Το Σάββατο 3 Μαΐου, πέντε ημέρες πριν από το κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι έκαναν κλήρωση και ανέθεσαν βασικούς ρόλους. Με 127 από τους 133 που τελικά ψήφισαν παρόντες, ο Καρδινάλιος Πρέβοστ επιλέχθηκε για να βοηθήσει στη διεξαγωγή των καθημερινών συναντήσεων πριν απομονωθούν και ξεκινήσει η ψηφοφορία.

Καθώς οι διαφορετικές παρατάξεις διαφωνούσαν σε αυτές τις καθημερινές συναντήσεις για τη μελλοντική κατεύθυνση της εκκλησίας, οι καρδινάλιοι από την Αμερική φάνηκαν να συσπειρώνονται γύρω του. Ο Καρδινάλιος Τίμοθι Μ. Ντόλαν από τη Νέα Υόρκη, μια ειλικρινής και κοινωνική προσωπικότητα, είπε ότι προσπάθησε να γνωρίσει καλύτερα τον συμπατριώτη του Αμερικανό σε ένα πρωινό.

Ο Καρδινάλιος Γκέρχαρντ Λούντβιχ Μύλερ από τη Γερμανία σημείωσε μια εκλογική βάση που φαινόταν να σχηματίζεται, λέγοντας: «είναι ένας καλός αριθμός καρδιναλίων από τη Νότια Αμερική, τη Βόρεια Αμερική». Ο Καρδινάλιος Πόρας από τη Βενεζουέλα είπε ότι οι καρδινάλιοι από τη Λατινική Αμερική και τις Ηνωμένες Πολιτείες φαινόταν να συμφωνούν για τον Καρδινάλιο Πρέβοστ. Όσο περισσότερα μάθαιναν οι καρδινάλιοι για τον Καρδινάλιο Πρέβοστ, τόσο περισσότερο τους άρεσε, είπαν οι καρδινάλιοι. «Μπομπ, αυτό θα μπορούσε να σου προταθεί», είπε ο Καρδινάλιος Τζόζεφ Γ. Τόμπιν από το Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ, ότι το είπε στον Καρδινάλιο Πρέβοστ λίγο πριν ξεκινήσει το κονκλάβιο.

Ο Καρδινάλιος Πρέβοστ είχε μεγάλο μέρος της εμπειρίας που αναζητούσαν, είπε ο Καρδινάλιος Βίνσεντ Νίκολς από την Αγγλία. Είχε την καρδιά ενός ιεραποστόλου, το ακαδημαϊκό βάθος και τη γνώση του κόσμου. Διηύθυνε μια επισκοπή ως επίσκοπος, κάτι που τον έφερε σε στενή επαφή με τους ενορίτες, αλλά είχε επίσης εργαστεί στην Κούρια, τη ρωμαϊκή γραφειοκρατία που βοηθά στη διακυβέρνηση της εκκλησίας.

Αυτό δεν διέφυγε από τους καρδινάλιους, είπε ο Καρδινάλιος Νίκολς, τονίζοντας ότι ο Καρδινάλιος Παρολίν, ο κορυφαίος διπλωμάτης του Βατικανού, τον οποίο οι υποστηρικτές του πίεζαν μέσα και έξω από το κονκλάβιο, είχε βαθιά εμπειρία μόνο στη γραφειοκρατία της εκκλησίας. «Δεν είμαστε ηλίθιοι», είπε.

Πώς ξεκαθάρισε η εικόνα

Την Τετάρτη, μετά από μια μακρά και επίσημη πομπή στην Καπέλα Σιστίνα, οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στις θέσεις τους και έδωσαν τους όρκους τους. Λίγο πριν τις 6 μ.μ. οι πόρτες έκλεισαν για την έναρξη του κονκλαβίου.

Ο διαλογισμός στην αρχή, με σχόλια για τη σοβαρότητα του έργου που είχε αναληφθεί, διήρκεσε περίπου μία ώρα, τόσο πολύ που ο Καρδινάλιος Παρολίν, ο οποίος διηύθυνε το κονκλάβιο, τους ρώτησε αν ήθελαν να αναβάλουν την πρώτη ψηφοφορία μέχρι το επόμενο πρωί. «Δεν δειπνήσαμε και δεν υπήρχαν ούτε διαλείμματα για τουαλέτα», δήλωσε ο Καρδινάλιος Ντέιβιντ των Φιλιππίνων, αλλά η ομάδα αποφάσισε ότι ήθελε ψηφοφορία.

Καθώς η ψηφοφορία ξεκίνησε γύρω στις 7:30 μ.μ., η καθυστέρηση, χωρίς καμία εξήγηση στον έξω κόσμο, προκάλεσε αναταραχή ανάμεσα στα πλήθη που περίμεναν. Φαινόταν ίσως ότι οι καρδινάλιοι είχαν ήδη επιλέξει έναν πάπα που ντυνόταν για να βγει στο μπαλκόνι. Αντίθετα, η πρώτη ψηφοφορία εκείνο το βράδυ κατέληξε σε αυτό που ο Καρδινάλιος Ομέλα της Ισπανίας αποκάλεσε «μια κάπως προκαταρκτική ψηφοφορία».

«Στην πρώτη ψηφοφορία, υπήρχαν αρκετοί υποψήφιοι που κέρδισαν σημαντικές ψήφους», δήλωσε ο Καρδινάλιος Λάζαρος Γιου Χέουνγκ-σικ της Νότιας Κορέας, σύμφωνα με το νοτιοκορεατικό πρακτορείο ειδήσεων Yonhap. Πηγές του Βατικανού ανέφεραν ότι σε αυτούς τους υποψηφίους περιλαμβάνονταν οι Καρδινάλιοι Παρόλιν, Έρντο και Πρέβοστ.

Τότε οι καρδινάλιοι επέστρεψαν στον ξενώνα και άρχισαν να συζητούν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία των ανδρών «Μόλις φτάσαμε στη Σάντα Μάρτα, έγινε συζήτηση για μεμονωμένους υποψηφίους», δήλωσε ο Καρδινάλιος Νίκολς της Αγγλίας. «Αυτό υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουμε».

Ο Καρδινάλιος Μίλερ της Γερμανίας, ένας εξέχων συντηρητικός επικριτής του Φραγκίσκου, τον οποίο ο εκλιπών Πάπας είχε απολύσει από τη θέση του ως κορυφαίου δογματικού αξιωματούχου της εκκλησίας, είπε ότι μίλησε στους Λατινοαμερικανούς για τον Καρδινάλιο Πρέβοστ και του είπαν ότι «δεν ήταν διχαστικός».

Η ώρα της κρίσης

Το κλίμα για τον Καρδινάλιο Πρέβοστ φαινόταν να γίνεται ολοένα και πιο θετικό. Η εκλογή έφτανε σε αυτόν. Οι ψηφοφορίες του επόμενου πρωινού – η δεύτερη και η τρίτη του κονκλαβίου – ξεκαθάρισαν την εικόνα. «Στην τέταρτη ψηφοφορία, τα ψηφοδέλτια μετατοπίστηκαν συντριπτικά» υπέρ του Καρδινάλιου Πρεβόστ, δήλωσε ο Καρδινάλιος Γιου της Νότιας Κορέας.

Ο Καρδινάλιος Μίλερ κάθισε πίσω από τον Αμερικανό στην Καπέλα Σιστίνα και παρατήρησε ότι φαινόταν ήρεμος. Ο Καρδινάλιος Τάγκλε, ο οποίος καθόταν δίπλα στον Καρδινάλιο Πρέβοστ, τον παρατήρησε να παίρνει βαθιές ανάσες καθώς οι ψήφοι συγκεντρώνονταν υπέρ του. «Τον ρώτησα, “Θέλεις μια καραμέλα;” και είπε “Ναι”», είπε ο Καρδινάλιος Τάγκλε.

Κατά τη διάρκεια μιας από τις ψηφοφορίες, ο Καρδινάλιος Τόμπιν, καθώς κρατούσε ψηλά το ψηφοδέλτιό του είδε τον Καρδινάλιο Πρέβοστ, τον οποίο γνώριζε για περίπου 30 χρόνια. «Έριξα μια ματιά στον Μπομπ», είπε ο Καρδινάλιος Τόμπιν του Νιου Τζέρσεϊ, «και είχε το κεφάλι του ανάμεσα στα χέρια του».

Αργότερα το απόγευμα, ψήφισαν ξανά και στη συνέχεια μέτρησαν τα ψηφοδέλτια ένα προς ένα. Όταν ο Καρδινάλιος Πρέβοστ έφτασε τις 89 ψήφους, το όριο πλειοψηφίας των δύο τρίτων που απαιτείται για να γίνει πάπας, η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα. «Και παρέμεινε καθισμένος!», είπε ο Καρδινάλιος Ντέιβιντ. «Κάποιος έπρεπε να τον σηκώσει. Ήμασταν όλοι με δάκρυα στα μάτια».

Καθώς η καταμέτρηση συνεχιζόταν και οι ψήφοι για τον Καρδινάλιο Πρέβοστ πλησίαζαν τριψήφιο αριθμό, ο Καρδινάλιος Παρολίν αναγκάστηκε να τους ζητήσει να καθίσουν για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν. «Έλαβε μια πολύ, πολύ μεγάλη πλειοψηφία ψήφων», δήλωσε ο Καρδινάλιος Ντεζιρέ Τσαραχαζάνα της Μαδαγασκάρης.

Μετά την εκλογή του, οι καρδινάλιοι συνεχάρησαν με ενθουσιασμό τον νέο Πάπα. Ένα σύντομο και αδιαμφισβήτητο κονκλάβιο τελείωσε και ο Λέων ΙΔ΄ πέρασε μέσα από τις πορφυρές κουρτίνες στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και στην παγκόσμια σκηνή. Ο Καρδινάλιος Ταγκλ, ο κάποτε φαβορί, ο οποίος μέρες νωρίτερα είχε ερωτηθεί από τον Αμερικανό για τους κανόνες, του είπε: «”Αν υπάρχει κάτι που θέλετε να αλλάξετε στους κανόνες του κονκλαβίου – είναι όλα στα χέρια σας τώρα”».