Μπορούν τα αντικαταθλιπτικά να «κάψουν» τον εγκέφαλο και να προκαλέσουν χειρότερη κατάθλιψη;

Η λήψη αντικαταθλιπτικών αποτελεί μια κοινή θεραπευτική πρακτική για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών διαταραχών.

Της: Έπης Τρίμη

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για τις πιθανές παρενέργειές τους, ανάμεσά τους και ο φόβος ότι μπορεί να «κάψουν» τον εγκέφαλο ή να επιδεινώσουν την κατάθλιψη αντί να τη θεραπεύσουν. Είναι αυτοί οι φόβοι βάσιμοι;

Τι είναι τα αντικαταθλιπτικά;

Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα που τροποποιούν τη χημεία του εγκεφάλου, κυρίως αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαμίνη.

Οι πιο συχνές κατηγορίες περιλαμβάνουν:

• SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης)

• SNRIs (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης)

• Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά

• MAOIs (αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης)

Καίνε τα αντικαταθλιπτικά τον εγκέφαλο;

Η απάντηση είναι όχι, τουλάχιστον όχι με τη μεταφορική έννοια του «καψίματος». Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά προκαλούν νευρωνική καταστροφή, βλάβες ή μόνιμες αλλοιώσεις στη δομή του εγκεφάλου.

Μάλιστα, αρκετές έρευνες δείχνουν το αντίθετο καθώς η μακροχρόνια κατάθλιψη, χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει συρρίκνωση συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών (όπως ο ιππόκαμπος), ενώ τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να προστατεύουν ή ακόμα και να ενισχύουν τη νευροπλαστικότητα.

 Γιατί τότε κάποιοι νιώθουν χειρότερα με τα αντικαταθλιπτικά;

Παρόλο που δεν «καταστρέφουν» τον εγκέφαλο, τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι πανάκεια και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγήσουν σε παρενέργειες ή ακόμη και σε επιδείνωση συμπτωμάτων, ιδιαίτερα στην αρχή της θεραπείας:

Συγκεκριμένα, μπορεί να παρατηρήσετε:

1. Αυξημένο άγχος ή νευρικότητα τις πρώτες εβδομάδες.

2. Αϋπνία, σεξουαλική δυσλειτουργία ή συναισθηματική απονέκρωση.

3. Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικού ιδεασμού, κυρίως σε εφήβους και νέους ενήλικες (γι’ αυτό χρειάζεται στενή παρακολούθηση).

4. Μη ανταπόκριση: Δεν λειτουργούν όλα τα φάρμακα σε όλους — για κάποιους μπορεί να επιδεινωθούν τα συμπτώματα εάν δεν βρεθεί το κατάλληλο σκεύασμα ή δοσολογία.

Είναι εθιστικά;

Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση με τον τρόπο που το κάνουν ουσίες όπως τα οπιοειδή ή το αλκοόλ. Ωστόσο, η απότομη διακοπή τους μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο διακοπής (π.χ. ζαλάδες, σύγχυση, μεταπτώσεις διάθεσης), κάτι που αντιμετωπίζεται με σταδιακή μείωση υπό ιατρική επίβλεψη.

Πότε βοηθούν πραγματικά;

Τα αντικαταθλιπτικά είναι αποτελεσματικά σε περιπτώσεις μέτριας έως σοβαρής κατάθλιψης, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με ψυχοθεραπεία. Σε ήπιες περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία ή αλλαγές στον τρόπο ζωής (άσκηση, διατροφή, ύπνος, κοινωνική υποστήριξη) μπορεί να επαρκούν χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση.

Εναλλακτικές ή συμπληρωματικές λύσεις

• Ψυχοθεραπεία (γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, CBT)

• Σωματική άσκηση

• Διατροφή πλούσια σε ωμέγα-3, βιταμίνες του συμπλέγματος Β

• Τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμός (mindfulness, yoga)

• Σωστή διαχείριση ύπνου και έκθεσης στο φως

Τα αντικαταθλιπτικά δεν «καίνε» τον εγκέφαλο, αλλά όπως κάθε φάρμακο έχουν παρενέργειες και δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο για όλους. Η σωστή διάγνωση, η στενή ιατρική παρακολούθηση και η εξατομίκευση της θεραπείας είναι κρίσιμα στοιχεία για την επιτυχία της αγωγής.

Αν έχεις αμφιβολίες ή παρενέργειες, μην διακόψεις απότομα τη θεραπεία, μίλα ωστόσο ανοιχτά με τον ψυχίατρο ή τον γιατρό σου. Υπάρχουν πάντα εναλλακτικές και υποστηρικτικές λύσεις.