Μία μαζική έκρηξη σε ένα από τα 4 ευθυγραμμισμένα ηφαίστεια στο νησί Σιμουσίρ, ένα απομακρυσμένο πρώην στρατιωτικό φυλάκιο της Σοβιετικής Ένωσης, μπορεί να συνδέεται με ένα μυστηριώδες γεγονός ψύξης του παγκόσμιου κλίματος που συνέβη το 1831.
Η αλυσίδα αυτή των ηφαιστείων, η οποία ήταν επί μακρόν αόρατη λόγω της απομόνωσης και της στρατηγικής μυστικότητας του νησιού, μπορεί να έχει αλλάξει τα παγκόσμια καιρικά πρότυπα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη έκρηξη μετά το Ταμπόρα.
Τα νησιά Κουρίλ, που βρίσκονται στο όριο μεταξύ της Θάλασσας του Οχότσκ και του Ειρηνικού Ωκεανού, αποτελούν μέρος του “Δακτυλίου της Φωτιάς” του Ειρηνικού που ευθύνεται για τους περισσότερους σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις στον κόσμο. Εντός αυτής της αλυσίδας βρίσκεται το Σιμουσίρ, ένα νησί μήκους 8 χιλιομέτρων που παρέμεινε εκτός ορίων για δεκαετίες ως βάση σοβιετικών πυρηνικών υποβρυχίων.
Τώρα εγκαταλελειμμένο και ακατοίκητο, το Simushir φιλοξενεί τέσσερα αξιοσημείωτα ηφαίστεια. Το Milna είναι το ψηλότερο, που φτάνει τα 1.540 μέτρα και ξέσπασε για τελευταία φορά το 1914. Το Ζαβαρίτσκι, που για πολύ καιρό θεωρούνταν αδρανές, αναγνωρίστηκε πρόσφατα ως η πηγή μιας μεγάλης έκρηξης το 1831. Το Prevo, που στέκεται στα 1.360 μέτρα, εξερράγη για τελευταία φορά το 1825. Το Ουρατμάν, το μικρότερο σε ύψος 678 μέτρων, δεν παρουσιάζει σημάδια ηφαιστειακής δραστηριότητας εδώ και τουλάχιστον 12.000 χρόνια.
Μια μικρότερη πέμπτη κορυφή, η Goriaschaia Sopka, συνδέεται γεωλογικά με τη Milna, αλλά μόλις και μετά βίας διακρίνεται στις δορυφορικές εικόνες. Παρά την ασάφεια της, μπορεί να μοιράζεται το ίδιο σύστημα μάγματος με τον ψηλότερο γείτονά της.
Μια κρυφή έκρηξη που ψύχει τον πλανήτη
Το 1831, το βόρειο ημισφαίριο γνώρισε μια απότομη και ασυνήθιστη πτώση της μέσης θερμοκρασίας – περίπου 1°C. Για γενεές, οι επιστήμονες υποπτεύονταν μια ηφαιστειακή έκρηξη, αλλά δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τον ένοχο.
Το μυστήριο άρχισε να ξετυλίγεται το 2024, όταν ερευνητές του Πανεπιστημίου του St Andrews στη Σκωτία ανέλυσαν σωματίδια τέφρας σε πυρήνες πολικών πάγων και τα ταύτισαν με ηφαιστειακές αποθέσεις από το Zavaritski στο Simushir. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά, καθώς δεν υπήρχε προηγούμενη καταγραφή έκρηξης από το Zavaritski το 1831.
“Δεν είχαμε ιδέα ότι αυτό το ηφαίστειο ήταν υπεύθυνο”, δήλωσε ο ηφαιστειολόγος William Hutchison, επικεφαλής της μελέτης. “Ήταν εντελώς εκτός του ραντάρ”.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η έκρηξη ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να διοχετεύσει τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα, δημιουργώντας μια ασπίδα αερολυμάτων που μείωσε προσωρινά την ηλιακή ακτινοβολία και μείωσε τις παγκόσμιες θερμοκρασίες.
Το γεωλογικό μυστήριο της τέλειας ευθυγράμμισης
Η ακριβής ευθυγράμμιση των ηφαιστείων Simushir δεν είναι απλώς οπτικά εντυπωσιακή – μπορεί να υποδεικνύει βαθύτερες δομικές δυνάμεις κάτω από τον φλοιό της Γης. Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι η θέση του νησιού στη ζώνη καταβύθισης Κουρίλ-Καμτσάτκα επιτρέπει στο μάγμα να ανέρχεται μέσα από ευθυγραμμισμένα ρήγματα, δημιουργώντας αυτές τις ομοιόμορφα τοποθετημένες κορυφές.
Αυτό εγείρει μια πιθανότητα με σοβαρές επιπτώσεις: τέτοιοι σχηματισμοί μπορεί να επιτρέπουν τη διασυνδεδεμένη ηφαιστειακή δραστηριότητα, όπου μια έκρηξη θα μπορούσε ενδεχομένως να πυροδοτήσει άλλες. Αν αυτό αληθεύει, το ηφαιστειακό σύστημα του Simushir θα μπορούσε να αποτελέσει μια πιο σημαντική απειλή από ό,τι είχε κατανοηθεί προηγουμένως.
Ο κίνδυνος αυτός επιτείνεται από το γεγονός ότι το Simushir βρίσκεται σε ένα απομακρυσμένο και μη ελεγχόμενο μέρος του κόσμου. Χωρίς σεισμική παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, οποιεσδήποτε μελλοντικές εκρήξεις θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες – έως ότου οι επιπτώσεις τους γίνουν παγκόσμιες.
Από σοβιετική βάση υποβρυχίων σε σκηνή κλιματικού εγκλήματος;
Τα ηφαιστειακά μυστικά του Σιμουσίρ παρέμειναν θαμμένα για δεκαετίες, κρυμμένα πίσω από την κουρτίνα του Ψυχρού Πολέμου. Ο κόλπος Brouton του νησιού, που σχηματίζεται από την αρχαία καλντέρα του Uratman, χρησίμευσε ως λιμάνι σοβιετικών υποβρυχίων μέχρι το 1994.
Μόνο μετά την αποχώρηση του στρατού οι ερευνητές άρχισαν να εξερευνούν το νησί και να ανακαλύπτουν τον κρίσιμο ρόλο που μπορεί να διαδραμάτισε το Ζαβαρίτσκι στην αλλαγή του κλίματος της Γης.