Σε νέα τροχιά έντασης εισέρχονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, μετά την πρωτοβουλία της Άγκυρας να καταθέσει στη Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή της UNESCO χάρτη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, βασισμένο στο αμφιλεγόμενο αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η κίνηση αυτή θεωρείται από την ελληνική πλευρά ως προσπάθεια διεθνοποίησης μονομερών τουρκικών διεκδικήσεων εις βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Τρεις στόχοι πίσω από την τουρκική κίνηση
Η κατάθεση του χάρτη από την Τουρκία εξυπηρετεί, σύμφωνα με διπλωματικές εκτιμήσεις, τρεις βασικούς στόχους:
Διεθνής νομιμοποίηση του αφηγήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας»
Για πρώτη φορά η Τουρκία επιχειρεί να ενισχύσει θεσμικά την αξίωση του χάρτη αυτού, χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα της UNESCO ως εργαλείο ενίσχυσης των εθνικών της αφηγήσεων.
Άσκηση πίεσης σε διεθνή φόρα
Μέσω της ανάρτησης του χάρτη σε θεσμική πλατφόρμα, η Άγκυρα επιδιώκει να δημιουργήσει ένα προηγούμενο, το οποίο, έστω και χωρίς νομική ισχύ, μπορεί να αξιοποιηθεί ως εργαλείο διπλωματικής πίεσης προς τρίτες χώρες και οργανισμούς.
Δημιουργία εντυπώσεων περί θεσμικής κατοχύρωσης
Ο χάρτης δημοσιεύθηκε με αναφορές σε κρατικούς φορείς και την τουρκική προεδρία, δίνοντας την εσφαλμένη εικόνα πως αποτελεί επίσημο διεθνώς αναγνωρισμένο έγγραφο, ενισχύοντας έτσι την τουρκική θέση ενόψει μελλοντικών διεκδικήσεων.
Η απάντηση της Αθήνας
Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε άμεσα, χαρακτηρίζοντας τον χάρτη άνευ νομικής βάσης και προϊόν μονομερούς αυθαιρεσίας. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών τόνισε ότι θα προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες σε διεθνές επίπεδο, επισημαίνοντας ότι:
Ο τουρκικός σχεδιασμός δεν έχει νομικό έρεισμα, καθώς παραβλέπει την επήρεια των ελληνικών νησιών και προβάλλει μαξιμαλιστικούς ισχυρισμούς.
Η Ελλάδα έχει ήδη καταθέσει τον δικό της θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο οποίος βασίζεται στο Διεθνές Δίκαιο και στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Οι ελληνικές θέσεις ενσωματώνουν συμφωνίες οριοθέτησης με Ιταλία και Αίγυπτο και αποτελούν μέρος του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Η σημασία της χρονικής συγκυρίας
Η τουρκική ενέργεια έρχεται σε μια περίοδο κρίσιμων διπλωματικών εξελίξεων. Πιο συγκεκριμένα, λίγες ημέρες πριν από την επικείμενη συνάντηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη (24–25 Ιουνίου), αλλά και πριν το 6ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας–Τουρκίας, το οποίο προγραμματίζεται για το καλοκαίρι στην Άγκυρα.
Παράλληλα, η πρόσφατη εξαγγελία για τη δημιουργία Θαλάσσιου Πάρκου στις Νότιες Κυκλάδες θεωρείται από διπλωματικές πηγές ως πιθανή αιτία για την επίσπευση της τουρκικής αντίδρασης.
Στο κείμενο που συνοδεύει τον τουρκικό χάρτη, γίνεται επίκληση της Συμφωνίας της Βέρνης, ενώ επισημαίνεται ότι η τουρκική ΑΟΖ έχει ανακηρυχθεί μόνο στη Μαύρη Θάλασσα — αφήνοντας ωστόσο ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ο χάρτης συνοδεύεται από αναφορές σε τουρκικές συμφωνίες με τη Λιβύη και το ψευδοκράτος, καθώς και από διεκδικήσεις σε νησίδες και βραχονησίδες, των οποίων η κυριότητα αμφισβητείται.
«Μονομερής κίνηση χωρίς αντίκρισμα»
Το ελληνικό ΥΠΕΞ υπογράμμισε πως η κίνηση της Τουρκίας αποτελεί «αντίδραση κενή περιεχομένου» και δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα, καλώντας την Άγκυρα να εγκαταλείψει τις μαξιμαλιστικές της θέσεις. Παράλληλα, η Ελλάδα δηλώνει αποφασισμένη να συνεχίσει την πολιτική της με βάση το διεθνές δίκαιο και τις αρχές του διαλόγου.