Από τους Δήμητρα Καδδά και Χάρη Φλουδόπουλο
Το πρώτο δίμηνο του 2019 το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας γιγαντώθηκε. Μάλιστα σε αξία –και παρά το πολύ μικρό μέγεθος της ελληνικής οικονομίας – ήταν το 3ο μεγαλύτερο ανά την Ε.Ε., στα 3,84 δισ. ευρώ, λόγω της έκρηξης εισαγωγών και των αναιμικών εξαγωγών.
Επιπλέον, η ελληνική οικονομία και τον Μάρτιο κινήθηκε στα επίπεδα του αποπληθωρισμού. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών αλλά και ο δομικός πληθωρισμός ήταν ο 2ος χαμηλότερος στην Ε.Ε. μετά την Πορτογαλία, επιβεβαιώνοντας ότι οι χαμηλές αναπτυξιακές πτήσεις συνεχίζονται και φέτος.
Ο λόγος για δύο νέα οικονομικά δεδομένα, τα οποία επισφραγίζουν το γεγονός ότι οι τριγμοί στην ελληνική οικονομία και εντείνονται, αλλά και εδραιώνονται. Προστίθεται σε μια σειρά από ανακοινώσεις, τοποθετήσεις και εκτιμήσεις που αποκαλύφθηκαν τις προηγούμενες ημέρες. Καθιστούν σαφές ότι η κατάσταση στην ελληνική οικονομία επιδεινώνεται. Ότι οι προβλέψεις για χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης εδραιώνονται αλλά και ότι οι μεγάλες πληγές παραμένουν ανοιχτές. Αυτό επιβεβαιώνει και το “misery Index” του Bloomberg που κατατάσσει την Ελλάδα μαζί με τη Βενεζουέλα και την Αργεντινή στους “άθλιους” της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο επιχειρηματικός κόσμος απευθύνει έκκληση για το παρατεταμένο προεκλογικό κλίμα το οποίο επιδεινώνει την κατάσταση και προκαλεί μεγάλους κινδύνους: οι επενδύσεις αποστρέφονται την οικονομία και ο κίνδυνος επιστροφής στην ύφεση είναι πλέον ορατός.
Παράλληλα οι εταιρείες-ζόμπι εμποδίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα και φοβίζουν το “υγιές” επιχειρείν, ενώ γενικότερα ο ιδιωτικός τομέας αντιμετωπίζει με δυσπιστία το παρόν και το μέλλον όπως προκύπτει και από τις χαμηλές πτήσεις του Δείκτη Οικονομικού Κλίματος.
Το έργο του κράτους έχει “σταματήσει”, με τις ιδιωτικοποιήσεις να παραμένουν στον “πάγο”, τις οφειλές προς ιδιώτες να μην πληρώνονται και τα “φέσια” ειδικά των δήμων και των νοσοκομείων να μεγαλώνουν (κατά 150 εκατ. ευρώ το 1ο δίμηνο). Αλλά και τα κρατικά ταμεία να βλέπουν μείωση εσόδων ειδικά λόγω ασφαλιστικών εισφορών το πρώτο τρίμηνο (λόγω και της διαλαλούμενης ρύθμισης των 120 δόσεων που έχει γίνει “γιοφύρι της Άρτας”).
Ανάμεσα στον καταιγισμό “κακών” ειδήσεων δεν είναι οξύμωρο ότι το Χ.Α. και τα ομόλογα συνεχίζουν την καλή τους πορεία. Πηγές της αγοράς εξηγούν ότι οι επενδυτές τοποθετούνται με βάση την εκτίμησή τους για πολιτική αλλαγή σελίδας.
SOS από εξαγωγές
Τα τελευταία στοιχεία της Εurostat για το πρώτο 2μηνο του 2019 καταγράφουν χαμηλές πτήσεις εξαγωγών (άνοδος 4% παγκοσμίως με πτώση κατά 1% στα κράτη εντός Ε.Ε.). Και τούτο όταν στα πιο πολλά κράτη μέλη παρατηρήθηκε αύξηση σε αξία στις εξαγωγές προς τρίτες χώρες, που αποτελούν και μια πολύ σημαντική “διέξοδο” αν η κρίση ανά την Ε.Ε. γιγαντωθεί. Οι ελληνικές εξαγωγές φτάνουν μόνο στα 5,2 δισ. ευρώ το πρώτο δίμηνο, όταν σε κράτη με ανάλογο πληθυσμό όπως είναι η Πορτογαλία έφτασαν στα 9,8 δισ. ευρώ. Στην Ιρλανδία ανήλθαν σε 26,2 δισ. ευρώ…
Κατεγράφη, επίσης, εισαγωγική έκρηξη με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βιώνει νέα επιδείνωση στο εμπορικό έλλειμμα. Διαμορφώθηκε σε αξία στα 3,84 δισ. ευρώ έναντι 3,69 πέρυσι και μόνο 2,7 δισ. ευρώ το 2015. Μόνο η Γαλλία και η Ισπανία έχουν χειρότερες επιδόσεις (έλλειμμα 13,6 δισ. ευρώ και 6,7 δισ. ευρώ), δύο κράτη με πολύ μεγαλύτερη οικονομία και αξία ΑΕΠ.
Τα στοιχεία έρχονται να επιβεβαιώσουν τις προειδοποιήσεις που έχουν ακουστεί εδώ και καιρό μέσα από την Κομισιόν, την ΤτΕ και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή για τον μεγαλύτερο οικονομικό κίνδυνο αναφορικά με την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Ο λόγος για την έκρηξη εισαγωγών που θα προκαλέσει νέα πίεση στο εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας καθώς η οικονομία δεν κατάφερε να γίνει ανταγωνιστική και να στηρίξει την επιχειρηματική προσπάθεια των εξαγωγικών εταιρειών.
Αποπληθωρισμός
Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία για τον πληθωρισμό ανά την Ε.Ε. που δημοσιεύει η Eurostat δείχνουν ότι ο αποπληθωρισμός παγιώνεται. Η Ελλάδα βιώνει τη 2η πιο αργή άνοδο τιμών μετά την Πορτογαλία σε επίπεδο Γενικού Δείκτη (1% άνοδος τον Μάρτιο). Αλλά και σε επίπεδο δομικού πληθωρισμού (εκτός τροφίμων, ενέργειας, καπνού και ποτών), παρά τη μικρή άνοδο (από το 0,5% τον Φεβρουάριο στο 0,8% τον Μάρτιο), το πρόβλημα είναι εμφανές. Τα αναλυτικά στοιχεία δείχνουν ότι υπήρξε στην Ελλάδα τον Μάρτιο μεγάλη άνοδος τιμών στην τηλεφωνία και στις αεροπορικές μεταφορές που παρείχαν “στήριξη” στον Δείκτη. Ωστόσο, η ουσία παραμένει η ίδια. Τα στοιχεία αποτελούν ένδειξη χαμηλών πτήσεων στην οικονομία, πτήσεων τις οποίες μετά την ΤτΕ προαναγγέλλει και το ΙΟΒΕ.
H ύφεση
Την πιθανότητα επιστροφής σε ύφεση, αν δεν γίνουν οι αναγκαίες κινήσεις, περιέγραψε την προηγούμενη εβδομάδα το ΙΟΒΕ. Εκτίμησε (όπως και η ΤτΕ στην έκθεση του Διοικητή που αποκάλυψε η εφημερίδα “Κεφάλαιο”) ότι το ΑΕΠ το πολύ να αυξηθεί κατά 1,9% φέτος (έναντι ρυθμού 2,5% που προβλέπει η κυβέρνηση).
Το ΙΟΒΕ ξεκαθάρισε ότι η έναρξη μιας μακράς προεκλογικής περιόδου θα επιφέρει σοβαρά εμπόδια ανάκαμψης της οικονομίας και ζήτησε να δρομολογηθεί η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού σχεδίου τομών, με αναπτυξιακό πρόσημο, μετεκλογικά. Έδωσε έμφαση στο ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο επενδύσεων αλλά και εξέφρασε προβληματισμό για το επίπεδο και τη δυναμική της ανεργίας για την οποία το ΙΟΒΕ βλέπει επίσης κίνδυνο σταθεροποίησης σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα μεσοπρόθεσμα.
Παροχολογία αντί επενδύσεων
Αντί για επενδύσεις, προεκλογικές παροχές, δημιουργία κλίματος αβεβαιότητας και κίνδυνος για παροδική ύφεση. Αυτό είναι το μήνυμα που εξέπεμψε ο ΣΕΒ κρούοντας το καμπανάκι, για τον δρόμο που έχει πάρει η ελληνική οικονομία.
Συγκεκριμένα, ο μεγαλύτερος επιχειρηματικός σύνδεσμος της χώρας, διαβλέποντας ήδη τα πρώτα σημάδια χαλάρωσης και προεκλογικών παροχών, ιδιαίτερα υπό την πίεση των αντιδράσεων και των αποκαρδιωτικών δημοσκοπήσεων για την κυβέρνηση, υπήρξε σαφής ως προς τα ρίσκα αλλά και τις προτεραιότητες που θα πρέπει να δοθούν το επόμενο διάστημα. Μόνο με τη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος για επιτάχυνση των επενδύσεων μπορούν να υπάρχουν βάσιμες ελπίδες για στέρεη ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση τονίζει ο ΣΕΒ. Ωστόσο, η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος που έχει ήδη ξεκινήσει αλλά και η παροχολογία που όσο θα πλησιάζουμε προς τις κάλπες θα εντείνεται, δημιουργεί κατά το ΣΕΒ υπαρκτό κίνδυνο για παροδική ύφεση. Για αυτό και ο πρόεδρος του συνδέσμου, Θ. Φέσσας, προειδοποίησε ότι χρειάζεται εγρήγορση, ιδιαίτερα όταν μια πολύμηνη προεκλογική περίοδος κινδυνεύει να δημιουργήσει κλίμα γενικότερης δημοσιονομικής χαλάρωσης, υπονομεύοντας και τις μετεκλογικές προοπτικές της οικονομίας.
Εκτός όμως από τον προεκλογικό κίνδυνο, είναι σαφές ότι το προηγούμενο διάστημα αντί για επιτάχυνση του βηματισμού και διευκόλυνση κάθε επενδυτικής προσπάθειας, οι θύλακες του κρατισμού, ετερόκλητες ομάδες που βρίσκουν ενθάρρυνση και αντιδρούν στις επενδύσεις, βάζουν συνεχείς τρικλοποδιές στις επενδύσεις. Οι αλγεινές εντυπώσεις με την περίπτωση της COSCO και του Πειραιά, μετά την κατακραυγή, επιχειρήθηκε να αμβλυνθούν, ωστόσο γεγονός παραμένει ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο ΣΕΒ:
– Οι επενδύσεις μειώθηκαν το 2018 κατά 12,2% ή, αλλιώς, κατά 2,96 δισ. σε σχέση με το 2017.
– Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι επενδύσεις στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 11,1% και είναι κατά 45% μικρότερο από το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη, που είναι 20,5%.
– Το επενδυτικό κενό που πρέπει να καλυφθεί προκειμένου η χώρα να επιστρέψει σε ρυθμούς ανάπτυξης 3,5%-4% είναι 100 δισ. ευρώ.
Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη από 4 ΕΣΠΑ, 12 επενδύσεις όπως το Ελληνικό και 170 αποκρατικοποίησεις αντίστοιχες του ΟΛΠ για να καλυφθεί το χαμένο έδαφος, τονίζει ο ΣΕΒ. Αντίθετα με τους τρέχοντες ρυθμούς το κενό αυτό δεν μπορεί να καλυφθεί ενώ ακόμη και με ετήσιο ρυθμό αύξησης των επενδύσεων της τάξης του 5% θα χρειαστούμε 20 χρόνια. Οι επενδύσεις των 100 δισ. πρέπει να γίνουν μέχρι το 2025, προειδοποιεί ο ΣΕΒ, πρέπει κάθε μεγάλη σοβαρή επένδυση να αντιμετωπίζεται ως εθνικός στόχος.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΣΕΒ επαναφέρει στην κορυφή των οικονομικών προτεραιοτήτων το θέμα των επενδύσεων, έχοντας για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια συσπειρώσει γύρω του όλους τους επικεφαλής των βιομηχανικών συνδέσμων της χώρας (με εξαίρεση τον σύνδεσμο της Β. Ελλάδος που στοχοποιείται για συνδιαλλαγή με την κυβέρνηση) ασκώντας κριτική σε επιλογές που θα επηρεάσουν το οικονομικό κλίμα μεσοπρόθεσμα και θα υπονομεύουν τις προοπτικές της οικονομίας και για την επόμενη κυβέρνηση.
Δεν επενδύουν οι “υγιείς”
Την εικόνα της αγοράς και τη διστακτικότητα των επιχειρήσεων να επενδύσουν, αποτυπώνει και η πρόσφατη μελέτη της PWC, η οποία δείχνει το στρεβλό περιβάλλον: οι εταιρείες-ζόμπι που ακόμη και σήμερα συνεχίζουν να υπάρχουν αντιπροσωπεύουν το 26% του συνόλου των επιχειρήσεων. Πρόκειται για εταιρείες που κουβαλούν δανεισμό 15 δισ. και οφειλές προς τρίτους 10 δισ. ευρώ. Η ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων-ζόμπι στην ελληνική οικονομία έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά οι επενδύσεις και η ανάπτυξη των υπόλοιπων υγιών επιχειρήσεων.
Συγκεκριμένα, λόγω της κρίσης αλλά και του αυξημένου κόστους κεφαλαίου, οι υγιείς επιχειρήσεις αποθαρρύνονται να επενδύσουν και προκειμένου να συντηρηθούν επιλέγουν τη στρατηγική μείωσης των εξόδων και του κόστους τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρότι πάνω από 2.000 επιχειρήσεις μπορούν να προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια, οι ρυθμοί των επενδύσεων παραμένουν χαμηλοί και ο μετασχηματισμός της οικονομίας είναι αργός.
Το χαμηλό επίπεδο των επενδύσεων υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Κατά συνέπεια η PWC επισημαίνει την ανάγκη υιοθέτησης στρατηγικής ανάπτυξης και επενδύσεων, μεταξύ των οποίων η διαχείριση των εταιρειών-ζόμπι και η εκκαθάριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ως προϋπόθεση εξόδου από την κρίση.
Μιζέρια
Μια άλλη διάσταση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας δίνει και το περίφημο misery index του Bloomberg, όπου η Ελλάδα φιγουράρει στην πρώτη πεντάδα των πιο άθλιων οικονομιών παγκοσμίως, μαζί με τη Βενεζουέλα του Μαδούρο, τη χρεοκοπημένη Αργεντινή αλλά και την Τουρκία του φρενήρους “ερντογανικού” πληθωρισμού. Ο δείκτης που καταρτίζει το Bloomberg μετρά τις πιο αδύναμες εθνικές οικονομίες με βάση το ύψος του πληθωρισμού και της ανεργίας…
Χωρίς πρόοδο Ελληνικό και Εγνατία Οδός
Του Δημήτρη Δελεβέγκου
Η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος κρατά στο συρτάρι και δύο από τις πλέον εμβληματικές αποκρατικοποιήσεις, των οποίων η έναρξη θα μπορούσε να έχει καθοριστική συμβολή στην ενίσχυση των ρυθμών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Ο λόγος για τη Μητροπολιτική Παρέμβαση στο πρώην διεθνές αεροδρόμιο στο Ελληνικό, της οποίας η συνεισφορά στο ΑΕΠ τοποθετείται στο 2,4%. Ωστόσο, μία από τις πιο σημαντικές συμβατικές προϋποθέσεις, για την εκκίνηση του έργου, τη χορήγηση άδειας λειτουργίας καζίνο στο Ελληνικό, που συνοδεύεται με την ανάπτυξη τουλάχιστον ενός πέντε αστέρων ξενοδοχείου, δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί τους προσεχείς μήνες. Αυτό τη στιγμή που εκκρεμεί σειρά προαπαιτούμενων διαβημάτων, όπως η πολεοδομική ωρίμανση της έκτασης, που αφορά την έγκριση των πολεοδομικών μελετών (σημ: προσδιορίζουν τους κοινόχρηστους χώρους, το δίκτυο πεζοδρόμων κτλ.) μέσω Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ).
Στις ελληνικές καλένδες φαίνεται να παραπέμπεται, τουλάχιστον για το διάστημα πριν από τις επικείμενες εθνικές εκλογές, και η ιδιωτικοποίηση της Εγνατίας Οδού, που συνδέει την Ηγουμενίτσα μέχρι τους Κήπους του Έβρου. Τα πιο σημαντικά “αγκάθια” με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπο το έργο περιλαμβάνουν την ολοκλήρωση της πιστοποίησης των σηράγγων από την Ανεξάρτητη Αρχή, αλλά και την έγκριση της τιμολογιακής πολιτικής σε 38 σταθμούς, που θα πρέπει να πάρει άδεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
*Αναδημοσίευση από το “Κεφάλαιο” που κυκλοφορεί