Η Άγκυρα και η Τρίπολη συνεχίζουν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους, προκαλώντας ανησυχία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι δύο πλευρές επιχειρούν να προσδώσουν νομιμοφάνεια στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη κινητοποιηθεί, διαμορφώνοντας πολυεπίπεδη στρατηγική αντίδραση, ώστε να μπλοκάρει τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέφερε το ζήτημα ενώπιον των Ευρωπαίων ηγετών, επισημαίνοντας ότι οι εξελίξεις στη Λιβύη άπτονται κρίσιμων πτυχών τόσο της εξωτερικής πολιτικής όσο και της διαχείρισης μεταναστευτικών ροών για ολόκληρη την Ένωση.
Σύμφωνα με το προσχέδιο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η συμφωνία Άγκυρας – Τρίπολης χαρακτηρίζεται άκυρη και στερούμενη νομικής ισχύος έναντι τρίτων κρατών. Αυτή η θέση παραμένει αμετάβλητη από το 2019, οπότε και καταγράφηκε για πρώτη φορά επίσημα η ευρωπαϊκή απόρριψη του μνημονίου.
Η Αθήνα επιμένει ότι η εν λόγω συμφωνία αποτελεί ευθεία παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, ενώ παράλληλα υπονομεύει τις αρχές που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Στο τελικό κείμενο της Συνόδου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπογραμμίζουν εκ νέου πως το Μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης δεν παράγει έννομα αποτελέσματα.
Σε επιχειρησιακό επίπεδο, η Ελλάδα προχώρησε στην αποστολή δύο φρεγατών και ενός πλοίου υποστήριξης στα διεθνή ύδατα κοντά στη Λιβύη, με στόχο τον περιορισμό των αυξημένων μεταναστευτικών ροών. Παράλληλα, ο Πρωθυπουργός ζήτησε συνδρομή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανταποκρίθηκε θετικά, αναγνωρίζοντας την πίεση που δέχονται τα ελληνικά σύνορα.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Κομισιόν, οι αναχωρήσεις από τη Λιβύη ευθύνονται για το 93% των παράτυπων διελεύσεων, ενώ οι αφίξεις στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί κατά 173% από την Ανατολική Λιβύη.
Το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε την επέκταση της αποστολής EUBAM Libya έως τα μέσα του 2027, με προϋπολογισμό 52 εκατομμύρια ευρώ, προκειμένου να στηρίξει τη Λιβύη στη διαχείριση των συνόρων, στην καταπολέμηση διακινητών και στην ενίσχυση των δομών ασφάλειας.
Η νέα συμφωνία Άγκυρας – Τρίπολης αφορά γεωλογικές έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα, νοτίως της Κρήτης. Η Ελλάδα έχει ξεκαθαρίσει πως τα κυριαρχικά της δικαιώματα δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Ωστόσο, ο χάρτης που δημοσιοποίησε η λιβυκή πλευρά εμφανίζει τις ζώνες ερευνών εκτός της μέσης γραμμής με την Ελλάδα.
Η Αθήνα έχει επανειλημμένα προτείνει την οριοθέτηση ΑΟΖ με τη Λιβύη, χωρίς να έχει υπάρξει μέχρι στιγμής αποτέλεσμα. Η επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη παραμένει μετέωρη λόγω της έντασης που κλιμακώνεται ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Η Λιβυκή Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου ανακοίνωσε ότι η τουρκική TPAO θα αναλάβει εκτεταμένες σεισμικές και γεωφυσικές μελέτες στις επίμαχες περιοχές. Οι έρευνες αποσκοπούν στην ενεργειακή αναβάθμιση της Λιβύης μετά από χρόνια αστάθειας.
Η Τουρκία αναδεικνύεται πλέον στον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Λιβύης στην Αφρική, μετά την Αίγυπτο και το Μαρόκο, με τις εξαγωγές να ξεπερνούν τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 και να διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα το 2025.
Η εμπορική αυτή σχέση συνδυάζεται με στενή αμυντική συνεργασία, στο πλαίσιο της συμφωνίας του 2019 που συνεχίζει να παράγει στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες. Η Άγκυρα επιδιώκει μεθοδικά να ενισχύσει το αποτύπωμά της τόσο στη βόρεια Αφρική όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, με το νέο μνημόνιο συνεργασίας να λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής επιρροής σε μια ασταθή γεωπολιτικά περιοχή.