Σε άρθρο της στους Financial Times η Gillian Tett ακτινογραφεί το νέο βιβλίο του Ray Dalio, «προφήτη» της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και σκιαγραφεί τη νέα εποχή της γεωοικονομίας
Στην καρδιά του χιονισμένου Νταβός, τον Ιανουάριο του 2008, η δημοσιογράφος των FT Gillian Tett εκμυστηρεύεται πως κλήθηκε σε μια αίθουσα συνεδριάσεων για να γνωρίσει έναν άνθρωπο που λίγους μήνες αργότερα θα χαιρετιζόταν ως προφήτης της μεγαλύτερης χρηματοπιστωτικής κρίσης του 21ου αιώνα: τον Ray Dalio, ιδρυτή του Bridgewater Associates, ενός από τα πιο ισχυρά hedge funds στον κόσμο.
Ωστόσο, την τεράστια έκθεση που της παρέδωσε για την παγκόσμια οικονομία, την πέταξε στα σκουπίδα γιατί ήταν βαριά. Ήταν η ανάλυση του Ντάλιο για τον πιστωτικό κύκλο και τις αθέατες δυνάμεις που διαμόρφωναν το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Λίγους μήνες μετά, η Lehman Brothers κατέρρεε και ο κόσμος έμπαινε σε ύφεση. Ο Dalio είχε προβλέψει με ακρίβεια την κρίση.
Σήμερα, 17 χρόνια μετά, επιστρέφει με ένα νέο έργο-προειδοποίηση: το βιβλίο «How Countries Go Broke». Ο τίτλος δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Η βασική θέση του είναι απλή αλλά εκρηκτική: οι Ηνωμένες Πολιτείες βαδίζουν προς μια νέα κρίση, εκτός εάν αναστρέψουν την εκρηκτική αύξηση του χρέους, που έχει πλέον φτάσει τα 36 τρισ. δολάρια.
Το νέο βιβλίο αναλύει όχι μόνο τους πιστωτικούς κύκλους αλλά και τις «εγχώριες πολιτικές και γεωπολιτικές τάξεις».
Η διαφορά, ωστόσο, με το 2008 είναι βαθιά. Τότε, ο Ντάλιο βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά σε μακροοικονομικούς δείκτες και χρηματοπιστωτικά μοντέλα. Τώρα, δηλώνει ξεκάθαρα ότι οι παραδοσιακοί δείκτες δεν αρκούν. Η πολιτική και η γεωπολιτική έχουν πλέον μεγαλύτερο βάρος από τα νούμερα.
Η εσωτερική πόλωση στις ΗΠΑ εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις, ενώ οι εξωτερικές εντάσεις –με πρωταγωνίστρια την Κίνα– επιδεινώνουν την ανάγκη συνεχών δαπανών. Η γεωοικονομία δεν είναι πλέον θεωρία.
Η γεωοικονομία – ο όρος που επινοήθηκε από τον Edward Luttwak το 1990 για να περιγράψει την ανάμειξη του πολέμου και του εμπορίου – επανέρχεται δυναμικά. Ο Paul Tucker, πρώην στέλεχος της Τράπεζας της Αγγλίας, σημειώνει πως τα εργαλεία της περιλαμβάνουν δασμούς, ρυθμίσεις, υποτιμήσεις νομισμάτων και ελέγχους εξαγωγών.
Η Κίνα χρησιμοποιεί εδώ και καιρό τέτοια μέσα: περιορισμούς στις σπάνιες γαίες, κρατικές παρεμβάσεις, στρατηγικές επενδύσεις.
Ο Ντόναλντ Τραμπ από την άλλη πλευρά απαντά με δασμούς, κυρώσεις και απαγορεύσεις – όπως η πρόσφατη πρόθεση απαγόρευσης αγοράς αμερικανικής αγροτικής γης από κινεζικά κεφάλαια. Όπως και να έχει, είναι σαφές ότι ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποιεί ήδη πολλά από τα εργαλεία του καταλόγου του Τάκερ: αρκεί να δείτε τους απειλούμενους δασμούς κατά της ΕΕ και χωρών όπως η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Βραζιλία ή την μελλοντική απαγόρευση των κινεζικών αγορών αγροτικών εκτάσεων στις ΗΠΑ.
Μια νέα «παγίδα του Θουκυδίδη»;
Όταν δυτικοί παρατηρητές, όπως ο Τάκερ, προσπαθούν να εξηγήσουν αυτή την εξέλιξη, την αποδίδουν μερικές φορές στην άνοδο της Κίνας. Δεν είναι περίεργο: όπως έχει σημειώσει ο Γκράχαμ Άλισον, ο πολιτικός επιστήμονας του Χάρβαρντ, η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα της λεγόμενης «παγίδας του Θουκυδίδη», όπου μια ηγεμονική δύναμη απειλείται από έναν ταχέως ανερχόμενο αντίπαλο και οι δύο τίθενται σε πορεία σύγκρουσης προς τον πόλεμο.
Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί πιο συχνά σε σχέση με την αντιπαλότητα της Κίνας με τις ΗΠΑ και, όπως σημείωσε ο Luttwak, η Κίνα χρησιμοποιεί γεωοικονομικές και μερκαντιλιστικές πολιτικές εδώ και χρόνια.
Η μάχη δεν διεξάγεται μόνο με όπλα. Διεξάγεται με δασμούς, περιορισμούς εξαγωγών, μπλοκάρισμα επενδύσεων, αποκλεισμούς τεχνολογίας.
Οι ελίτ του 20ού αιώνα έβλεπαν την αγορά ως την τελική απάντηση. Σήμερα, η ιστορία επαναφέρει την πολιτική στο επίκεντρο.
Η ισχύς δεν μετριέται μόνο σε ΑΕΠ και ομόλογα, αλλά σε συμμαχίες, ενεργειακά αποθέματα, ορυκτό πλούτο, τεχνολογία και πολιτική συνοχή.
Ο Ray Dalio δεν είναι μόνος. Η μεταστροφή του αντανακλά μια ευρύτερη συνειδητοποίηση: ότι η οικονομία δεν είναι απομονωμένη από την Ιστορία. Είναι μέρος της. Και η Ιστορία αλλάζει ξανά.
Το ερώτημα δεν είναι αν έρχεται νέα κρίση. Το ερώτημα είναι αν είμαστε έτοιμοι να την καταλάβουμε – και να την αποφύγουμε και πώς θα αντιδράσουν οι υπόλοιποι παίκτες του συστήματος: θα ενδώσουν στην αντιπαλότητα και τον κατακερματισμό ή θα οικοδομήσουν νέους κανόνες για την παγκόσμια οικονομία;
Ο Ray Dalio, πάντως, πιστεύει πως οι ΗΠΑ βρίσκονται σε ένα ιστορικό σημείο καμπής. Προτείνει ένα πολυετές σχέδιο μείωσης χρέους. Όμως, όπως λέει χαρακτηριστικά, «είμαστε σε ένα πλοίο που πάει κατευθείαν στα βράχια και όλοι τσακώνονται για το αν πρέπει να στρίψουμε αριστερά ή δεξιά».
ΠΗΓΗ:FT
