Από θρησκευτικό σημάδι αφοσίωσης σε εργαλείο εξευτελισμού, το μουστάκι αποκτά τραγική σημασία για τη μειονότητα των Δρούζων εν μέσω του πολέμου στη Συρία
Όταν οι δυνάμεις του συριακού καθεστώτος εισέβαλαν στις περιοχές των Δρούζων, δεν αρκέστηκαν σε συλλήψεις, βασανιστήρια και λεηλασίες. Οι πράξεις τους ξεπέρασαν τα όρια της στρατιωτικής βίας και εισήλθαν στον χώρο του συμβολικού εξευτελισμού. Ανάμεσα στις αγριότητες που καταγράφηκαν – και που αναρτήθηκαν στα κοινωνικά δίκτυα από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη- ξεχωρίζουν δεκάδες βίντεο που δείχνουν ένστολους στρατιώτες και παραστρατιωτικούς να ξυρίζουν με τη βία τα μουστάκια Δρούζων ανδρών. Και που οδήγησαν σε διεθνή κατακραυγή κατά των τζιχαντιστών, προκαλώντας την βίαιη αντίδραση του Ισραήλ.
Η εικόνα δεν είναι απλώς πράξη ταπείνωσης. Για τους Δρούζους, το μουστάκι είναι ιερό σύμβολο πίστης και πνευματικής ταυτότητας. Το ξύρισμά του, με φωνές, χλευασμό και κάμερες σε λειτουργία, δεν αποτελεί απλά πράξη κακοποίησης. Είναι τελετουργικός εξευτελισμός – μια επιμελώς σκηνοθετημένη προσπάθεια να ξεριζωθεί η ίδια η ταυτότητα της κοινότητας.
Η θρησκευτική σημασία για τους Δρούζους
Για τους Δρούζους -την εθνοθρησκευτική κοινότητα που ζει κυρίως σε Συρία, Λίβανο και Ισραήλ- το μουστάκι δεν είναι απλώς ένα αισθητικό χαρακτηριστικό. Αντίθετα, ιδίως για τα μέλη της θρησκευτικής ελίτ που ονομάζονται «Ουκκάλ» (ʻUqqāl), το μουστάκι αποτελεί εξωτερικό σημάδι πνευματικής αφοσίωσης, αυστηρών όρκων και ένταξης στα μυστικά δόγματα της πίστης τους.
Οι Ουκκάλ, που εκπροσωπούν λιγότερο από το 10% της κοινότητας, ξυρίζουν το κεφάλι, φορούν μαύρα ρούχα και λευκό τουρμπάνι, ενώ αφήνουν χαρακτηριστικά μεγάλα μουστάκια. Οι μη μυημένοι (Juhhāl) σπανιότερα υιοθετούν τέτοιες πρακτικές, χωρίς όμως αυτό να αναιρεί τη συνολική αξία του μουστακιού στην ταυτότητα των Δρούζων.
Η πρακτική αυτή έχει βαθιές πολιτισμικές ρίζες, που φαίνεται να συνδέονται με τις παραδόσεις των Σούφι. Κατά τα πρότυπα αυτά, τα μουστάκια αφήνονται μακριά, ενώ το γένι ξυρίζεται σε όσους δεν είναι σεΐχηδες. Αντίθετα, οι σεΐχηδες φέρουν πλήρες γένι. Πρόκειται για κώδικες που υπερβαίνουν την αισθητική και λειτουργούν ως οπτική δήλωση θρησκευτικής και πολιτισμικής ταυτότητας.
Το μουστάκι ως στόχος εξευτελισμού
Στο πλαίσιο της προσπάθειας του καθεστώτος του Αλ Σαάρα και των τζιχαντιστών συμμάχων του να επιβληθούν στην Συρία, το ξύρισμα των μουστακίων των Δρούζων μετατράπηκε σε ένα τελετουργικό εξευτελισμού. Πλήθος αναφορών στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης περιγράφουν επανειλημμένες περιπτώσεις στις οποίες ένοπλοι, ξύρισαν τα μουστάκια Δρούζων κρατουμένων ως πράξη εξευτελισμού και τιμωρίας. Η πρακτική αυτή δεν είναι νέα. Έχει καταγραφεί επανειλημμένα στις περιοχές Σανάγια και Σουέιντα, κυρίως μέσα από διαδικτυακές μαρτυρίες και βίντεο που κοινοποιήθηκαν σε πλατφόρμες όπως το Reddit.
Η «δολοφονία» του Σεΐχη
Ένα από τα πιο συγκλονιστικά περιστατικά αφορά τον σεΐχη Μαρχέχ Σαχίν από τη Σουέιντα, ο οποίος εξαναγκάστηκε από ένοπλους να ξυρίσει το μουστάκι του. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ο ηλικιωμένος σεΐχης πέθανε λίγες ώρες αργότερα από θλίψη. Η εγγονή του, Κριστίν Γιασίν Σαχίν, περιέγραψε στο Facebook την πράξη ως «συμβολικό βιασμό της πίστης και της ιστορίας μας».
Θρησκευτική στοχοποίηση υπό το πρόσχημα της ασφάλειας
Οι πράξεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες. Εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θρησκευτικής στοχοποίησης. Οι Δρούζοι, όπως και οι Αλαουίτες και οι Γεζίντι, θεωρούνται «άπιστοι» από αρκετούς Σουνίτες ισλαμιστές, ιδίως στο φανατικό τζιχαντιστικό φάσμα. Σε αυτό το πλαίσιο, η αφαίρεση του μουστακιού μπορεί να θεωρηθεί ως συμβολική πράξη ταπείνωσης. Ωστόσο, τα περισσότερα επιβεβαιωμένα περιστατικά προέρχονται από κρατικά ή παρακρατικά σώματα, γεγονός που καθιστά το φαινόμενο ακόμα πιο δυσοίωνο.
Ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο
Η θρησκεία των Δρούζων είναι εξαιρετικά ιδιότυπη και σύνθετη, συνδυάζοντας στοιχεία του Ισλάμ, του Χριστιανισμού, του Γνωστικισμού, ακόμα και του Βουδισμού και Ινδουισμού. Η κοινότητα διατηρεί αυστηρά εσωτερικά όρια και μεταδίδει τις διδαχές της μυστικά. Στο επίκεντρο αυτής της ταυτότητας βρίσκεται η εξωτερική εμφάνιση των Ουκκάλ – και κυρίως το μουστάκι – ως ένδειξη της απόλυτης αφοσίωσης.
Το μουστάκι των Δρούζων αποτελεί περισσότερο από μια πολιτισμική ή θρησκευτική λεπτομέρεια. Είναι σύμβολο συνέχειας, πίστης και ταυτότητας – και γι’ αυτό γίνεται στόχος. Σε περιοχές όπως η Συρία, όπου οι πολιτικοθρησκευτικές γραμμές γίνονται πεδία μάχης, ακόμα και μια τρίχα στο πρόσωπο μπορεί να φέρει το βάρος αιώνων, και ως εκ τούτου να γίνει στόχος πολεμικών ή ταπεινωτικών πράξεων.
