Ο άδοξος θάνατος σπουδαίων Ελλήνων, και μιας Αμερικανίδας που λάτρευε την Ελλάδα

Πώς πέθαναν οι Νίκος Σκαλκώτας, οι φιλόσοφοι Κυριαζόπουλος και Νησιώτης, ο συνθέτης Γιάννης Χρήστου, ο γλύπτης Γεράσιμος Σκλάβος, ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος, ο ηθοποιός Χρήστος Νέγκας και η χορογράφος Ισιδώρα Ντάνκαν που λάτρευε την Ελλάδα

Ανάμεσα στους πολλούς σημαντικούς και ένδοξους Έλληνες, υπάρχουν κάποιοι που έχασαν τη ζωή τους με τελείως άδοξο τρόπο. Μερικοί σε τροχαία δυστυχήματα, άλλοι, όπως ο Σπυρίδων Μαρινάτος και Γεράσιμος Σκλάβος βρήκαν τραγικό θάνατο στον χώρο όπου έκαναν ανασκαφές (ο Μαρινάτος) ή στο ατελιέ τους (με απίστευτο τρόπο, όπως ο Σκλάβος) κ.λπ. Σε αυτούς θα αναφερθούμε σήμερα, όπως και σε μία μεγάλη Αμερικανίδα χορογράφο που λάτρευε την Ελλάδα την Ισιδώρα Ντάνκαν. Τόσο η ίδια, όσο και τα παιδιά της είχαν τραγικό τέλος.

Νίκος Σκαλκώτας (1904-1949)

Ο Νίκος Σκαλκώτας ήταν μεγάλος βιολιστής και συνθέτης. Γεννήθηκε στη Χαλκίδα και από πολύ μικρή ηλικία έδειξε το ταλέντο του στο βιολί. Το 1910 ήρθε στην Αθήνα και γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη του Τόνι Σούλτσε. Το 1918 αποφοίτησε με την ανώτατη διάκριση, το «Χρυσό Μετάλλιο», για την ερμηνεία του στο «Κοντσέρτο για βιολιά» του Μπετόβεν.

Χάρη στην Αβερώφεια Υποτροφία, αλλά και σε μια δεύτερη, αργότερα, από την Εμμανουήλ Μπενάκη σπούδασε στο Βερολίνο και σύνθεση, δίπλα στον Κουρτ Βάιλ, κυρίως όμως τον Άρνολντ Σένμπεργκ. Στη Γερμανία σχετίστηκε με τη βιολονίστρια Ματίλντε Τέμκο, με την οποία απέκτησαν μια κόρη, την Άρτεμη και ένα βρέφος που πέθανε στη γέννα. Εκεί συνέθεσε περίπου 70 έργα, από τα οποία σώζονται ελάχιστα. Το 1933 ο Σκαλκώτας επέστρεψε στην Αθήνα, όπου αντιμετωπίστηκε μάλλον με φθόνο και φόβο, καθώς όλοι έβλεπαν το τεράστιο ταλέντο του με το οποίο θα επισκίαζε τους υπόλοιπους.

Όμως ο Σκαλκώτας, αν και κορυφαίος βιολιστής, δέχτηκε να παίζει βιολί στα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας και αργότερα της Ορχήστρας της Λυρικής Σκηνής και της Ραδιοφωνίας. Το 1944 συνελήφθη από τους Γερμανούς και φυλακίστηκε στο Χαϊδάρι όπου συνέχισε να συνθέτει έργα. Το 1946 παντρεύτηκε την πιανίστρια Μαρία Παγκαλή, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Αλέκο, εξαίρετο ζωγράφο και τον Νίκο, σπουδαίο σκακιστή (1949 – 2020).

Το τέλος του Σκαλκώτα ήταν άδοξο. Υπέφερε από περιεσφιγμένη κήλη. Μια μέρα πήγε να εξεταστεί στο Δημοτικό Νοσοκομείο του Δήμου Αθηναίων, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το πνευματικό κέντρο του Δήμου. Αν και γνώριζε τον γιατρό από το Βερολίνο, δεν παρέκαμψε τη σειρά. Το ιατρείο έκλεισε στην 1 μ.μ. και ο Σκαλκώτας έφυγε για να επιστρέψει την επόμενη μέρα.

Δεν είχε τη δυνατότητα να πάει σε κάποιο ιδιωτικό νοσοκομείο, καθώς αποταμίευε κάποια χρήματα για τον τοκετό της ετοιμόγεννης γυναίκας του. Το βράδυ ο Σκαλκώτας άρχισε να πονάει. Τύλιξε το στόμα του με βρεγμένες πετσέτες για να μην τον ακούσει η γυναίκα του και ταραχτεί.

Το πρωί ο Νίκος Σκαλκώτας πέθανε. Την επόμενη μέρα γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του που πήρε το όνομα του πατέρα του. Ο Σκαλκώτας που άρχισε να αναγνωρίζεται στην Ελλάδα μόνο μετά το 1950, συνέθεσε περισσότερα από 170 έργα, τα περισσότερα από τα οποία είναι άγνωστο πού βρίσκονται…

Γιάννης Χρήστου (1926-1970)

Ένας ακόμα μεγάλος Έλληνας συνθέτης με τραγικό τέλος ήταν ο Γιάννης Χρήστου. Γεννήθηκε στην Ηλιούπολη του Καΐρου στις 8 Ιανουαρίου 1926, αλλά μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια. Ο πατέρας του Ελευθέριος ήταν εύπορος έμπορος, ενώ η μητέρα του Λιλίκα Ταβερνάρη, κυπριακής καταγωγής, ποιήτρια και πνευματίστρια.

Ο Χρήστου πήρε μαθήματα πιάνου από παιδί. Δασκάλα του ήταν η μεγάλη Τζίνα Μπαχάουερ. Το 1939 οι γονείς του Χρήστου χώρισαν. Ο Γιάννης και ο μεγαλύτερος αδελφός του Εύης (Ευάγγελος), γεννημένος το 1922 έμειναν με τον πατέρα τους. Αργότερα, ο Γ. Χρήστου πήγε στο Λονδίνο να σπουδάσει Οικονομικά. Μετά το τέλος των σπουδών του ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, έχοντας μάλιστα ως καθηγητή τον θεμελιωτή της μαθηματικής λογικής Ράσελ.

Έπειτα, σπούδασε αναλυτική ψυχολογία στην Ιταλία και την Ελβετία. Το 1956 παντρεύτηκε την παιδική του φίλη Θηρεσία (Σία) Χωρέμη με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά. Την ίδια χρόνια σκοτώθηκε σε τροχαίο και ο αδελφός του Εύης, τον οποίο υπεραγαπούσε. Με τις ιδιωτικοποιήσεις του Νάσερ εγκατέλειψε οικογενειακώς την Αίγυπτο και εγκαταστάθηκε στην Χίο, όπου επίσης είχε μεγάλη περιουσία και αργότερα στην Αθήνα.

Από το 1948-1949 ο Γιάννης Χρήστου είχε αρχίσει να συνθέτει πρωτοποριακά έργα, ανάμεσά τους μια σειρά από μουσικές υποκρούσεις για αρχαίες τραγωδίες. Από το 1968 ετοίμαζε ένα πολύ φιλόδοξο έργο, την «Ορέστεια», μια σύγχρονη όπερα βασισμένη στην ομώνυμη τριλογία του Αισχύλου. Δεν πρόλαβε όμως να την ολοκλήρωσε. Σκοτώθηκε τη νύχτα της 8ης Ιανουαρίου 1970, σε ένα τραγικό τροχαίο δυστύχημα, καθώς επέστρεφε σπίτι του από τον εορτασμό των γενεθλίων του.

Το αυτοκίνητο που οδηγούσε η σύζυγός του πλαγιολίσθησε και προσέκρουσε σε στύλο. Ο Χρήστου σκοτώθηκε ακαριαία. Η σύζυγός του έμεινε για δέκα μέρες νοσηλευόμενη σε κρίσιμη κατάσταση. Τελικά εξέπνευσε. Στο ίδιο τραγικό τροχαίο βρήκε τον θάνατο και η σύζυγός του συνθέτη Στέφανου Βασιλειάδη.

Χρήστος Νέγκας (1936-1981)

Ο Χρήστος Νέγκας ήταν δημοφιλής ηθοποιός με σημαντική καριέρα στον κινηματογράφο τις δεκαετίες ’60 και ’70. Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1936. Σπούδασε στη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης και στη Σχολή Θεάτρου Κωστή Μιχαηλίδη. Το 1960 έκανε την πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο στην ταινία «Το αγρίμι».

Εμφανίστηκε, και σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, σε σαράντα περίπου ταινίες. Γνωστότερες από αυτές: «Κάτι να καίει» (1963), «Ο πολύτεκνος» (1963), «Ο ουρανοκατέβατος» (1964), «Παράνομοι πόθοι» (1966), «Ο μεθύστακας του λιμανιού» (1967), «Τόσα όνειρα στους δρόμους» (1968), «Αέρα! Αέρα! Αέρα!» (1972) κ.ά. Πρωταγωνίστησε επίσης και σε τηλεοπτικές σειρές.

Πέθανε ξαφνικά από ανακοπή καρδιάς ενώ κολυμπούσε στην Ανάβυσσο Αττικής στις 21 Ιουνίου 1981. Κόρη του είναι η ραδιοφωνική παραγωγός και τηλεπαρουσιάστρια Αθηναΐς Νέγκα.

Νίκος Νησιώτης (1924-1986)

Ο Νίκος Νησιώτης γεννήθηκε στις 21 Μαΐου 1924 και υπήρξε διαπρεπής θεολόγος, φιλόσοφος και πανεπιστημιακός. Μετά τις σπουδές του στην Ιόνιο Σχολή φοίτησε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αποφοίτησε το 1947. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Ζυρίχη (1948-1949) όπου παρακολούθησε μαθήματα του θεολόγου Εμίλ Μπρούνερ και του περίφημου ψυχολόγου Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ.

Το 1949 επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία ως το 1951, οπότε επέστρεψε στη Βασιλεία της Ελβετίας για συνέχιση των μεταπτυχιακών σπουδών του δίπλα στους Καρλ Μπαρτ και Καρλ Γιάσπερς. Μεταξύ 1952-1953 σπούδασε στο φημισμένο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβέν απ’ όπου έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα φιλοσοφίας. Το 1956 παρουσίασε την περίφημη διατριβή του «Υπαρξισμός και Χριστιανική Πίστις».

Από το 1955 ως το 1974 σταδιοδρόμησε στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και έγινε ο πρώτος Καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1965-1986), παραμένοντας ο μοναδικός κάτοχος τέτοιας έδρας στην Ελλάδα για μια εικοσαετία.

Ήταν λάτρης του αθλητισμού. Προπονητής της μεγάλης ομάδας μπάσκετ του Πανελλήνιου διετέλεσε τακτικό μέλος και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων (ΕΟΑ) της σημερινής Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής. Υπήρξε μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στο 41ο χλμ. της Εθνικής Οδού Αθηνών-Κορίνθου κοντά στα Μέγαρα, στις 18 Αυγούστου 1986.

Σπύρος Κυριαζόπουλος (1932-1977)

Ένας ακόμα φιλόσοφος που έφυγε πρόωρα από τη ζωή, κι αυτός θύμα τροχαίου δυστυχήματος, ήταν ο Σπύρος Κυριαζόπουλος. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1932. Εκεί τελείωσε και το Γυμνάσιο. Το 1950 πέρασε και φοίτησε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον ίδιο χρόνο γράφτηκε και στη «Φιλολογική Στέγη» Πειραιώς και δημοσίευσε τα πρώτα του κείμενα.

Μετά το τέλος των σπουδών του πήγε στη Γερμανία. Έμεινε για λίγο στο Αμβούργο και τη Χαϊδελβέργη και στη συνέχεια πήγε στη Βασιλεία της Ελβετίας όπου δίδασκε ο μεγάλος φιλόσοφος Karl Jaspers, τον ο οποίο ο Κυριαζόπουλος θεωρούσε ως τον σημαντικότερο άνθρωπο στη ζωή του.

Το 1958 επέστρεψε στην Ελλάδα και υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή. Ακολούθως, ως το 1960 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία. Αναγορεύτηκε με «άριστα» Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας το 1960 και πήγε στο Παρίσι. Δυο χρόνια αργότερα πήρε την επιστημονική υποτροφία της Humboldt-Stiftung και δέχτηκε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ να διδάξει «Νέα Ελληνική γλώσσα και σκέψη».

Το 1968 η Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης τον εξέλεξε ομόφωνα Έκτακτο Καθηγητή της Φιλοσοφίας για το Παράρτημά της στα Ιωάννινα. Έντεκα μήνες αργότερα, όταν το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έγινε ανεξάρτητο, η Φιλοσοφική Σχολή τον ανακήρυξε Τακτικό Καθηγητή της Έδρας. Τα επόμενα χρόνια απασχόλησαν τον Κυριαζόπουλο προβλήματα τέχνης και αισθητικής.

Το 1975-76 έλαβε εκπαιδευτική άδεια και πήγε στη Γερμανία (Δυτική και Ανατολική τότε) για να σπουδάσει «τα σύγχρονα προβλήματα των εικαστικών τεχνών». Με την επιστροφή του στα Γιάννενα δίδασκε στους τεταρτοετείς φοιτητές του Τμήματος Μέσων και Νεότερων Ελληνικών Σπουδών το μάθημα «Ο Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός».

Οι παραδόσεις του Κυριαζόπουλου συγκέντρωναν πλήθος φοιτητών και φοιτητριών κι από άλλες Σχολές.

Δυστυχώς, η μοίρα τού έπαιξε άσχημο παιχνίδι.

Την Κυριακή 27/11/1977 ξεκίνησε από το εξοχικό του στη Μακρυμάλλη Ευβοίας, μαζί με τη Γερμανίδα σύζυγό του Δώρα, μια εξαιρετική γυναίκα που τον λάτρευε. Καθώς το πορθμείο Ρίου-Αντιρρίου εκείνη την ημέρα ήταν κλειστό λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών (η γέφυρα «Χαρίλαος Τρικούπης» ολοκληρώθηκε το 2004), ο Κυριαζόπουλος ακολούθησε την εναλλακτική διαδρομή μέσω Λιβαδειάς-Ιτέας-Ναυπάκτου για να φτάσει στο Αντίρριο και να συνεχίσει προς τα Γιάννενα.

Την ακριβώς αντίστροφη πορεία ακολουθούσε, μεταξύ άλλων, κι ένα λεωφορείο του ΚΤΕΛ Ιωαννίνων. Το αυτοκίνητο του Κυριαζόπουλου συγκρούστηκε με το λεωφορείο κοντά στο χωριό Άγιος Σπυρίδωνας της Φωκίδας. Ο Κυριαζόπουλος και η γυναίκα του σκοτώθηκαν και η Ελλάδα έχασε έναν μεγάλο φιλόσοφο που είχε αρχίσει να γίνεται παγκόσμια γνωστός.

Γεράσιμος Σκλάβος (1927-1967)

Ο Κεφαλλονίτης Γεράσιμος Σκλάβος ήταν γλύπτης και εικαστικός καλλιτέχνης. Γεννήθηκε στις 10/9/1927. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών από την οποία αποφοίτησε το 1950. Ανάμεσα στους καθηγητές του ήταν και ο Μιχάλης Τόμπρος. Ο Σκλάβος μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία.

Ήταν εμπνευστής της τεχνικής που ονόμασε τηλεγλυπτική. Βραβεύτηκε στη Μπιενάλε για νέους καλλιτέχνες το 1961 και συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το τέλος του ήταν τραγικό. Στις 28 Ιανουαρίου 1967 βρισκόταν στο ατελιέ του στο Παρίσι. Φιλοτεχνούσε το γλυπτό «Η φίλη που δεν έμεινε».

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, λόγω μιας καμένης ασφάλειας στο ατελιέ του, δεν υπήρχε ηλεκτρικό. Προσπαθώντας να δει τι συμβαίνει, περπατώντας στο σκοτάδι, ο Σκλάβος σκόνταψε πάνω στο ύψους 2,5 μέτρων και βάρους 700 κιλών γλυπτό του, το οποίο τον καταπλάκωσε. Βρέθηκε νεκρός δύο μέρες αργότερα.

Σπυρίδων Μαρινάτος (1901-1974)

Ο Σπυρίδων Μαρινάτος ήταν αρχαιολόγος, πανεπιστημιακός και Ακαδημαϊκός. Γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς το 1901. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία, στο Βερολίνο και το Χάλε. Επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε επιμελητής και έφορος αρχαιοτήτων στην Κρήτη. Στη Μεγαλόνησο έκανε ανασκαφές και έφερε σημαντικά ευρήματα στο φως.

Διατύπωσε τη θεωρία για καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού από έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Το 1939 έγινε Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είχε σημαντική συμβολή στον καθορισμό της ακριβούς θέσης όπου έγινε η μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.). Έκανε, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ανασκαφές στις Μυκήνες και τη Μεσσηνία.

Το 1955 έγινε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Από το 1967 ως το 1974 έκανε ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Θήρας φέρνοντας στο φως σπουδαία ευρήματα. Αλλά και σ’ αυτό το χρονικό διάστημα έκανε ανασκαφές σε άλλες περιοχές, όπως στον Μαραθώνα και την Αχαΐα, όπου προσπάθησε να εντοπίσει τη θέση της αρχαίας Ελίκης, της πόλης που καταστράφηκε από σεισμό το 373 π.Χ.

Πέθανε την 1η Οκτωβρίου 1974 στον χώρο ανασκαφών στο Ακρωτήρι της Θήρας. Οι συνθήκες του θανάτου δεν έχουν διευκρινιστεί απόλυτα. Γενικότερα, αναφέρεται ότι ήταν θύμα ατυχήματος (γλίστρησε, έπεσε και χτύπησε στο κεφάλι). Έχουν διατυπωθεί και θεωρίας συνωμοσίας: ότι τον σκότωσαν για πολιτικούς ή άλλους λόγους, ότι αυτοκτόνησε, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται κλ.π.

Ισιδώρα Ντάνκαν (1877-1927)

Η μεγάλη χορεύτρια και χορογράφος Ισιδώρα Ντάνκαν, γεννημένη στο Σαν Φρανσίσκο το 1977, είχε ξεχωριστή σχέση με την Ελλάδα, άλλωστε ο αδερφός της Ρέιμοντ είχε παντρευτεί την αδελφή του Άγγελου Σικελιανού, Πηνελόπη.

Το 1903 ήρθε για πρώτη φορά στη χώρα μας. Αγόρασε ένα οικόπεδο στην περιοχή Κοπανάς του Υμηττού και έχτισε ένα σπίτι, το οποίο σήμερα βρίσκεται στον Δήμο Βύρωνα και είναι γνωστό ως «Σπίτι της Ντάνκαν».

Δημιούργησε ένα συγκρότημα από μικρούς μαθητές που τραγουδούσαν χορικά στα αρχαία Ελληνικά για να τη συνοδεύσουν στον χορό της. Έδωσε παραστάσεις στο Δημοτικό και το Βασιλικό Θέατρο.

Το 1913, τα δύο παιδιά της, η Ντέιρντρε και ο Πάτρικ πνίγηκαν στον Σηκουάνα μαζί με την γκουβερνάντα τους, όταν ο οδηγός του αυτοκινήτου στο οποίο επέβαιναν ξέχασε, ενώ αυτό ήταν σταματημένο, να βάλει χειρόφρενο. Το 1915, η Ντάνκαν ήρθε πάλι στην Ελλάδα. Πιθανότατα έζησε για κάποιο διάστημα στην Κέρκυρα με την Ιταλίδα ηθοποιό, Ελεονόρα Ντούζε.

Τελευταία φορά που ήρθε στην Ελλάδα ήταν το 1920. Συνοδευόταν από μαθήτριές της. Ζήτησε να εγκαταστήσει στο σπίτι στον Κοπανά, το οποίο επισκεύασε, τη Σχολή της. Τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα της εποχής όμως, δεν το επέτρεψαν. Το τέλος της ήταν τραγικό. Στις 14/9/1927, βρισκόταν στη Νίκαια της Γαλλίας. Μια μακριά εσάρπα που φορούσε μπλέχτηκε στις ρόδες του αυτοκινήτου της και η Ντάνκαν πνίγηκε…

Πηγή