Η Ελλάδα, χώρα του ήλιου και της θάλασσας, έχει μάθει να ζει με το καλοκαίρι. Όμως κάθε τόσο, ο ήλιος γίνεται ανελέητος. Οι θερμοκρασίες εκτοξεύονται, οι υποδομές δοκιμάζονται, οι άνθρωποι υποφέρουν – και η ζέστη μετατρέπεται σε απειλή.
Οι καύσωνες που σημάδεψαν την ελληνική ιστορία δεν είναι μόνο αριθμοί σε ένα θερμόμετρο, αλλά στιγμές συλλογικής μνήμης, με τραγικές συνέπειες και δραματικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Στο παρακάτω χρονικό καταγράφονται οι σημαντικότεροι καύσωνες των τελευταίων ετών, κυρίως στη μεταπολεμική Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί πως τα δεδομένα προέρχονται μόνο από περιοχές με μετεωρολογικούς σταθμούς. Είναι επομένως πολύ πιθανό, ότι σε απομονωμένες ή ορεινές περιοχές σημειώθηκαν ακόμη υψηλότερες θερμοκρασίες, χωρίς ποτέ να καταγραφούν επίσημα.
1957 & 1958: Οι καύσωνες σε δυτική Ελλάδα και Αθήνα
Τον Αύγουστο 1957, οι δυτικές περιοχές της χώρας «φλέγονταν»: Αγρίνιο 44,8°C, Πύργος 44,2°C.
Έναν χρόνο αργότερα, το 1958, πάλι Αύγουστο, η Αθήνα «έβραζε» με 44,6°C και καύσωνα διάρκειας έξι ημερών. Η κατάσταση ήταν αφόρητη: οι πολίτες κατέφυγαν στα νότια προάστια, ενώ τα νοσοκομεία αντιμετώπισαν αύξηση αναπνευστικών και καρδιολογικών περιστατικών. Στα Τρίκαλα η θερμοκρασία άγγιξε τους 47,2°C. Ανεπίσημα, γράφεται ότι υπήρχαν εκατοντάδες νεκροί.
1973 & 1977: Τα πρώτα πραγματικά θερμοκρασιακά ρεκόρ
Τον Ιούλιο του 1973, η Λαμία και η Ελευσίνα έφτασαν τους 46,5°C και 46,4°C αντίστοιχα. Το 1977 όμως, το Τατόι και η Ελευσίνα χτύπησαν το απόλυτο όριο: 48°C. Παράλληλα ήταν και ρεκόρ για την Ευρώπη. Ήταν ο καύσωνας-σταθμός, ο πρώτος που προσέγγισε θερμοκρασίες ερήμου.
1982: Το προοίμιο του ’87
Εκείνο τον Ιούνιο, οι μέγιστες θερμοκρασίες καταγράφηκαν στη Ν. Φιλαδέλφεια 44,6°C και στα Τρίκαλα 43,8°C, με τραγικό απολογισμό 60 νεκρούς.
1987: Ο πιο θανατηφόρος καύσωνας στην ελληνική ιστορία
Ο Ιούλιος του 1987 άλλαξε για πάντα τη στάση της Ελλάδας απέναντι στο φαινόμενο. Θερμοκρασίες πάνω από 44°C, νύχτες με 35°C, σχεδόν καθολική απουσία κλιματιστικών. Πάνω από 1.300 άνθρωποι (κάποιες εκτιμήσεις μιλούν για 2.000+ θύματα) πέθαναν από θερμοπληξία και επιπλοκές.
Ο κρατικός μηχανισμός δεν ήταν προετοιμασμένος. Τα θύματα ήταν κυρίως ηλικιωμένοι, άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, ευπαθείς ομάδες. Ήταν το πρώτο πλήγμα που ανάγκασε το κράτος να οργανώσει σχέδιο πολιτικής προστασίας, να τοποθετήσει κλιματιστικά σε νοσοκομεία και να θεσμοθετήσει χώρους δροσιάς για ευπαθείς ομάδες.
Οι δεκαετίες των ακραίων θερμοκρασιών
1988: Καύσωνας με 45°C σε Λάρισα και Νέα Φιλαδέλφεια.
1994: 44°C στη Λαμία και τη Λάρισα, 43°C στην Τρίπολη.
1998: 45°C στο Άργος με πολλά περιστατικά θερμοπληξίας
2000: Ρεκόρ στη Λάρισα με 45,4°C.
2006: 46,4°C στο Άργος και 43.2 °C στο Αγρίνιο
2007: Καύσωνας και πυρκαγιές
Το καλοκαίρι του 2007 ήταν εφιάλτης, με τρεις φοβερούς καύσωνες.. Αρχικά τον Ιούνιο, μεγάλο μέρος της Πάρνηθας καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά. Ακολούθησε εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας τον Ιούλιο, με θερμοκρασία 46° C στο Άργος και ρεκόρ θερμοκρασιών στη Β. Ελλάδα (44,6° C στις Σέρρες και 44° C στη Θεσσαλονίκη). Τέλος, τον Αύγουστο, είδαμε μέγιστες θερμοκρασίες 42,4° C στο Άργος και 42,2 στον Πύργο Ηλείας. Στην Ηλεία γράφτηκε και ο μαύρος επίλογος εκείνου του καλοκαιριού, με τις φονικές πυρκαγιές που άφησαν πίσω τους δεκάδες νεκρούς συμπολίτες μας.
Τα ’10s
2010: Σημειώθηκε ο πιο πρώιμος καύσωνας (από τις 15-17 Ιουνίου).
2012: Έτος με πολύ θερμό καλοκαίρι, κατά το οποίο οι μέγιστες και οι ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν κατά 4 βαθμούς μεγαλύτερες από τις κανονικές τιμές
2014: Ιούνιος. Μέγιστες θερμοκρασίες στην Κάτω Τιθορέα 42,7°C στην Πυργέλα του Αργους 42,3°C και στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» 40,6°C.
Οι καύσωνες της κλιματικής κρίσης
2021: Ο πρώτος “mega-καύσωνας”
Από τα τέλη Ιουλίου μέχρι τις αρχές Αυγούστου, η Ελλάδα έζησε την πιο παρατεταμένη περίοδο καύσωνα στην ιστορία της, με θερμοκρασίες πάνω από τους 40°C επί 11 συνεχόμενες ημέρες.
Στις 3 Αυγούστου 2021, στη Μακρακώμη Φθιώτιδας καταγράφηκαν 47,1°C.
Πυρκαγιές ξέσπασαν στην Εύβοια, στην Αττική, στη Φωκίδα, στη Μάνη. Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα έγιναν στάχτη.
Ήταν ένα διπλό πλήγμα: πρώτα η ζέστη, μετά η φωτιά.
2023–2024: Η νέα εποχή των πολυήμερων καυσώνων
Τον Ιούλιο του 2023 σημειώνεται καύσωνας διάρκειας 15 ημερών, με θερμοκρασίες άνω των 45°C σε Γύθειο, Κρανίδι, Άμφισσα.
Το 2024 ξεπερνά κάθε ρεκόρ. Διάρκεια: 16 συνεχόμενες ημέρες, με πάνω από 100 σταθμούς να καταγράφουν θερμοκρασίες άνω των 37°C.
Μέγιστη θερμοκρασία: 43,1°C στη Σκάλα Μεσσηνίας
Ήταν ο πιο πολυήμερος καύσωνας Ιουλίου από το 2010 και μετά.
Από τους καύσωνες του 1958 και του 1987, μέχρι τους mega-καύσωνες και το ιστορικό φαινόμενο του 2024, ένα είναι βέβαιο: Ο καύσωνας δεν είναι κάτι νέο. Αλλά η συχνότητα και η έντασή του είναι.