Οι προκλήσεις για Αθήνα και Κάιρο αυξάνονται καθώς το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων προβάλλει κανονική αρμοδιότητα στο Σινά και ζητά ρόλο συνομιλητή
Σε μία περίοδο έντονης κινητικότητας έχει εισέλθει η υπόθεση της Μονής Σινά με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και τη δραστηριότητά στο εν λόγω θέμα να έχει τεθεί στο μικροσκόπιο. Πατριαρχική επιτροπή από τα Ιεροσόλυμα βρέθηκε στο μοναστήρι και ακολούθησε επιστολή ευχαριστίας των Πατέρων προς τον Πατριάρχη.
Στο παρασκήνιο άνοιξε συζήτηση για σύγκληση Γενικής Συνέλευσης και για τον τρόπο που θα προχωρήσουν οι εσωτερικές διαδικασίες. Εκκλησιαστικές πηγές υπογραμμίζουν ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επιδιώκει να σταθεροποιήσει την παρουσία του σε ρόλο συνομιλητή για το παρόν και το μέλλον της Μονής Σινά σε συνέχεια όσων είχαν συμβεί στα τέλη Ιουλίου με την απόπειρα παύσης του Αρχιεπισκόπου Δαμιανού. Η προσέγγιση αυτή δημιουργεί ερωτήματα σε εκκλησιαστικούς κύκλους για το εύρος των αρμοδιοτήτων του Πατριαρχείου και για το αν επιχειρείται σταδιακή διεύρυνση ρόλου πέρα από όσα ορίζουν οι κανόνες.
Οι προβλέψεις των κανόνων για τη Μονή Σινά
Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Όρους Σινά, επισήμως γνωστή ως Ιερά Αυτόνομος Βασιλική Μονή Αγίας Αικατερίνης του Αγίου και Θεοβαδίστου Όρους Σινά, έχει ιστορικά αναγνωρισμένη αυτονομία. Η μοναστική κοινότητα διοικείται από τον Αρχιεπίσκοπο Σινά Φαράν και Ραϊθώ και από την Ιερά Σιναϊτική Αδελφότητα. Ο ηγούμενος εκλέγεται από την αδελφότητα και λαμβάνει την αρχιερατική χειροτονία από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Η διοίκηση, η εσωτερική τάξη, η πειθαρχία και η περιουσία ανήκουν στη Μονή και στα θεσμικά της όργανα. Οι θεμελιώδεις κανονισμοί της Μονής προβλέπουν δυνατότητα προσφυγών προς τα Ιεροσόλυμα για κανονική κρίση συγκεκριμένων ζητημάτων. Πρόκειται για πλαίσιο συνεργασίας πνευματικού χαρακτήρα που, που σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους, δεν μεταφράζεται σε γενική διοικητική υπαγωγή.
Τα όρια της εμπλοκής του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Η πρόσφατη επιστολή της αδελφότητας προς τον Πατριάρχη αναγνωρίζει ειδική κανονική αρμοδιότητα για εξέταση προσφυγής. Αυτό κινείται ακριβώς μέσα στα όρια που προβλέπουν οι κανόνες. Το Πατριαρχείο απέστειλε επιτροπή με δηλωμένο στόχο την ποιμαντική μέριμνα και τη συλλογή στοιχείων. Την ίδια στιγμή η Μονή ενεργοποιεί τα εσωτερικά της όργανα και προετοιμάζει βήματα που απαιτούν καθαρή νομιμοποίηση. Από αυτό το σημείο και μετά αρχίζουν οι τριβές, εκτιμούνμ εκκλησιαστικοί κύκλοι, επισημαίνοντας πώς όταν οι δημόσιες αναφορές των Ιεροσολύμων αφήνουν ασαφές το εύρος της παρέμβασης, γεννιέται η εντύπωση διεκδίκησης κεντρικού ρόλου που δεν απορρέει αυτομάτως από το κανονικό πλαίσιο.
Η σιναϊτική αυτοτέλεια
Η αυτονομία της Μονής αποτυπώνεται στη διαδικασία εκλογής του ηγουμένου από την αδελφότητα και στη θεσμική αποκλειστικότητα της εσωτερικής διοίκησης. Οι πειθαρχικές πράξεις, η σύνθεση των οργάνων και οι αποφάσεις για την καθημερινή λειτουργία αποτελούν εσωτερική υπόθεση. Η χειροτονία από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων και η μνημόνευσή του στη λατρεία συνιστούν πνευματική σύνδεση, και όπως υπογραμμίζουν εκκλησιαστικές πηγές με γνώση των κανόνων, δεν παράγουν δικαίωμα γενικής εποπτείας στη διοίκηση της Μονής.
Οι πράξεις της Κωνσταντινουπόλεως του 1575 και του 1782 αποτελούν το θεμέλιο της αυτονομίας της Εκκλησίας του Σινά. Το συνοδικό γράμμα του 1575 αναγνωρίζει την ιδιαίτερη εκκλησιαστική τάξη του Σινά και τη διοίκησή του από τον Αρχιεπίσκοπο Σινά Φαράν και Ραϊθώ με εκλογή που εδράζεται στην ίδια τη σιναϊτική αδελφότητα. Το σιγίλλιο του 1782 επαναβεβαιώνει ρητά προνόμια αυτοδιοίκησης και προστασίας της Μονής, καλύπτοντας την εσωτερική πειθαρχία, τη διαχείριση της περιουσίας και την απρόσβλητη λειτουργία των οργάνων της από εξωτερικές επεμβάσεις. Μαζί συγκροτούν σαφές κανονικό πλαίσιο που διασφαλίζει την ιστορική αυτοτέλεια και την ανεμπόδιστη αποστολή της Μονής Σινά.
Η ρητορική του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Το Πατριαρχείο επικαλείται τον κανονικό δεσμό με το Σινά που αποτυπώνεται στη χειροτονία του εκλεγμένου από την αδελφότητα ηγουμένου ως Αρχιεπισκόπου Σινά από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων και στη μνημόνευσή του στη λατρεία. Προβάλλει επίσης τις διατάξεις των θεμελιωδών κανονισμών της Μονής που επιτρέπουν προσφυγές προς τα Ιεροσόλυμα για κανονική κρίση συγκεκριμένων ζητημάτων. Συμπληρωματικά επικαλείται ποιμαντική μέριμνα για την ενότητα της αδελφότητας και την προστασία του ιερού χώρου. Ο πυρήνας αυτής της θέσης έχει πνευματικό και εφετειακό χαρακτήρα, ενώ η εσωτερική διοίκηση και η πειθαρχία ανήκουν στα όργανα της Μονής.
Οι ανακοινώσεις που υιοθετούν ύφος ίσων αποστάσεων δημιουργούν επικοινωνιακό πλεονέκτημα τροφοδοτώντας αμφισημίες για το τι ακριβώς κρίνεται και ποιος αποφασίζει σε κάθε στάδιο. Η σύνθεση των εσωτερικών οργάνων επηρεάστηκε από προηγούμενες πειθαρχικές αποφάσεις και αυτό αγγίζει άμεσα τη νομιμοποίηση της Γενικής Συνέλευσης. Αν δεν αποσαφηνιστεί ότι η κανονική εξέταση αφορά συγκεκριμένη προσφυγή και ότι οι εσωτερικές πράξεις παραμένουν στη Μονή, ο θόρυβος θα διαιωνίζεται. Η αβεβαιότητα αυτή αυξάνει το πολιτικό κόστος και δυσκολεύει την πρακτική ομαλότητα.
Τι ζητούν Αθήνα και Κάιρο
Η Αθήνα αναζητά καθαρές γραμμές, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές. Θέλει η κανονική κρίση να ολοκληρωθεί εκεί που προβλέπεται και η εσωτερική διοίκηση να παραμείνει στα σιναϊτικά όργανα. Το Κάιρο ενδιαφέρεται για σταθερότητα στον χώρο της Μονής και για την ομαλή λειτουργία ενός μνημείου παγκόσμιας ακτινοβολίας. Όσο οι δύο παράμετροι συγκλίνουν, τόσο περιορίζεται ο κίνδυνος νέων παρεξηγήσεων.
Σενάρια για την επόμενη φάση
- Πρώτο σενάριο: Τα Ιεροσόλυμα ολοκληρώνουν την κανονική εξέταση της προσφυγής με καθαρή απόφανση και η Μονή συγκαλεί Γενική Συνέλευση με σύνθεση που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Η κρίση αποκλιμακώνεται και η καθημερινότητα σταθεροποιείται.
- Δεύτερο σενάριο: Η δημόσια ρητορική των Ιεροσολύμων συνεχίζει να υποβάλλει ευρύτερο ρόλο και οι εσωτερικές διαδικασίες της Μονής συναντούν αντιρρήσεις ως προς τη νομιμοποίησή τους. Η καχυποψία αυξάνεται και οι καθυστερήσεις πολλαπλασιάζονται.
- Τρίτο σενάριο: Υιοθετείται κοινή γραμμή που διαχωρίζει καθαρά κανονική κρίση και διοικητικές πράξεις. Η αδελφότητα προχωρά σε εσωτερικές αποφάσεις με διαφάνεια και τα Ιεροσόλυμα περιορίζουν την παρέμβαση στο πεδίο που πράγματι τους αναγνωρίζεται.
Κομβικό είναι το περιεχόμενο και ο χρόνος της κανονικής απόφασης. Εξίσου κρίσιμη είναι η επίσημη προκήρυξη της Γενικής Συνέλευσης και η σύνθεσή της. Καθοριστική θα αποδειχθεί δε η γλώσσα των επόμενων ανακοινώσεων. Από τη σαφήνεια αυτών των μηνυμάτων θα κριθεί αν παγιώνεται θεσμική ισορροπία ή αν το ζήτημα θα συνεχίσει να τροφοδοτεί τριβές.