Ένα παγωμένο βράδυ, ο Γερμανός φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενχάουερ παρατήρησε μια εικόνα που έμελλε να γίνει φιλοσοφική αλληγορία: δύο σκαντζόχοιρους στο κρύο. Τα ζώα προσπάθησαν να πλησιάσουν για να ζεσταθούν. Όμως κάθε φορά που έρχονταν πιο κοντά, τα αγκάθια τους τα πλήγωναν, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται ξανά. Ωστόσο, η παγωνιά δεν τους άφηνε να μείνουν χωριστά για πολύ. Έτσι επαναλάμβαναν το μοτίβο: πλησίαζαν, πονούσαν, απομακρύνονταν. Ώσπου τελικά βρήκαν μια απόσταση ισορροπίας – ούτε πολύ κοντά, ούτε πολύ μακριά.
Αυτό το σχήμα ο Σοπενχάουερ το ονόμασε «δίλημμα του σκαντζόχοιρου» και αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές μεταφορές για τις δυσκολίες των ανθρώπινων σχέσεων: την προσπάθεια να συνδεθούμε με τον άλλον, χωρίς όμως να πληγωθούμε από τα «αγκάθια» – δηλαδή τις αδυναμίες, τα λάθη ή τις ιδιοτροπίες που ο καθένας κουβαλά.
Η ανάγκη για επαφή και ο φόβος της οικειότητας
Οι άνθρωποι έχουμε βαθιά ανάγκη να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να μοιραστούμε, να νιώσουμε ότι κάποιος μας κατανοεί. Όμως η οικειότητα έχει και ρίσκο. Όσο πλησιάζουμε, τόσο εκθέτουμε τα πιο τρωτά μας σημεία. Κι εκεί μπορεί να βιώσουμε πόνο, απογοήτευση ή να αναβιώσουν παλιά τραύματα.
Όσοι έχουν ζήσει εγκατάλειψη, προδοσία ή συναισθηματική ανασφάλεια, συχνά ταλαντεύονται ανάμεσα στο υπερβολικό πλησίασμα –που καταλήγει να «πνίγει»– και στην απότομη απόσταση –που λειτουργεί σαν άμυνα.
Ανάμεσα στη ζεστασιά και τη μοναξιά
Υπάρχει άραγε το «σωστό» μέτρο ανάμεσα στην απόσταση που πληγώνει και στην αποξένωση που παγώνει;
Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά οι βασικές αρχές είναι:
-
Σεβασμός στα όρια – τα δικά μας και του άλλου.
-
Ειλικρινής επικοινωνία – όχι μόνο για πράξεις, αλλά και για συναισθήματα.
-
Αυτογνωσία – κατανόηση των φόβων και των αναγκών μας.
-
Υπομονή – που βοηθά στην κατανόηση και την αποδοχή.
Όπως και οι σκαντζόχοιροι, έτσι κι εμείς χρειάζεται να πειραματιστούμε: να πλησιάσουμε λίγο, να απομακρυνθούμε αν πονάμε, να ξαναπροσπαθήσουμε. Μόνο έτσι μπορούμε να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στην εγγύτητα και την ελευθερία.