Η μεσαία τάξη βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, καθώς αναμένεται να αποτελέσει βασικό άξονα των ανακοινώσεων του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ), με μέτρα που στοχεύουν στη στήριξη της.
Σύμφωνα με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς (ΕΒΕΠ), η ελληνική μεσαία τάξη είναι περιορισμένη σε μέγεθος, διαθέτει χαμηλότερα εισοδήματα και είναι υπερφορολογημένη σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της ΕΕ-27.
Ορισμός και εισοδηματικά όρια
Υπάρχουν τρεις βασικές οπτικές για τον ορισμό της μεσαίας τάξης: στατιστική, κοινωνιολογική και οικονομική. Στον οικονομικό ορισμό, η μεσαία τάξη ορίζεται με βάση το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα, όπως ορίζουν ο ΟΟΣΑ και η Eurostat, μεταξύ 75% και 200% του μέσου εισοδήματος μιας χώρας.
Για την Ελλάδα, το μέσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα το 2024 κυμάνθηκε στις 11.000–12.000 ευρώ ετησίως ανά άτομο. Έτσι, τα όρια της μεσαίας τάξης καθορίζονται από περίπου 10.000 ευρώ κατώφλι έως 22.000–24.000 ευρώ ανώτατο όριο ανά άτομο ετησίως. Για μια τετραμελή οικογένεια, αυτό αντιστοιχεί σε καθαρό ετήσιο εισόδημα 24.000–60.000 ευρώ, με μισθούς των εργαζόμενων ενηλίκων να κυμαίνονται μεταξύ 2.000 και 5.000 ευρώ τον μήνα.
Κοινωνικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά
Η μεσαία τάξη δεν ορίζεται μόνο από τα εισοδήματα αλλά και από το βιοτικό επίπεδο, το επαγγελματικό προφίλ και τη μόρφωση. Παραδοσιακά περιλαμβάνει ελεύθερους επαγγελματίες, μικρομεσαίους επιχειρηματίες, αυτοαπασχολούμενους, δημόσιους υπαλλήλους, στελέχη ιδιωτικού τομέα και επιστήμονες (γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς). Επίσης, ανήκουν τα νοικοκυριά που διαθέτουν ιδιόκτητη κατοικία, αυτοκίνητο και επαρκές εισόδημα ώστε να καλύπτουν βασικές και καταναλωτικές ανάγκες.
Ρόλος στην οικονομία
Στην πολιτική διάσταση, η μεσαία τάξη θεωρείται η «ραχοκοκαλιά» της κοινωνίας και της οικονομίας, καθώς στηρίζει την κατανάλωση, τη φορολογία και την κοινωνική σταθερότητα. Στη μεταμνημονιακή Ελλάδα του 2025, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε μείωση φορολογικών βαρών, ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος, ασφαλή εργασία και πρόσβαση σε εκπαίδευση και υγεία.
Κατανομή νοικοκυριών
Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 35% των νοικοκυριών ανήκουν στη χαμηλή τάξη, το 50% στη μεσαία και το 15% στην υψηλή. Στην Ευρωζώνη, η μεσαία τάξη φθάνει κατά μέσο όρο το 60%, ενώ στην ΕΕ-27 το 58%. Στη Βόρεια Ευρώπη, στη μεσαία τάξη κατατάσσονται κυρίως υψηλόμισθοι μισθωτοί και εταιρικά στελέχη με σταθερό εισοδηματικό υπόβαθρο.
Σχέση με τις ΜμΕ
Η σύνδεση της μεσαίας τάξης με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) είναι αμφίδρομη και ουσιαστική. Οι ΜμΕ αποτελούν το 99,5% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, απασχολούν περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια εργαζόμενους και συγκεντρώνουν το 83% της ιδιωτικής απασχόλησης. Οι ιδιοκτήτες και οι εργαζόμενοι σε αυτές συνθέτουν τον βασικό κορμό της μεσαίας τάξης, ενώ η κατανάλωση της μεσαίας τάξης στηρίζει με τη σειρά της τις ΜμΕ. Εξίσου σημαντικό είναι ότι πολλές μικρές επιχειρήσεις προσφέρουν πρώτες ευκαιρίες απασχόλησης και ενισχύουν την κοινωνική κινητικότητα, αφού αρκετοί εργαζόμενοι στη συνέχεια γίνονται επιχειρηματίες.
Προκλήσεις και φορολογία
Ο πρόεδρος του ΕΒΕΠ, Βασίλης Κορκίδης, υπογραμμίζει πως σήμερα είναι δύσκολο να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ χαμηλής και μεσαίας τάξης. Επισημαίνει ότι οι Έλληνες μικρομεσαίοι είναι υπερφορολογημένοι, με μεγάλο μέρος του εισοδήματος τους να κατευθύνεται σε άμεσους και έμμεσους φόρους καθώς και σε ασφαλιστικές εισφορές, γεγονός που περιορίζει την κατανάλωση.
Εξαγγελίες στη ΔΕΘ
Ενόψει της ΔΕΘ, το κυβερνητικό επιτελείο προετοιμάζει πακέτο 1,5 δισ. ευρώ με στόχο την ενίσχυση της μεσαίας τάξης και τη βελτίωση του πολιτικού κλίματος. Το σχέδιο αυτό αντλείται από το υπερπλεόνασμα του 2024, το οποίο έφτασε τα 11,4 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση σχεδιάζει μέτρα στήριξης σε μια περίοδο που η ακρίβεια διαβρώνει το εισόδημα των νοικοκυριών, όπως καταγράφει η Eurostat.