Ο βιβλικός Μελχισεδέκ: Προάγγελος του Μεσσία, Ιερέας και Βασιλεύς της Ιερουσαλήμ και ο Εθνομάρτυρας Μητροπολιτης της Κρήτης
Το όνομα Μελχισεδέκ, έγινε ξαφνικά αντικείμενο συζήτησης στην χώρα μας, με αφορμή την εμπλοκή του αρχιμανδρίτη από τα Χανιά που το φέρει στην υπόθεση του κυκλώματος στην Κρήτη και την επιστράτευση ακόμη και τους «αμερικάνικου παράγοντα» προκειμένου να επιτύχει την αναρρίχησή του στον θρόνο του Μητροπολίτη Χανίων.
Μπορεί το όνομα να μην είναι διαδεδομένο, είναι όμως βαθιά ιστορικό συνδεδεμένο τόσο με τη Βίβλο και την Ορθόδοξη Θρησκεία, όσο και την ίδια την ιστορία της Κρήτης, καθώς μεταξύ άλλων το έφερε και ο Μητροπολίτης του νησιού που βασανίστηκε και κρεμάστηκε από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821.
Ο βιβλικός Μελχισεδέκ: Προάγγελος του Μεσσία, Ιερέας και Βασιλεύς της Ιερουσαλήμ
Το όνομα Μελχισεδέκ μεταφράζεται παραδοσιακά ως «Βασιλιάς Δικαιοσύνης» ή «Βασιλιάς Ειρήνης». Πολλοί μελετητές θεωρούν πως πρόκειται περισσότερο για τιμητικό τίτλο παρά για προσωπικό όνομα. Πρόκειται για έναν από τους πιο αινιγματικούς χαρακτήρες της Αγίας Γραφής, που έχει απασχολήσει έντονα τόσο τη θεολογία όσο και την ιστορία των θρησκευτικών ιδεών.
Η εμφάνιση στην Βίβλο
Στην Παλαιά Διαθήκη, ο Μελχισεδέκ παρουσιάζεται ως βασιλιάς της Σαλήμ – πόλη που αργότερα ταυτίστηκε με την Ιερουσαλήμ – και ταυτόχρονα ιερέας του Θεού του Υψίστου. Εμφανίζεται μετά τη νίκη του Αβραάμ κατά του Χοδολλογομόρ, βασιλιά του Ελάμ, στην κοιλάδα Σιδδίμ.
Ο Μελχισεδέκ υποδέχεται τον Αβραάμ με άρτο και οίνο και του προσφέρει ευλογία. Ο πατριάρχης, αναγνωρίζοντας την πνευματική του αυθεντία, του αποδίδει το δέκατο των λαφύρων.
Η «Προς Εβραίους Επιστολή» περιγράφει τον Μελχισεδέκ με φράσεις που τονίζουν την υπερβατικότητά του: «απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος, μήτε αρχήν ημερών μήτε ζωής τέλος έχων».
Τα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ξεχωριστό είναι:
- η διπλή ιδιότητα βασιλιά και ιερέα,
- η προτεραιότητα του ιερατείου του έναντι του Ααρωνικού,
- η απουσία γενεαλογικών στοιχείων,
- η σύνδεσή του με τον Θεό του Υψίστου.
- προφητική σημασία και μεσσιανικός συμβολισμός
Ο Ψαλμός 110 αναφέρει: «Σύ ει ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ». Η φράση αυτή ερμηνεύεται από τη χριστιανική θεολογία ως μεσσιανική προφητεία.
Από την πλευρά του ο Απόστολος Παύλος τονίζει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι «αρχιερέας κατά την τάξιν Μελχισεδέκ», κάτι που δείχνει πως το χριστιανικό ιερατείο υπερβαίνει το Λευιτικό σύστημα και αποκτά παγκόσμια και αιώνια διάσταση.
Ιστορικές αναφορές και αιρέσεις
Παρά την έντονη παρουσία του στη Βίβλο, δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές εκτός Αγίας Γραφής που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξή του. Στον 2ο αιώνα μ.Χ. εμφανίστηκαν οι Μελχισεδεκίτες, αιρετική ομάδα που απέδιδε στον Μελχισεδέκ υπερφυσική δύναμη, θεωρώντας τον ανώτερο ακόμη και από τον Χριστό.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τον Μελχισεδέκ την Κυριακή των Προπατόρων, κινητή εορτή πριν από τα Χριστούγεννα. Η τιμή αυτή υπογραμμίζει τη σύνδεσή του με τον Μεσσία, παρουσιάζοντάς τον ως προτύπωση της έλευσης του Χριστού.
Μελχισεδέκ: Ο Ιερομάρτυρας του 1821
Από τον βιβλικό αυτό χαρακτήρα, επέλεξε το ονομά του και ο Μελχισεδέκ Δεσποτάκης καταγόμενος από το Ηράκλειο της Κρήτης. Ο οποίος σε νεαρή ηλικία γίνεται μοναχός και μεταβαίνει εις τις παραδουνάβειες ηγεμονίες και στην πόλη Ιασίου της Ρουμανίας μαθητεύει ανώτερες σπουδές κοντά στον διδάσκαλο Κλεόβουλο. Τον Ιανουάριο του 1818 εχειροτονήθηκε επίσκοπος της επισκοπής Κισσάμου και Σελίνου διαδεχόμενος τον Ιωαννίκιο. Γενναίος και με ακμαίο εθνικό φρόνημα είχε μυηθεί εις τα της Φιλικής Εταιρείας υπό του εκ Κίου της Μικράς Ασίας Πάγκαλου Βαρνάβα. Αναδείχθηκε πρωτεργάτης της επαναστάσεως του 1821. Γενναίου και ατρόμητου χαρακτήρα ο επίσκοπος απέκρουε απτόητα πολλές και άδικες απαιτήσεις των Τούρκων Γενιτσάρων.
Σύλληψη και μαρτυρικός θάνατος
Κατά τα μέσα περίπου του Μαϊου του 1821 οι Τούρκοι των Χανίων γνωρίζοντας ήδη τις κινήσεις του Επισκόπου στην επαρχία του Σελίνου μόλις αυτός επέστρεψε στην έδρα της Επισκοπής του που τα χρόνια εκείνα ήταν το χωριό Επισκοπή Κισσάμου με μητροπολιτικό ναό την αρχαία Εκκλησία της Ροτόντας (Μιχαήλ Αρχάγγελλος) παρουσιάστηκαν εις τον Τούρκο διοικητή των Χανίων τον Σερίφ Πασά και απαίτησαν την σύλληψη και την φυλάκιση του επισκόπου. Ο πασάς υπακούοντας στις απαιτήσεις του όχλου διέταξε να συλληφθεί ο επίσκοπος με την κατηγορία «ότι περιήρχετο την επαρχία του, κινών τον λαόν των Χριστιανών εις αποστασίαν». Στις φυλακές των Χανίων που τον οδήγησαν τον έκλεισαν στο φρούριο της Σπλάντζιας (Τουρκικής συνοικίας τότε) μαζί με τον Ιεροδιάκονο Καλλίνικο, Βεροιέα την καταγωγή, τον οποίον μισούσαν οι Τούρκοι δια τον νέο τρόπο διδασκαλίας που εφάρμοζε και εμπαικτικώς τον αποκαλούσαν (Νιζαμζετιτλήν). Αυτόν συνέλαβαν εις το χωριό Περιβόλια Κυδωνίας και εις την οικία του Κωνσταντίνου Γερακάκη.
Εις τους φυλακισμένους επίσκοπο και διάκονο οι Τούρκοι αποφάσισαν σε αυτούς πρώτα να δώσουν το πρώτο σημείο των μελετηθέντων κατά των Χριστιανών της Κρήτης σχεδίων τους. Έλπιζαν με τρομοκρατία και σφαγές αμάχων να καταπνίξουν το μελετώμενο επαναστατικό κίνημα. Ο τουρκικός όχλος με αλλαλαγμούς και οχλαγωγία απαίτησε από τον πασά την παράδοση στα χέρια τους του επισκόπου και του διακόνου. Ο πασάς έδωσε την άδεια και αφήνουμε σε αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων να μας δώσουν την συνέχεια του μαρτυρίου.
«Τον επίσκοπο αυτό μετά πικροτάτας κολάσεις απηγχόνισαν, αφού πρώτα τον περιτριγύρισαν εις τα σοκάκια της πόλεως (Χανίων) γυμνόν, τίλλοντες και ανασπώντες τας τρίχας των γενείων του και κατακτυπώντες τον κατά κεφαλής…. Τέλος κρεμάσαντες, εξόρυξαν και τους οφθαλμούς του, μεληδόν κατακόψαντες το μακάριον εκείνον σώμα του, καίτοι νεκρόν. Τα ίδια ταύτα κατεπράξαντο και εις τον μακαρίτην διδάσκαλον Καλλίνικον» έγραψαν οι Κρήτες Φιλικοί προς τους Υδραίους τη 25η Μαϊου1821.
Ο Γάλλος πρόξενος Χανίων αυτόπτης μάρτυρας του μαρτύριου μας διέσωσε στις σημειώσεις του αρχείου του Γαλλικού προξενείου Χανίων ότι ο Μελχισεδέκ τις τελευταίες στιγμές της ζωής του εφώναξε «Φάτε θεριά τις σάρκες μου μα τον πνεύμα μου που παραδίδω σήμερα στον πλάστη μου δεν μπορείτε να μου το βλάψετε. Έχω ελπίδα σταθερά πως ο Θεός θα τιμωρήσει την κακία σας πολύ γρήγορα γιατί χύνετε άδικα των Χριστιανών το αίμα. Ο περιηγητής Pashley αναφέρει πως «………ο επίσκοπος Κισσάμου παρεδόθη εις την μήνιν του όχλου όστις άνευ διακρίσεως εις το αξίωμά του, τον έσυρεν από την γενειάδα ημίγυμνον δια μέσου όλης της πόλεως και τον απηγχόνισε θηριωδώς εις την οδόν προς την μητροπολίν του. Αδυνατώ να περιγράψω την αγρίαν χαρά του όχλου και ακόμα ολιγότερον την αγανάκτησιν των δημίων, οίτινες παρά τας θηριωδίας των δεν ηδυνήθησαν να κάμψουν το φρόνημα του δυστυχούς και άξίου καλυτέρας τύχης επισκόπου..».
Τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ και τον Ιεροδιάκονο Καλλίνικο κρέμασαν «με ανεκδιήγητον καταισχύνην » στον Πλάτανο της Πλατείας Σπλάντζιας στα Χανιά στις 19 Μαϊου 1821 ημέρα της εορτής της Αναλήψεως του Κυρίου. Εκεί πριν αρκετά χρόνια στήθηκε αναμνηστική πλάκα στην οποία αναγράφεται: «ΣΤΙΣ 19 ΜΑΪΟΥ ΤΟΥ 1821 ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΚΡΕΜΑΣΑΝ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟ ΕΚ ΒΕΡΟΙΑΣ.ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ.»
Στις 21 Σεπτεμβρίου 2000 το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο με Πατριαρχική και Συνοδική πράξη κατάταξε εις το Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας τον Ιερομάρτυρα και Εθνομάρτυρα Επίσκοπο Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ καθώς και όλους τους Επισκόπους και των μετ’ αυτών μαρτυρησάντων κληρικών και λαϊκών που μαρτύρησαν από τους Τούρκους κατά τα έτη 1821 και 1822.