Ο Ελληνοαλβανικός «πόλεμος» στους δρόμους το 2004

Euro και μετά αίμα: Η σκοτεινή πλευρά του 2004

Κείμενο: Παύλος Τουμπέκης

Σάββατο, 4 Σεπτεμβρίου 2004. Συμπληρώνονται ακριβώς δύο μήνες απ’ όταν η Ελλάδα, μετά από μια μαγική και ανέλπιστη πορεία στα γήπεδα της Πορτογαλίας, έχει αναδειχθεί Πρωταθλήτρια Ευρώπης στο ποδόσφαιρο και έχει χαρίσει σε όλους μας στιγμές που θα θυμόμαστε για όλη μας τη ζωή.

Και η Εθνική, μετά το hangover της κατάκτησης του Euro 2004, καλείται να μπει στον δρόμο για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2006, δίνοντας τον πρώτο αγώνα των προκριματικών στα Τίρανα, κόντρα στην Αλβανία.

Στο κατάμεστο «Κεμάλ Σταφά» ξεχωρίζει ένα πανό στις κερκίδες που αναγράφει “This is not Portugal”, δηλαδή «Εδώ δεν είναι Πορτογαλία»!

Η Ελλάδα χάνει με σκορ 2-1 και το γεγονός προκαλεί ενθουσιασμό στη γειτονική χώρα αλλά και στους εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανούς που ζουν στην Ελλάδα, οι οποίοι βγαίνουν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν αμέσως μετά τη λήξη του αγώνα.

Εκείνο το βράδυ ακολουθούν εκτεταμένα επεισόδια μεταξύ Αλβανών και Ελλήνων στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ελλάδας με δεκάδες τραυματίες και σπασμένα αυτοκίνητα. Η ένταση της βίας στους δρόμους κορυφώνεται στη Ζάκυνθο, εκεί όπου ο τότε 22χρονος Ελληνοαμερικανός Παναγιώτης Κλάδης-Ξιφίτας επιτίθεται με μαχαίρι σε παρέα Αλβανών, σκοτώνει τον 20χρονο Γκράμος Παλούσι και τραυματίζει άλλους δύο.

Τα επεισόδια στην Αθήνα

Το κέντρο της Αθήνας μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. Συγκεκριμένα, γύρω στα μεσάνυχτα της 4ης προς 5η Σετπέμβρη, περίπου 200 Αλβανοί συγκεντρώνονται στην Ομόνοια για να πανηγυρίσουν. Εκεί βρίσκονται αντιμέτωποι με οπαδούς της Εθνικής μας, οι οποίοι τους περιμένουν ενώ καίνε μια αλβανική σημαία. Οι Αλβανοί απαντούν λεκτικά και η κατάσταση «βράζει».

Η Αστυνομία που έχει πάρει από νωρίς το βράδυ του Σαββάτου μέτρα, επιτηρώντας κυρίως τα γραφεία ακροδεξιών οργανώσεων στην Αθήνα, αποσοβεί μια γενική σύρραξη κάνοντας χρήση χημικών και απωθεί τους Αλβανούς προς τα Χαυτεία. Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η ελληνική αστυνομία -η οποία κατάφερε να μην ανοίξει μύτη την περίοδο των Ολυμπιακών- δεν μπόρεσε να αποτρέψει τα αναμενόμενα επεισόδια.

Στα στενά γύρω από την Ομόνοια και στην Πανεπιστημίου, τα μεμονωμένα περιστατικά βίας είναι έντονα. Ομάδες Ελλήνων κυνηγούν όποιον αντιλαμβάνονται ως Αλβανό. Όποιον εντοπίζουν, τον χτυπούν κατά ομάδες με ό,τι βρουν, με αρκετούς Αλβανούς να καταλήγουν αιμόφυρτοι στον δρόμο.

Πέντε άτομα μεταφέρονται σοβαρά τραυματισμένα σε νοσοκομεία. Οι τέσσερις είναι Αλβανοί και ο ένας Έλληνας – οι δύο Αλβανοί μεταφέροναι μαχαιρωμένοι στο ΚΑΤ. Άλλοι 15 Αλβανοί τραυματίζονται πιο ελαφριά από πέτρες και ξύλα. Επίσης, μια μοτοσικλέτα και ένα αυτοκίνητο με αλβανικές πινακίδες πυρπολούνται.

Στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Πελοποννήσου απειλείται ακόμη μία σύγκρουση, αλλά τα επεισόδια δεν παίρνουν έκταση και μένουν στις υλικές ζημιές σε έξι οχήματα. Ανάλογα επεισόδια σημειώνονται κατά τη διάρκεια των πανηγυρισμών στο Πασαλιμάνι, σε καφετέρια. Ευτυχώς, ούτε εκεί παίρνουν έκταση.

Εκείνο το βράδυ η Αστυνομία προχώρησε σε 20 προσαγωγές χωρίς κανένας όμως να οδηγηθεί στον εισαγγελέα!

Θεσσαλονίκη

1.00 τη νύχτα. Δεκάδες Αλβανοί της Θεσσαλονίκης βρίσκονται στον Λευκό Πύργο για να πανηγυρίσουν. Το κέντρο και εκεί μετατρέπεται σε πεδίο μάχης, αφού Έλληνες τούς αντιλαμβάνονται και οργανώνονται μαζικά για να τους απωθήσουν. Οι λογομαχίες δίνουν τη θέση τους σε ανθρωποκυνηγητό. Η Αστυνομία προσπαθεί να ηρεμήσει τα πνεύματα, όμως σύντομα τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Ομάδα νεαρών Ελλήνων καταστρέφει δύο αυτοκίνητα με αλβανικές πινακίδες κυκλοφορίας, ενώ ορισμένοι απ’ αυτούς αποπειρώνται να φτάσουν στο προξενείο της Αλβανίας.

Το ξημέρωμα της Κυριακής βρίσκουν έναν νεαρό Αλβανό να οδηγείται στον εισαγγελέα, κατηγορούμενος ότι τραυμάτισε δύο Έλληνες με μπουκάλι, στη Νέα Απολλωνία.

Η τραγωδία της Ζακύνθου

Το ματς μεταξύ Ελλάδας-Αλβανίας έχει τελειώσει και ο Παναγιώτης Κλάδης-Ξιφίτας, μεθυσμένος, κόβει βόλτες επί ώρα στο Τσιλιβί της Ζακύνθου, στον κεντρικό δρόμο, εμποδίζοντας τα αυτοκίνητα να περνούν. Παράλληλα, μια παρέα Αλβανών πάνω σε ποδήλατα, περνούν από την πλατεία του χωριού και πανηγυρίζουν. Ο Κλάδης επιτίθεται εναντίον των Αλβανών με μαχαίρι. Σε ελάχιστα λεπτά, ο Γκράμος Παλούσι κείτεται στην άσφαλτο νεκρός. Ο Κλάδης συνεχίζει να κρατά στα χέρια του το μαχαίρι που του έκοψε τη ζωή. Οι άλλοι δύο Αλβανοί -ο αδελφός του θύματος και ένας φίλος τους- μεταφέρονται τραυματισμένοι στο νοσοκομείο.

Η Ελληνική Αστυνομία συλλαμβάνει δύο άτομα για την επίθεση. Ο δράστης μέχρι να τον συλλάβουν οι αστυνομικοί, περιφέρεται στο χωριό σαν να μην έχει συναίσθηση του τι έχει προηγηθεί.

Το 2006 ο Παναγιώτης Κλάδης καταδικάστηκε αρχικά σε ισόβια φυλάκιση και ο συνεργός του σε 12 μήνες φυλάκισης και τρία χρόνια με περιοριστικούς όρους. Όπως είπε στον ανακριτή, «εύχομαι να μπορούσα να φέρω τον χρόνο πίσω… θα άλλαζα τα πάντα». Το 2010, η ποινή του μειώθηκε στα 22 έτη κάθειρξης για δολοφονία.

Η «Γαλάζια Στρατιά»

Αυτό που συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2004 ήταν μια ιδέα του τι θα ακολουθήσει: Πυρήνες ακροδεξιών κομμάτων είχαν εμφανιστεί σαν σύνδεσμοι οπαδών της Εθνικής δείχνοντας για τι είναι ικανοί. Εκείνη την εποχή, στις εξέδρες της ομάδας, υπήρχε η «Γαλάζια Στρατιά». Η πρώτη της εμφάνιση έγινε τον Οκτώβριο του 2000 στο ΟΑΚΑ, στον αγώνα της Εθνικής με τη Φινλανδία, με ναζιστικούς χαιρετισμούς και προκλητικά πανό, που επαναλήφθηκαν τον Μάρτιο του 2001 στο ματς της Εθνικής με τη Γερμανία. Τον Νοέμβριο του 2001 η οργάνωση πραγματοποίησε συγκέντρωση έξω από τα γραφεία της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ) για να εκφράσει την αντίθεσή της στην υποβολή κοινής υποψηφιότητας της ελληνικής ομοσπονδίας με την αντίστοιχη τουρκική για τη συνδιοργάνωση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου το 2008. Όπως αποκαλύπτει ο Δημήτρης Ψαρράς στο βιβλίο του «Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής», η Γαλάζια Στρατιά και η Τοπική Οργάνωση Παγκρατίου της Χρυσής Αυγής συστεγάζονταν στην ίδια διεύθυνση (Προκλού και Αρχύτα 1), απ’ όπου επέδραμαν συχνά πέριξ της πλατείας Βαρνάβα σε όσους δεν εκπλήρωναν επαρκώς το προφίλ του «Αρείου».

Η Χρυσή Αυγή δεν δίστασε να ομολογήσει τη σχέση της με τη Γαλάζια Στρατιά. Ο Χρυσαυγίτης, καταδικασθείς Ηλίας Παναγιώταρος και αρχηγός τότε της Γαλάζιας Στρατιάς παραδεχόταν: «Κι εγώ είμαι μέλος της Χρυσής Αυγής και είναι τιμή μου. Πάρα πολλά μέλη της Χρυσής Αυγής είναι και μέλη της Γαλάζιας Στρατιάς και το ανάποδο».

Στην Αλβανία

Επεισόδια δεν συνέβησαν εκείνο το βράδυ μόνο στην Ελλάδα. «Μεθυσμένοι» από τη νίκη και τον εθνικισμό, Αλβανοί βγήκαν στους δρόμους του Αργυροκάστρου και των γύρω μειονοτικών χωριών στον νότο. Κάποιοι πυροβολούσαν στον αέρα και προκαλούσαν.

Στο Αργυρόκαστρο, οι αυτοκινητοπομπές περνούν μερικές φορές έξω από το κτίριο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας, χωρίς όμως να σημειωθεί κάποιο επεισόδιο.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τις αυτοκινητοπομπές των Αλβανών οπαδών στα μειονοτικά χωριά της Κάτω Δρόπολης. Στο χωριό Δερβιτσιάνη σημειώνονται επεισόδια. Οι κάτοικοι του χωριού ζητούν από Αλβανούς οπαδούς που επέβαιναν σε ένα ΙΧ αυτοκίνητο να σταματήσουν τις προκλήσεις και να φύγουν από το χωριό. Εκείνοι όμως συνεχίζουν να προκαλούν και κάτοικοι του χωριού αντεπιτίθενται, προκαλώντας φθορές στο αμάξι τους. Η αστυνομία στη συνέχεια στήνει μπλόκο στην είσοδο του χωριού.

Οι μέρες που ακολούθησαν:

Στην Ελλάδα

Στη Θεσσαλονίκη διοργανώθηκε διαδήλωση με τη συμμετοχή του Φόρουμ Αλβανών Μεταναστών και αντιρατσιστικών οργανώσεων, ενώ δυο μέρες αργότερα αντιρατσιστική ομάδα κατέλαβε το πολιτικό γραφείο του τότε Νομάρχη Θεσσαλονίκης, Παναγιώτη Ψωμιάδη, ο οποίος έριξε λάδι στη φωτιά, δηλώνοντας ότι η αλβανική κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει συγγνώμη από τον ελληνικό λαό, ενώ υποστήριξε πως «τα επεισόδια των Αλβανών στην Ελλάδα μετά τον αγώνα έχουν σαφώς προκαλέσει το φιλότιμο των Ελλήνων που διαπιστώνουν για πολλοστή φορά, όχι απλά να μην ακούν ένα ευχαριστώ από τους μετανάστες Αλβανούς για τα όσα τους παρέχει η νέα τους πατρίδα, αλλά απεναντίας να υβρίζονται και να λοιδορούνται και να εξευτελίζονται – και μάλιστα εντός Ελλάδος».

Στην Αθήνα διοργανώθηκε πορεία από αντιρατσιστικές οργανώσεις προς τη Βουλή των Ελλήνων, ενώ ομάδα αναρχικών προκάλεσε επεισόδια μικρής έκτασης με ρίψεις βομβών μολότοφ, χωρίς να υπάρξουν τραυματίες και συλλήψεις. Ανάλογες κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν στα Χανιά και στα Ιωάννινα.

Στην Αλβανία

Η πρώτη συνεδρίαση του Κοινοβουλίου της Αλβανίας, μετά το περιστατικό, ξεκίνησε με την ψήφιση δήλωσης διαμαρτυρίας των βουλευτών που καταδικάζει τη δολοφονία του Γκράμος Παλούσι. Στην Αλβανία, ομάδες νέων διοργάνωσαν πορείες προς την Πλατεία Μητέρας Τερέζας στα Τίρανα ενώ εκατοντάδες πολίτες παρευρέθηκαν στην κηδεία του Παλούσι.

Το Αλβανικό Συμβούλιο Νεολαίας ζήτησε από τον Δήμο Τιράνων και τον τότε δήμαρχο και μετέπειτα πρωθυπουργό Έντι Ράμα, την μετονομασία οδού πλησίον του σταδίου Κεμάλ Σταφά στο όνομα του Γκράμος Παλούσι.

Επίσης, η εθνική ομάδα της Αλβανίας δώρισε στην οικογένεια του εκλιπόντος το ποσό των 10.000 δολαρίων, ενώ η Αλβανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου αιτήθηκε στη FIFA την άδεια ώστε οι παίκτες της εθνικής ομάδας να μπορούν να φορούν μαύρα περιβραχιόνια στον επόμενο αγώνα με την εθνική ομάδα της Γεωργίας.

Πηγή