Για την πιο απαιτητική τους συνάντηση από τον Δεκέμβριο του 2023, όταν υπογράφηκε η Διακήρυξη των Αθηνών, ετοιμάζονται οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας, Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την ερχόμενη Τρίτη στο περιθώριο της 80ής Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Μετά από μια περίοδο που, χωρίς να έχουν λυθεί οι διαφορές, επικρατούσε ένα ήπιο κλίμα στο Αιγαίο, το τελευταίο διάστημα η ατμόσφαιρα έχει επιβαρυνθεί, καθώς οι αντιθέσεις έχουν επανέλθει επί του πεδίου.
Η συνάντηση έχει προγραμματιστεί για το μεσημέρι της Τρίτης (ώρα Νέας Υόρκης), σε μια ιδιαίτερα φορτωμένη ημέρα, καθώς στην έναρξη της Γενικής Συνέλευσης θα μιλήσει ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος στη συνέχεια θα παραθέσει τη δεξίωση της Διατλαντικής Συμμαχίας. Το χρονοδιάγραμμα ήταν περίπλοκο, αφού ο Ερντογάν θα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη από 21 έως 24 Σεπτεμβρίου, ενώ ο Μητσοτάκης από 23 έως 26 Σεπτεμβρίου. Το γεγονός ότι τελικά «κλείδωσε» το ραντεβού δείχνει πως και οι δύο πλευρές επιθυμούσαν να πραγματοποιηθεί, έστω και για διαφορετικούς λόγους.
Οι θέσεις Αθήνας και Άγκυρας
Η Ελλάδα επιμένει στη σημασία της επικοινωνίας ακόμη και με ανοιχτές διαφωνίες. Τόσο η Αθήνα όσο και η Άγκυρα θέλουν να δείξουν ότι η προσέγγιση παραμένει ενεργή, κάτι που συμβάλλει στη διατήρηση των «ήρεμων νερών» αλλά εξυπηρετεί και την προσπάθεια της Τουρκίας να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ.
Η συνάντηση θα γίνει σε ένα ιδιαίτερα βεβαρημένο διεθνές πλαίσιο, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Γάζα έχουν αφήσει ισχυρό αποτύπωμα.
Ο Ερντογάν θέλει να παρουσιαστεί ως ηγέτης που εκφράζει τον μουσουλμανικό κόσμο αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη, προβάλλοντας σκληρή κριτική στο Ισραήλ και στηρίζοντας ανοιχτά τους Παλαιστίνιους. Με αυτό το πνεύμα αντιμετωπίζει και τα ελληνοτουρκικά, όπου αντιλαμβάνεται ότι τόσο οι σχέσεις με την Ελλάδα όσο και το Κυπριακό επηρεάζουν τις ευρύτερες φιλοδοξίες του.
Στα ελληνοτουρκικά, η κατάσταση έχει χειροτερεύσει, αφού δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος στην οριοθέτηση ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας και άλλα ζητήματα που εμφανίζονται επί του πεδίου.
Η Αθήνα, όπως έχει δηλώσει και ο Πρωθυπουργός, προχωρά σε ένα μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα, με στόχο την ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος, κάτι που παράλληλα ενισχύει και τη διαπραγματευτική θέση της χώρας.
Οι βασικές διαφορές
Η αντιπαράθεση για τους χάρτες Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού και τα Θαλάσσια Πάρκα ανέδειξε τις βαθιές διαφορές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, η υπόθεση με το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου (GSI) έχει μετατραπεί σε ανοιχτή πληγή στις σχέσεις, καθώς αφορά την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας εντός της οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ.
Η απόφαση της Αθήνας να αδειοδοτήσει τα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης με τη συμμετοχή της Chevron αμφισβητεί το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, δημιουργώντας ανταγωνισμό με την Άγκυρα, που προσπαθεί να πιέσει τη Λιβύη να κυρώσει το Μνημόνιο.
Το νέο «αγκάθι» του προγράμματος SAFE
Ένα ακόμα ζήτημα είναι η δέσμευση της Αθήνας να μπλοκάρει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE των 150 δισ. ευρώ για τον εξοπλισμό της Ευρώπης, με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να συμμετάσχει χώρα που απειλεί με casus belli κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Η κίνηση αυτή, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της Κύπρου με ισραηλινούς πυραύλους BARAK, προκαλεί εκνευρισμό στην Άγκυρα, ενώ φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ μιλούν για απόπειρα περικύκλωσης της Τουρκίας.
Επιπλέον, λίγο πριν τη συνάντηση, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για τις έρευνες του Πίρι Ρέις, αμφισβητώντας την ελληνική αρμοδιότητα έκδοσης και εμμέσως την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Οι προκλήσεις στη Νέα Υόρκη
Σημαντική πρόκληση θα είναι και η συζήτηση για τη Γάζα, καθώς η Ελλάδα κρατά μια πιο ισορροπημένη στάση, ενώ ο Ερντογάν επιτίθεται με οξύτητα στο Ισραήλ, χαρακτηρίζοντας όσους δεν συντάσσονται μαζί του «συνενόχους σε γενοκτονία».
Η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν αναμένεται να είναι δύσκολη, καθώς θα δοκιμάσει την αντοχή των διμερών σχέσεων. Στόχος είναι να ειπωθούν οι αλήθειες χωρίς να οδηγηθούν οι δύο χώρες σε ρήξη ή σε νέες εντάσεις.