Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) σε πρόσφατη μελέτη της καλεί τα νοικοκυριά να διατηρούν μετρητά στο σπίτι, ώστε να είναι προετοιμασμένα για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Αν και δεν ορίζει συγκεκριμένο ελάχιστο ποσό, παραπέμπει σε πρακτικές χωρών όπως η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Αυστρία, που συστήνουν την κατοχή 70-100 ευρώ ανά άτομο σε κάθε σπίτι.
Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν υιοθετήσει η Σουηδία και η Νορβηγία, δείχνοντας ότι η ανάγκη για φυσικό χρήμα αναγνωρίζεται ευρύτερα στην Ευρώπη.
Στην έκθεση της ΕΚΤ προτείνεται οι κυβερνήσεις να εξετάσουν την πιθανότητα να εκδώσουν επίσημες οδηγίες προς τους πολίτες, καθώς τα ψηφιακά συστήματα ενδέχεται να παρουσιάσουν κατάρρευση.
Η έκκληση συνδέεται με παλαιότερες οδηγίες προς τα κράτη-μέλη, ώστε τα νοικοκυριά να έχουν διαθέσιμα μετρητά, τρόφιμα, νερό και φάρμακα για τουλάχιστον 72 ώρες σε περίπτωση σοβαρής διακοπής υπηρεσιών. Παράγοντες όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία Covid-19 και οι φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες) ανέδειξαν τις αδυναμίες της Ευρώπης και αύξησαν τις δαπάνες για ασφάλεια και άμυνα.
Τι υπογραμμίζει η ΕΚΤ
Η ΕΚΤ χαρακτηρίζει τα μετρητά «κρίσιμο στοιχείο εθνικής ετοιμότητας για κρίσεις». Στην ανάλυση της αναφέρονται παραδείγματα όπως η πανδημία και τα μεγάλα black-out στην Ισπανία και την Πορτογαλία, όπου η χρήση φυσικού νομίσματος αποδείχθηκε καθοριστική.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, Φρανσέσκα Φαέγια και Αλεχάντρο Θαμόρα-Πέρεθ, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ισχυρή προσφορά μετρητών, με επαρκή αποθέματα και σχέδια επιχειρησιακής συνέχειας.
Πρόσβαση σε μετρητά και προκλήσεις
Η συνεχιζόμενη μείωση σε καταστήματα τραπεζών και ΑΤΜ έχει εντείνει τις ανησυχίες για περιορισμένη πρόσβαση σε μετρητά στην Ευρώπη. Παράλληλα, η συζήτηση για την εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ δημιουργεί νέο πλαίσιο αβεβαιότητας.
Στη Φινλανδία διερευνάται η ανάπτυξη «ανθεκτικών σε διακοπές ΑΤΜ», ενώ στην Αυστρία, όπου μειώθηκαν οι υποδομές σε αγροτικές περιοχές, η κεντρική τράπεζα σχεδιάζει να εγκαταστήσει δικά της μηχανήματα.
Το παράδοξο της ζήτησης
Παρότι οι ψηφιακές πληρωμές κυριαρχούν, η ζήτηση για μετρητά αυξάνεται κάθε φορά που πλήττεται η εμπιστοσύνη στα χρηματοοικονομικά συστήματα. Στην πανδημία, τα μετρητά αυξήθηκαν κατά 140 δισ. ευρώ σε δύο χρόνια, ενώ μετά τη μεγάλη διακοπή ρεύματος στην Ιβηρική, οι αναλήψεις εκτινάχθηκαν.
Τα μετρητά ως «ρεζέρβα»
Η ΕΚΤ παρομοιάζει τα χαρτονομίσματα με τα αντιπλημμυρικά έργα της Ολλανδίας: δεν είναι αναγκαία καθημερινά, αλλά σώζουν ζωές όταν υπάρξουν σοβαρές κρίσεις.
Όπως επισημαίνεται, τα συστήματα μετρητών πρέπει να είναι σχεδιασμένα ώστε να αντέχουν σε ακραίες αλλά σπάνιες καταστάσεις, με ισχυρές υποδομές και στρατηγικά αποθέματα.