Παρά τις αβρότητες στον Λευκό Οίκο, η Αθήνα εκτιμά ότι ο δρόμος για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 παραμένει μακρύς και δύσκολος, καθώς προϋποθέτει ριζική αποδέσμευση της Άγκυρας από τη Ρωσία και έγκριση από το αμερικανικό Κογκρέσο.
Πράγματι, στον Λευκό Οίκο πραγματοποιήθηκε σε πανηγυρικό κλίμα η πρώτη συνάντηση μετά από έξι χρόνια μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η συνάντηση σηματοδοτεί νέα φάση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, με έμφαση στα αμυντικά ζητήματα και κυρίως στα F-35 και F-16.
Στην ατζέντα βρέθηκαν επίσης μεγάλες εμπορικές συμφωνίες (όπως αγορά αεροσκαφών Boeing), με τις οποίες ο Ερντογάν επιχείρησε να διαβρώσει τις αμερικανικές αντιστάσεις. Συζητήθηκαν ακόμη οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, το ζήτημα των Κούρδων στη Συρία, η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα και θέματα ενεργειακής συνεργασίας.
Η «σύγκρουση» για τα F-35: όροι ΗΠΑ για ενεργειακή πολιτική και S-400
Το ελληνικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στην πιθανή επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 και στην αγορά νέων F-16 από τις ΗΠΑ, εξέλιξη που θα μπορούσε να επηρεάσει τους συσχετισμούς σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Ερντογάν ζήτησε από τον Τραμπ την άρση των κυρώσεων λόγω των ρωσικών S-400, υπογραμμίζοντας την πρόθεση επανένταξης στο πρόγραμμα F-35.
Ο Τραμπ εμφανίστηκε θετικός, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο λύσης, ενώ τόνισε ότι στο τραπέζι βρίσκονται και τα Patriot και τα F-16.
Παρά ταύτα, το «αγκάθι» των S-400 παραμένει και η εξίσωση δυσκολεύει από την απαίτηση της Ουάσιγκτον να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της Άγκυρας από ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, συνδέοντας ευθέως αυτή την προϋπόθεση με την άρση των κυρώσεων.
Υπενθυμίζεται ότι η τουρκική ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία αγγίζει το 41%, γεγονός που περιορίζει τα περιθώρια πλήρους αποσύνδεσης από τη Μόσχα.
Κατά συνέπεια, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς ο Τούρκος πρόεδρος θα υπερβεί τις αμερικανικές πιέσεις, την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ότι η Ουάσιγκτον «μπορεί να κάνει συμφωνία για τα F-35, αλλά ο Ερντογάν πρέπει πρώτα να κάνει κάτι για εμάς».
Μετά τη συνάντηση, που διήρκεσε πάνω από 2,5 ώρες, δεν υπήρξαν επίσημες ανακοινώσεις, με τις δύο πλευρές να μεταθέτουν τις εξελίξεις στο άμεσο μέλλον.
Η σημασία της συνάντησης Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Lockheed Martin
Η ελληνική πλευρά παρακολουθεί στενά, αναδεικνύοντας το δικό της πρόγραμμα αμυντικών εξοπλισμών και υποστηρίζοντας ότι έχει εμπεδώσει στους συμμάχους μια άτυπη ρήτρα μη ανταγωνισμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι την ώρα που ο Ερντογάν βρισκόταν στον Λευκό Οίκο, ο Έλληνας πρωθυπουργός στη Νέα Υόρκη συναντούσε τον Πρόεδρο της Lockheed Martin — κατασκευάστρια των F-35 — επιβεβαιώνοντας την εξαιρετική συνεργασία και την ομαλή πρόοδο τόσο στην αναβάθμιση των ελληνικών F-16 όσο και στην προμήθεια των F-35 από την Ελλάδα.
Επιπλέον, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είχε ήδη θέσει το πλαίσιο, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβάλλει σε άλλες χώρες τις πωλήσεις εξοπλισμών, αλλά είναι αυτονόητο ότι οι εξοπλισμοί δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε βάρος συμμάχων — διατύπωση που, όπως τονίζεται, έχει καταστεί αυτονόητη σε κάθε σχετική συζήτηση.
Η Αθήνα παρακολουθεί στενά τα F-35 – επιστολή Ελληνοαμερικανών βουλευτών στον Τραμπ
Η κυβέρνηση δεν «καλοβλέπει» την επανένταξη της Τουρκίας στα F-35 ούτε την ευρύτερη αμυντική ενίσχυσή της και επενδύει σε πιθανό μπλόκο στο Κογκρέσο.
Στο πλαίσιο αυτό, λίγο πριν από τη συνάντηση, είκοσι Ελληνοαμερικανοί βουλευτές απέστειλαν επιστολή στον πρόεδρο Τραμπ ζητώντας να μην αρθούν οι κυρώσεις. Μεταξύ των υπογραφόντων είναι οι Κρις Πάππας, Νικόλ Μαλλιωτάκη, Ντίνα Τάιτους και Γκας Μπιλιράκης, που επικαλούνται ζητήματα εθνικής ασφάλειας και επισημαίνουν ότι η προγραμματισμένη πώληση F-16 και F-35 στην Τουρκία αντίκειται στη νομοθεσία.
Ερντογάν και Τραμπ για την επαναλειτουργία της Χάλκης
Τέλος, στην ατζέντα της συνάντησης εντάχθηκε και η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης στην Κωνσταντινούπολη. Ο Τραμπ μετέφερε ότι το θέμα συζητήθηκε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στην πρόσφατη συνάντησή τους στον Λευκό Οίκο, με τον Ερντογάν να δεσμεύεται πως η Τουρκία θα πράξει ό,τι της αναλογεί για την επαναλειτουργία.