Το χρώμα των νερών καθοριζόταν από τη χημική τους σύνθεση, επηρεασμένη από τα ηφαίστεια, τα πετρώματα και το λιγοστό φως του ήλιου που έφτανε στην επιφάνεια
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature αποκαλύπτει ότι όσα νομίζαμε για το χρώμα του πλανήτη μας δεν είναι ακριβώς έτσι. Όταν φανταζόμαστε τη Γη από το διάστημα, τη βλέπουμε ως μια φωτεινή μπλε σφαίρα με λευκά σύννεφα.
Όμως το χαρακτηριστικό αυτό μπλε των ωκεανών, που σήμερα θεωρούμε δεδομένο, δεν υπήρχε πάντα. Για μεγάλο μέρος της ιστορίας της, η Γη είχε εντελώς διαφορετικά χρώματα – και κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτά μπορεί να αλλάξουν ξανά στο μέλλον.
Η Γη των πρώτων χρόνων
Ο πλανήτης σχηματίστηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Κατά το πρώτο δισεκατομμύριο της ύπαρξής του, η Γη ήταν ένα αφιλόξενο μέρος.
Η ατμόσφαιρα δεν περιείχε οξυγόνο και οι ωκεανοί δεν ήταν καθόλου γαλάζιοι – ήταν θολοί, σκούροι και γεμάτοι μέταλλα. Δεν υπήρχαν ψάρια, κοράλλια ή οποιαδήποτε μορφή σύνθετης ζωής.
Το χρώμα των νερών καθοριζόταν από τη χημική τους σύνθεση, επηρεασμένη από τα ηφαίστεια, τα πετρώματα και το λιγοστό φως του ήλιου που έφτανε στην επιφάνεια.
Όταν η Γη ήταν πράσινη
Σύμφωνα με τη μελέτη του Nature, μεταξύ 3,8 και 1,8 δισεκατομμυρίων ετών πριν, οι ωκεανοί της Γης ήταν πράσινοι. Η απόχρωση αυτή οφειλόταν στις τεράστιες ποσότητες σιδήρου που διαλύονταν στα νερά από τα υποθαλάσσια ηφαίστεια και τα πετρώματα. Ο σίδηρος απορροφούσε το μπλε φως, αφήνοντας το πράσινο να κυριαρχεί.
Η Μεγάλη Οξείδωση και η γέννηση των μπλε ωκεανών
Η μεγάλη αλλαγή ήρθε πριν από περίπου 2,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι πρώτες κυανοβακτήριες άρχισαν να απελευθερώνουν οξυγόνο στην ατμόσφαιρα, σε ένα φαινόμενο γνωστό ως «Μεγάλη Οξείδωση». Το οξυγόνο αυτό οξείδωσε τον σίδηρο, καθιστώντας τον αδιάλυτο, και έτσι τα νερά καθάρισαν, επιτρέποντας στο μπλε φως να κυριαρχήσει. Κάπως έτσι γεννήθηκαν οι γαλάζιοι ωκεανοί που γνωρίζουμε σήμερα.
Από το μπλε στο μωβ – μια προειδοποίηση για το μέλλον
Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως ίσως πλησιάζουμε σε μια νέα αλλαγή. Αυτή τη φορά, το μπλε των θαλασσών μπορεί να δώσει τη θέση του στο μωβ. Σε ορισμένες παράκτιες περιοχές του πλανήτη, παρατηρούνται ήδη ιώδεις αποχρώσεις, αποτέλεσμα της αύξησης βακτηρίων που ζουν σε νερά φτωχά σε οξυγόνο και πλούσια σε θείο. Τα βακτήρια αυτά παράγουν μωβ χρωστικές για να απορροφούν το φως και να επιβιώνουν, κάτι που ίσως αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι για τις χημικές μεταβολές των ωκεανών.
Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο
Η αλλαγή στο χρώμα της θάλασσας δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Οι λεγόμενες «ερυθρές παλίρροιες», που προκαλούνται από μικροφύκη, βάφουν εποχικά τα νερά κόκκινα σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Παράλληλα, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι πάνω από το 56% των ωκεάνιων περιοχών έχει γίνει πιο πράσινο τα τελευταία είκοσι χρόνια, εξαιτίας της αύξησης του φυτοπλαγκτού λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Τα χρώματα των θαλασσών ως δείκτης κλιματικής κρίσης
Οι αλλαγές στο χρώμα των ωκεανών δεν είναι απλώς αισθητικό φαινόμενο. Αντικατοπτρίζουν βαθιές μεταβολές στην υγεία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η οξίνιση των ωκεανών, εξαιτίας της υπερσυσσώρευσης διοξειδίου του άνθρακα, μεταβάλλει τη χημεία του νερού και επηρεάζει χιλιάδες είδη. Αυτές οι μεταβολές αλλάζουν και τον τρόπο που το φως αλληλεπιδρά με το νερό — άρα και το χρώμα του.
Ζωντανά εργαστήρια του μέλλοντος
Περιοχές όπως το νησί Ίβο Τζίμα στην Ιαπωνία λειτουργούν ως φυσικά εργαστήρια, όπου οι επιστήμονες παρατηρούν σε πραγματικό χρόνο πώς μπορεί να εξελιχθούν οι ωκεανοί τις επόμενες δεκαετίες. Παράλληλα, χώρες όπως η Κίνα σχεδιάζουν αποστολές στα βάθη της Αρκτικής, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα αυτές τις αλλαγές πριν επεκταθούν παγκοσμίως.
Ένας πλανήτης που δεν σταματά να αλλάζει
Η ιδέα ενός μωβ ωκεανού μπορεί να θυμίζει επιστημονική φαντασία, όμως τα δεδομένα δείχνουν ότι δεν είναι καθόλου απίθανη. Άλλωστε, έχει συμβεί ξανά. Και αν η ιστορία της Γης μας διδάσκει κάτι, είναι πως ο πλανήτης βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία μεταμόρφωσης. Το χρώμα της θάλασσας, τελικά, είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα αισθητικό χαρακτηριστικό· είναι ένας καθρέφτης της ίδιας μας της επιβίωσης.