Ένα ντοκιμαντέρ και ένας δημοσιογράφος οδήγησαν στην αποκάλυψη μια μακάβριας συνωμοσίας πλούσιων ελεύθερων σκοπευτών που κυνηγούσαν αμάχους
Η έναρξη έρευνας στην Ιταλία σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι ξένοι πλήρωσαν για να πυροβολήσουν αμάχους κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σεράγεβο πριν από τρεις δεκαετίες αναπτέρωσε τις ελπίδες επιζώντων ότι οι υπεύθυνοι θα λογοδοτήσουν.
Η πολιορκία του Σεράγεβο, η οποία διήρκεσε 46 μήνες μεταξύ 1992 και 1995, ήταν η μεγαλύτερη σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Περίπου 11.000 άμαχοι σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς και πυρά ελεύθερων σκοπευτών από θέσεις του Σερβοβόσνιου στρατού στους λόφους γύρω από την πόλη.
Άνθρωποι τρέχουν κατά μήκος της διαβόητης Sniper Alley, αποφεύγοντας τα πυρά των ελεύθερων σκοπευτών από τις κοντινές θέσεις των Σερβοβόσνιων στο Σαράγεβο, την Κυριακή 5 Μαρτίου 1995. Σε αυτό το σημείο, την Κυριακή, ένα άτομο τραυματίστηκε από πυρά ελεύθερων σκοπευτών ενώ βρισκόταν σε τραμ. Τα πυρά των ελεύθερων σκοπευτών αποτελούν συνεχή απειλή στο Σαράγεβο.
APRikard Larma
Η άκρη του νήματος βρέθηκε χάρη στην έρευνα ενός δημοσιογράφου – μυθιστοριογράφου, του Ezio Gavazzeni, μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ του «Sarajevo Safari» του Σλοβένου σκηνοθέτη Miran Zupanic, 2022.
Προχώρησε στη συνέχεια σε καταγγελία με βάση ισχυρισμούς ότι Ιταλοί και άλλοι ξένοι πλήρωσαν μέλη των Σερβοβόσνιων δυνάμεων για να επισκεφθούν την περιοχή και να πυροβολήσουν αμάχους σε αυτό που ορισμένοι ονόμασαν «τουρισμό ελεύθερων σκοπευτών». Χωρίς να παρέχει πειστικά στοιχεία, ο δημοσιογράφος ισχυρίστηκε ότι πλούσιοι ξένοι πλήρωσαν μεγάλα ποσά για να συμμετάσχουν σε αυτά τα ταξίδια.
Σημείο συνάντηση ήταν η Τεργέστη πριν ταξιδέψουν στο Βελιγράδι, όπου Σερβοβόσνιοι στρατιώτες τους συνόδευαν στους λόφους με θέα το Σεράγεβο.
«Το 1993, έμαθα για την υπόθεση «Σαφάρι του Σεράγεβο» όταν έλαβα μια κατάθεση για ανάλυση από έναν αιχμάλωτο Σέρβο στρατιώτη, έναν εθελοντή από τη Σερβία», δήλωσε ο Έντιν Σούμπασιτς, απόστρατος αξιωματικός της υπηρεσίας πληροφοριών του βοσνιακού στρατού που εμφανίστηκε στο ντοκιμαντέρ του Zupanic.
«Κατέθεσε για την παρουσία ξένων στο πεδίο της μάχης στο Σεράγεβο, οι οποίοι, σε αντίθεση με πολλούς άλλους, δεν ήταν στρατιώτες, αλλά πολίτες από δυτικές χώρες, στη συγκεκριμένη περίπτωση, από την Ιταλία».
Ο Σούμπασιτς, μιλώντας στο Reuters, εξήγησε ότι το φαινόμενο ήταν νέο. «Ήταν η πρώτη φορά που ανακαλύψαμε την ύπαρξη ενός «σαφάρι» ανθρώπων. δηλαδή, ότι αυτοί οι άνθρωποι που ήρθαν να πυροβολήσουν τους πολίτες του Σεράγεβο πλήρωσαν για την υπηρεσία της σκοποβολής, σε αντίθεση με άλλους μισθοφόρους που έλαβαν ημερήσια επιδόματα και πρόσθετα επιδόματα για μάχη».
Ο απόστρατος αξιωματικός πληροφοριών είπε ότι μετά τη συλλογή αυτών των πληροφοριών, η μονάδα του επικοινώνησε με τις ιταλικές υπηρεσίες πληροφοριών που ήταν τότε μέρος της ειρηνευτικής δύναμης UNPROFOR στο Σεράγεβο. «Δώσαμε τις πληροφορίες και ζητήσαμε έρευνα για αυτήν την υπόθεση», είπε. “Λίγο αργότερα, στις αρχές του 1994, λάβαμε μια απάντηση στην οποία αναφερόταν ότι μια τοποθεσία στην Ιταλία είχε εντοπιστεί ως η προέλευση των δραστηριοτήτων, η οποία είχε σταματήσει χάρη στην παρέμβαση των ιταλικών αρχών.”
Ένα αγόρι κάνει ποδήλατο κοντά σε Γάλλους στρατιώτες του ΟΗΕ στο Σαράγεβο στις 27 Σεπτεμβρίου 1995
AP/Rikard Larma
Σημαντικός είναι ο αντίκτυπος της έρευνας στο Σεράγεβο. Αν και οι κύριοι αρχιτέκτονες της πολιορκίας, ο Σερβοβόσνιος πολιτικός ηγέτης Ράντοβαν Κάρατζιτς και ο στρατιωτικός διοικητής του Ράτκο Μλάντιτς, καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, πολλοί κάτοικοι δεν αισθάνονται δικαιωμένοι.
Η Μπεντζαμίνα Κάριτς, η οποία το 2022, ως δήμαρχος του Σεράγεβο, υπέβαλε μήνυση για την υπόθεση ξένων ελεύθερων σκοπευτών, χαιρέτισε την ιταλική έρευνα. Η Κάριτς, τώρα δήμαρχος του δήμου Novo Sarajevo, αποκάλυψε ότι ο δημοσιογράφος Gavazzeni επικοινώνησε μαζί της τον Αύγουστο του 2023. «Μου ζήτησε να υποβάλω την ποινική μου καταγγελία και άλλο υλικό στην Εισαγγελία του Μιλάνου μέσω της Ιταλικής Πρεσβείας, η οποία προσέφερε ευγενικά τη βοήθειά της και το έκανα», είπε στο Reuters.
«Αισθάνομαι ένα ιδιαίτερο συναίσθημα για αυτό το θέμα και θέλω ειλικρινά να πιστεύω ότι η έρευνα που ξεκίνησε και το άνοιγμα της υπόθεσης στο Μιλάνο θα συμβάλουν με κάποιο τρόπο στις συνεχιζόμενες διαδικασίες στην Εισαγγελία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης», πρόσθεσε η Κάριτς. «Έχω πίστη στη δικαιοσύνη και τους θεσμούς και ελπίζω ότι, μετά από 30 χρόνια, μπορούν επιτέλους να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνου».
Ωστόσο, σε δήλωσή της στο Reuters, η εισαγγελία της Βοσνίας είπε ότι δεν είχε έρθει σε επαφή με τους ομολόγους της στο Μιλάνο, υπογραμμίζοντας τις πιθανές προκλήσεις συντονισμού σε μια διακρατική έρευνα τέτοιων μακροχρόνιων γεγονότων.
Ο σκηνοθέτης Zupanic, του οποίου το ντοκιμαντέρ ήταν η αφορμή για να αποκαλυφθεί η υπόθεση, συνδέει τους ισχυρισμούς με προηγούμενες μαρτυρίες. «Υπήρξε μαρτυρία από έναν πρώην πεζοναύτη, τον John Jordan, ο οποίος το 2007 κατέθεσε στη Χάγη για αυτούς τους ανθρώπους», είπε ο Zupanic. «Ήταν εθελοντής πυροσβέστης κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Σεράγεβο και βοήθησε ανθρώπους και από τις δύο πλευρές. Από την περιγραφή του, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι που αποκάλεσε «τουρίστες σκοπευτές» είναι το ίδιο φαινόμενο».
Ο Zupanic πρότεινε επίσης ότι ο «τουρισμός ελεύθερων σκοπευτών» μπορεί να μην ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, συμπληρώνοντας πως «αυτό το φαινόμενο δεν συνέβαινε μόνο στο Σεράγεβο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, αλλά είχε παλαιότερη ιστορία και νομίζω ότι συνέβη και σε άλλες εμπόλεμες ζώνες».