Το απελπισμένο «τι τραβάω!» του Τσίπρα στο υπουργικό Συμβούλιο, ο δισταγμός του Ζάεφ και η απόφαση για υπογραφή στις Πρέσπες
Η Συμφωνία των Πρεσπών αναφέρεται σε τουλάχιστον τρία σημεία του βιβλίου του Αλέξη Τσίπρα και περιγράφεται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο όμως στοίχισε σε μεγάλο βαθμό και την κυβερνητική συνοχή, καθώς ο Πάνος Καμμένος και οι ΑΝΕΛ, αφενός αντιπάλεψαν τη συμφωνία εντός της κυβέρνησης και στη συνέχεια απέσυραν την εμπιστοσύνη τους όταν η Συμφωνία έφτασε στο ελληνικό κοινοβούλιο.
Στο βιβλίο του ο Αλέξης Τσίπρας κάνει αρκετές αφηγήσεις για τα γεγονότα που μεσολάβησαν, καθώς και για τη σύγκρουση Καμμένου – Κοτζιά στο υπουργικό συμβούλιο για το θέμα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα σε μια αυστηρή συνομιλία που είχε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου όπου με διδακτικό ύφος φέρεται να του είπε ότι όταν κάποιος καθίσει στην πρωθυπουργική καρέκλα θα πρέπει να θέτει το εθνικό συμφέρον πάνω από το κομματικό, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όπως λέει, να επιχειρεί να αλλάξει κουβέντα.
Το απόσπασμα έχει ως εξής (σελ. 523):
«Η παραίτηση του Υπουργού Εξωτερικών ήταν μια δραματική και απροσδόκητη εξέλιξη. Δημιουργούσε την εντύπωση ότι η Κυβέρνηση βρισκόταν σε βαθιά εσωτερική κρίση, ικανή να προκαλέσει ακόμα και την άμεση ανατροπή της. Η εικόνα της αστάθειας που εκπέμψαμε λειτούργησε ως καύσιμο για το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, που πίστεψε, ίσως πρώτη φορά τόσο έντονα, πως η πτώση μας ήταν πλέον θέμα χρόνου.
Ομολογώ πως μου προκάλεσε εντύπωση η εμμονή του Μητσοτάκη στην πτώση της Κυβέρνησης. Δεν φαίνεται να τον απασχολούσε καθόλου το γεγονός ότι, αν καταρρέαμε εκείνη τη στιγμή, θα ήταν ο ίδιος που θα έπρεπε να διαχειριστεί το πιο δύσκολο στάδιο της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η Συμφωνία είχε ήδη επικυρωθεί από τη Βουλή της Βόρειας Μακεδονίας, και το επόμενο βήμα ήταν η κύρωσή της από την ελληνική Βουλή. Αν ως νέος Πρωθυπουργός αρνιόταν να το πράξει, θα έφερνε τη χώρα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, εκθέτοντάς την διεθνώς ως αναξιόπιστη και μισαλλόδοξη, και επιβεβαιώνοντας τα χειρότερα στερεότυπα που προωθούσε η άλλη πλευρά. Αν, πάλι, επέλεγε να τα γυρίσει, όπως έκανε μετά το 2019, θα έχανε ένα μέρος της εκλογικής του βάσης.
Κι όμως, δεν έβλεπε τίποτε από αυτά, το μόνο που τον απασχολούσε ήταν να πάρει την εξουσία. Δεν θα ξεχάσω τη μέρα που ήρθε στο γραφείο μου στο Μαξίμου, όταν ζήτησα να ενημερώσω τους πολιτικούς αρχηγούς για τις εξελίξεις στη διαπραγμάτευση με τον Ζόραν Ζάεφ. Ήταν φαιδρό ότι απαίτησε να μην υπάρχει ήχος από το συνεργείο της ΕΡΤ στα πλάνα από την είσοδό του και την τυπική συνομιλία μας μπροστά στην κάμερα και ακόμα πιο φαιδρά τα πλάνα που έπαιξαν στις ειδήσεις, γιατί έμοιαζαν με παντομίμα. Όταν η κάμερα έφυγε και μείναμε οι δυο μας, ήταν προφανές ότι δεν ήθελε να μιλήσουμε επί της ουσίας. Επαναλάμβανε τα γνωστά και τετριμμένα επιχειρήματα περί δήθεν αναγνώρισης μακεδονικής γλώσσας και έθνους.
Κάποια στιγμή τον διέκοψα απότομα, δείχνοντάς του την καρέκλα πίσω από το γραφείο του Πρωθυπουργού.
«Άκου, Κυριάκο, όποιος κάθεται σε αυτή την καρέκλα δεν έχει δικαίωμα να παίζει με τα εθνικά θέματα. Το αίσθημα της ευθύνης επιβάλλει να προηγείται το εθνικό συμφέρον του κομματικού».
Προσπάθησε να αλλάξει κουβέντα. Εγώ επέμεινα και τον ρώτησα ευθέως: «Αν ήσουν εσύ στη θέση μου, αλήθεια θα άφηνες αυτή τη μεγάλη εθνική ευκαιρία να πάει χαμένη;»
Τώρα πια δεν έχω καμία απορία για το τι θα έκανε στη θέση μου. Δεν θα διακινδύνευε με τίποτα την επανεκλογή του. Θα έκανε τα πάντα για να καταλάβει την εξουσία. Και ακόμα περισσότερα για να την κρατήσει, όπως αποδείχτηκε αργότερα».
«Τι τραβάω»
Λίγο νωρίτερα, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρεται αναλυτικά στην κόντρα Καμμένου – Κοτζιά για τη Συμφωνία των Πρεσπών, ενώ αφηγείται ένα άγνωστο περιστατικό μέσα από το υπουργικό συμβούλιο, το οποίο μάλιστα οδήγησε στην παρεξήγηση του τότε ΥΠΕΞ με τον Πρωθυπουργό και στην παραίτησή του από το υπουργείο. Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει στο σημείο αυτό και το άγνωστο γεγονός ότι ο Νίκος Κοτζιάς εμφανίζεται να ήταν ταυτόχρονα και ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της συνεργασίας του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ επειδή επρόκειτο για «κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας».
Αναφέρει ο Αλέξης Τσίπρας συγκεκριμένα (σελ. 521)
Εκείνη την εποχή, οι εξελίξεις στο εσωτερικό της Κυβέρνησης έπαιρναν έναν δρόμο χωρίς επιστροφή. Ο Καμμένος, βλέποντας πως στη Βόρεια Μακεδονία προχωρούσαν προς την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, είχε γίνει νευρικός. Τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του άρχισαν να επιτίθενται με τρόπο απαράδεκτο εναντίον του Κοτζιά.
Σύντομα, η Κυβέρνηση περιέπεσε σε δίνη με απρόβλεπτη δυναμική. Το αστείο είναι πως ο Κοτζιάς είχε αποτελέσει έναν από τους πλέον ένθερμους οπαδούς της συνεργασίας με τους ΑΝ.ΕΛ., υποστηρίζοντας πως, επειδή επρόκειτο για Κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, έπρεπε να υπάρχει ένα κομμάτι της πατριωτικής Δεξιάς στη διακυβέρνηση. «Πρόσεχε τι εύχεσαι», θα έλεγαν οι Αγγλοσάξονες.
Ο Νίκος Κοτζιάς είναι ένας ευέξαπτος άνθρωπος. Εξοργίστηκε όμως δικαιολογημένα απέναντι σε βαριές και άδικες κατηγορίες, που εκτοξεύτηκαν εναντίον του. Στις 16 Οκτωβρίου 2018, στο Υπουργικό Συμβούλιο, άναψε έντονος καβγάς με τον Καμμένο. Απογοητευμένος, αναφώνησα τότε: «Τι τραβάω!» Αυτό ήταν. Ο Κοτζιάς αποχώρησε θυμωμένος, θεωρώντας πως κρατούσα ίσες αποστάσεις. Του ήταν αδύνατον να αντιληφθεί εκείνη τη στιγμή πως αυτό που έπρεπε να γίνει θα γινόταν. Δεν χρειαζόταν να το προαναγγείλω και μάλιστα μέσα στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Την επόμενη μέρα, κατέθεσε την παραίτησή του από την Κυβέρνηση, την οποία έκανα δεκτή, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα πως θα αναλάβω εγώ προσωπικά το Υπουργείο Εξωτερικών, προκειμένου να συνδράμω με όλες μου τις δυνάμεις στην επιτυχή ολοκλήρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Ο δισταγμός του Ζάεφ την τελευταία στιγμή και η απόφαση για υπογραφή της συμφωνίας στις Πρέσπες
Σε άλλο σημείο του βιβλίου όπου ο Αλέξης Τσίπρας αποτιμά τη Συμφωνία των Πρεσπών, αφηγείται με λεπτομέρειες τόσο τον δισταγμό που είχε ο Ζόραν Ζάεφ την τελευταία στιγμή να φέρει τη συμφωνία προς ψήφιση στο Κοινοβούλιο, αλλά και το πώς αποφασίστηκε τελικά η συμφωνία να υπογραφεί στις Πρέσπες.
Συγκεκριμένα, αναφορικά με τον δισταγμό του Ζάεφ, ο Αλέξης Τσίπρας αφηγείται το πώς τον έπεισε να προχωρήσει αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος, ενώ για τη λίμνη των Πρεσπών, αποκαλύπτει ότι ήταν μια δική του έμπνευση την οποία κατανόησε και αποδέχτηκε ο Ζόραν Ζάεφ.
Αναφέρει συγκεκριμένα ο Αλέξης Τσίπρας (σελ. 686)
«Και ενώ όλα φαίνονταν να βαίνουν καλώς, την Παρασκευή 1η Ιουνίου, έλαβα ένα ανησυχητικό μήνυμα από τον Ζόραν. Μου εξηγούσε ότι του ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κάνει το τελικό βήμα. Τον κάλεσα αμέσως στο τηλέφωνο.
«Ζόραν, τι άλλαξε;»
«Είναι άλμα στο κενό. Δεν μπορώ να το κάνω. Δεν θα βρω πλειοψηφία να αλλάξω το Σύνταγμα».
«Καταλαβαίνω τη δυσκολία, αλλά θυμήσου τι είπαμε στο Νταβός. Αν θέλεις να γράψεις Ιστορία, πρέπει να είσαι έτοιμος να αναλάβεις το κόστος».
«Το θυμάμαι, αλλά φοβάμαι ότι θα πάρω μόνο το κόστος, χωρίς τελικά η Ιστορία να γραφτεί. Οι συσχετισμοί είναι αρνητικοί».
«Αν δεν κάνεις το βήμα, δεν θα αλλάξουν σίγουρα. Αν το κάνεις όμως, θα δημιουργηθεί δυναμική, ικανή να αλλάξει τους συσχετισμούς».
Μιλούσαμε για πάνω από 45 λεπτά. Είχαμε πια αποκτήσει μια οικειότητα. Είχαμε διαμορφώσει μια κατά κάποιο τρόπο στενή σχέση, με κατανόηση ο ένας για τον άλλο. Προσπάθησα να τον ενθαρρύνω. Στο τέλος μου υποσχέθηκε να το σκεφτεί για ένα Σαββατοκύριακο στο σπίτι του στη Στρώμνιτσα, όπου θα αποσυρόταν, και να μιλούσαμε ξανά τη Δευτέρα.
«Θέλω να το ζυγίσω λίγες ώρες με τους δικούς μου ανθρώπους και θα σου πω τη Δευτέρα».
«Να ξέρεις ότι στη ζωή συνήθως μετανιώνουμε για όσα δεν τολμήσαμε. Όχι για όσα τολμήσαμε, ακόμα και αν σε αυτά αποτύχουμε. Πάρε όμως τον χρόνο σου και ό,τι και να αποφασίσεις, να ξέρεις πως θα έχεις πάντα έναν φίλο στην Αθήνα».
«Σ’ ευχαριστώ, αδελφέ μου. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ».
Από εκείνο το βράδυ ο Ζόραν με αποκαλεί πάντοτε, όποτε με βλέπει ή όταν επικοινωνούμε τηλεφωνικά, “my brother”.
Ευτυχώς, τη Δευτέρα μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι τελικά αποφάσισε να κάνει το βήμα. Αποδέχθηκε τη Συμφωνία και αυτό που έμενε πλέον ήταν να προχωρήσουμε στην υπογραφή της. Μου πρότεινε μάλιστα να την υπογράψουμε στην Αθήνα ή στα Σκόπια.
«Ζόραν, θέλω αυτή τη Συμφωνία να την υπογράψουμε στις Πρέσπες».
«Μα εκεί δεν έχει εγκαταστάσεις. Πάμε στην Οχρίδα, αν θέλεις μια λίμνη».
«Όχι, δεν θέλω μια οποιαδήποτε λίμνη. Θέλω τις Πρέσπες».
«Εντάξει, αλλά γιατί εκεί;»
«Γιατί θέλω να αλλάξει η ιστορική της μνήμη. Από λίμνη διαίρεσης και αντιπαλότητας την περίοδο του ελληνικού Εμφυλίου, θέλω να γίνει λίμνη της ειρήνης».
Συμφωνήσαμε η υπογραφή να γίνει στην ελληνική πλευρά της Μεγάλης Πρέσπας, στο χωριό Ψαράδες. Και μετά να περάσουμε με πλοιάρια στην άλλη πλευρά για να συνεχίσουμε την τελετή. Όπως και πράγματι έγινε στις 18 Ιουνίου 2018.