Η μέγιστη ημερήσια έκταση καταγράφηκε στις 9 Σεπτεμβρίου και ανήλθε στα 22,86 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου 30% μικρότερη από το ιστορικό χαμηλό του 2006
Η τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική το 2025 ήταν από τις μικρότερες των τελευταίων δεκαετιών, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της NASA και της NOAA.
Η μέση έκτασή της, που καταγράφηκε μεταξύ 7 Σεπτεμβρίου και 13 Οκτωβρίου και έφτασε τα 18,71 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτελεί την πέμπτη μικρότερη από το 1992, χρονιά κατά την οποία τέθηκαν σε ισχύ οι πρώτοι παγκόσμιοι περιορισμοί για τις ουσίες που καταστρέφουν το όζον.
Αν και εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται «ηπειρωτικής κλίμακας», η φετινή τρύπα σχηματίστηκε αργότερα και διαλύεται σχεδόν τρεις εβδομάδες νωρίτερα σε σύγκριση με την τάση της τελευταίας δεκαετίας.
Η μέγιστη ημερήσια έκταση καταγράφηκε στις 9 Σεπτεμβρίου και ανήλθε στα 22,86 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου 30% μικρότερη από το ιστορικό χαμηλό του 2006.
Τάση βελτίωσης
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η σταδιακή μείωση των ουσιών που καταστρέφουν το όζον – κυρίως των χλωροφθορανθράκων και άλλων ενώσεων πλούσιων σε χλώριο και βρώμιο – αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ του 1987, που θεωρείται μία από τις πιο επιτυχημένες παγκόσμιες περιβαλλοντικές πολιτικές.
«Όπως αναμενόταν, βλέπουμε μια τάση μείωσης της έκτασης της τρύπας του όζοντος σε σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000», εξηγεί ο Πολ Νιούμαν, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Goddard Space Flight Center της NASA.
«Σχηματίζονται αργότερα μέσα στη σεζόν και διαλύονται νωρίτερα. Ωστόσο, έχουμε ακόμη δρόμο μέχρι να επιστρέψουμε στα επίπεδα της δεκαετίας του 1980». Ο επιστήμονας της NOAA Στίβεν Μοντζκά σημειώνει ότι οι συγκεντρώσεις των επιβλαβών αυτών ενώσεων έχουν μειωθεί κατά περίπου ένα τρίτο από το μέγιστο που καταγράφηκε το 2000, ωστόσο οι ρύποι αυτοί παραμένουν στην ατμόσφαιρα για δεκαετίες και συνεχίζουν να απελευθερώνονται από παλαιά προϊόντα όπως μονώσεις και αποσυρμένο εξοπλισμό.
Η πλήρης αποκατάσταση του στρώματος του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική δεν αναμένεται πριν από τα τέλη της δεκαετίας του 2060.
Τι είναι η τρύπα του όζοντος και γιατί έχει σημασία
Το στρώμα του όζοντος, που εκτείνεται σε ύψος 11 έως 50 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης, λειτουργεί ως «φυσικό αντηλιακό», φιλτράροντας μεγάλο μέρος της επιβλαβούς υπεριώδους ακτινοβολίας.
Όταν τα επίπεδά του μειώνονται, η έκθεση στην UV ακτινοβολία αυξάνεται, με σοβαρές συνέπειες για τη δημόσια υγεία και τα οικοσυστήματα, όπως μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνου του δέρματος και καταρράκτη, αλλά και ζημιές στις καλλιέργειες. Η διαδικασία αποδόμησης του όζοντος συνδέεται με την παρουσία στην ανώτερη ατμόσφαιρα μορίων που περιέχουν χλώριο και βρώμιο, τα οποία προέρχονται από παλαιά CFCs που χρησιμοποιούνταν σε ψυγεία, κλιματιστικά, αφρούς μόνωσης και σπρέι.
Όταν φτάνουν στη στρατόσφαιρα, η ηλιακή ακτινοβολία διασπά τις ενώσεις αυτές, απελευθερώνοντας άτομα που καταστρέφουν τα μόρια του όζοντος. Σύμφωνα με τον Νιούμαν, «η φετινή τρύπα θα ήταν πάνω από ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μίλια μεγαλύτερη αν υπήρχαν ακόμη στην στρατόσφαιρα τα ίδια επίπεδα χλωρίου όπως πριν από 25 χρόνια».
Ακριβέστερη παρακολούθηση
Για την ανάλυση της εξέλιξης της τρύπας του όζοντος χρησιμοποιείται ένα εκτεταμένο δίκτυο δορυφόρων και επίγειων οργάνων, όπως οι δορυφόροι Aura της NASA, NOAA-20, NOAA-21 και η πλατφόρμα Suomi-NPP.
Πάνω από την Ανταρκτική, σημαντικά δεδομένα παρέχουν και μετεωρολογικά μπαλόνια που εκτοξεύονται από τον σταθμό South Pole Atmospheric Baseline Observatory. Τα δεδομένα από τα μπαλόνια κατέγραψαν ελάχιστη τιμή 147 μονάδων Dobson στις 6 Οκτωβρίου 2025, ενώ η χαμηλότερη τιμή που έχει μετρηθεί ποτέ στον Νότιο Πόλο ήταν 92 μονάδες το 2006.
Μία μονάδα Dobson αντιστοιχεί στην ποσότητα όζοντος που, αν συμπιεστεί σε κανονική πίεση και θερμοκρασία, θα σχημάτιζε στρώμα πάχους ενός εκατοστού του χιλιοστού.
Ο ρόλος του κλίματος
Πέρα από τα αέρια που καταστρέφουν το όζον, κλιματικοί παράγοντες όπως η θερμοκρασία και η ένταση του πολικού στροβίλου επηρεάζουν επίσης το μέγεθος της τρύπας. Φέτος, ένας ασυνήθιστα αδύναμος πολικός στρόβιλος και υψηλότερες από τον μέσο όρο θερμοκρασίες συνέβαλαν πιθανότατα στη μικρότερη έκταση που παρατηρήθηκε.
Ενθαρρυντική εικόνα
Παρά την επιφυλακτικότητα που εξακολουθούν να εκφράζουν οι ειδικοί, τα δεδομένα του 2025 αποτελούν σαφές θετικό μήνυμα και επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα των διεθνών πολιτικών προστασίας του όζοντος.
Η πλήρης αποκατάσταση θα χρειαστεί ακόμη αρκετές δεκαετίες, ωστόσο η τάση είναι ξεκάθαρη: ο πλανήτης ανακτά αργά αλλά σταθερά τη φυσική του ασπίδα απέναντι στην υπεριώδη ακτινοβολία.