Σώματα Δοκίμων Κοζάκων της Ρωσίας ενισχύουν τις ρωσικές δυνάμεις στον πόλεμο στην Ουκρανία και συμβάλλουν στο σχέδιο αποικισμού των ρωσώφωνων περιοχών
Ο πληθυσμός των Κοζάκων της Ρωσίας, στην εποχή της προεδρίας Πούτιν, έχει επανενταχθεί στη ρωσική κοινωνία και μέρος αυτού λειτουργεί ως συμπληρωματική αστυνομική δύναμη στην πρώτη γραμμή της Ουκρανίας. Σύμφωνα με δημοσίευμα του France24, στη σημερινή Ρωσία, η άλλοτε δημοφιλής εικόνα των Κοζάκων που προσφέρεται για λαογραφία, ως τρομακτικοί στρατιώτες που καλπάζουν με άλογα στις στέπες της Ανατολικής Ευρώπης, με σπαθιά να χρησιμοποιούνται για να πολεμήσουν τους εχθρούς του Τσάρου, επανασυστήνονται και προβάλλονται ως οικείες προσωπικότητες στη δημόσια σφαίρα.
Εργάζονται ως ένστολοι, παράλληλα με την αστυνομία, πραγματοποιώντας περιπολίες στους δρόμους και βοηθώντας στη διατήρηση της τάξης σε αθλητικούς αγώνες, θρησκευτικές συγκεντρώσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Κινητοποιούνται επίσης από το Κρεμλίνο για να ενισχύσουν τον αριθμό τους στο πεδίο της μάχης – από περίπου 180.000 εγγεγραμμένους Κοζάκους, περισσότεροι από 60.000 έχουν πολεμήσει στην Ουκρανία από το 2022.
Η επανένταξη των Κοζάκων στη ρωσική κοινωνία υπό τον Πούτιν ήταν μια σταδιακή διαδικασία.
Ιστορικά, έχουν περάσει από ημι-νομάδες ιππείς που ζούσαν σε αυτόνομες κοινότητες στη σημερινή Ουκρανία και τη νοτιοδυτική Ρωσία σε υπηκόους των Τσάρων κατά την επέκταση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας τον 18ο αιώνα.
Πολέμησαν για τον αυτοκρατορικό στρατό σε αντάλλαγμα για υψηλό βαθμό αυτοδιοίκησης, καθώς και για τον αυτοκράτορα Νικόλαο Β’ κατά την επανάσταση του 1917, για την οποία εξοστρακίστηκαν και διώχθηκαν υπό τον κομμουνισμό.
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, ο πληθυσμός των Κοζάκων άρχισε σταδιακά να ανακτά τη θέση του στη ρωσική κοινωνία.
«Τη δεκαετία του 1990, υπήρξε μια αναρχική, λαϊκή αναβίωση της κοζακικής κουλτούρας», λέει ο Pierre Labrunie, ειδικός στους Κοζάκους της Ρωσίας στην École des hautes études en sciences sociales (EHESS) του Παρισιού.
«Κάποιοι Κοζάκοι τόνιζαν την εθνική πτυχή της κοζακικής ταυτότητας και απαιτούσαν μεγαλύτερη αυτονομία, ενώ άλλοι ήθελαν η κοζακική κουλτούρα να ανακτήσει την κοινωνική της θέση».
Το ρωσικό κράτος γνώριζε την πιθανή απειλή που αποτελούσε η ομάδα – μαζί με το ισχυρό στρατιωτικό της ιστορικό, η πλειοψηφία των Κοζάκων ήταν ένοπλοι – και υιοθέτησε αυτή την αναβίωση για να ξεκινήσει μια επίσημη επανένταξη των Κοζάκων τη δεκαετία του 2000.
Η ρωσική ηγεσία επισημοποίησε το έργο των Κοζάκων ως συνοριοφύλακες και αστική πολιτοφυλακή – λειτουργίες που η ομάδα είχε εκτελέσει υπό τους Τσάρους.
«Για το ρωσικό κράτος, αυτό είχε το διπλό πλεονέκτημα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των Κοζάκων για επανένταξη, αξιοποιώντας την παράδοση της υπηρεσίας τους και γεμίζοντας ένα κενό που άφησε η αποτυχία του κράτους, καθώς η Ρωσία είχε αποδυναμωθεί τρομερά από τη «θεραπεία-σοκ» της μετάβασης σε μια οικονομία της αγοράς τη δεκαετία του 1990», λέει ο Labrunie.
Από τότε, οι Κοζάκοι λειτουργούν ως βοηθητικά όργανα των αστυνομικών αρχών, ενώ, παράλληλα, «είναι οι φύλακες της ψυχής της Ρωσίας, των παραδόσεών της και του καλού χαρακτήρα της», συμπληρώνει ο Labrunie.
Μια δημοφιλής ρωσική παροιμία αναφέρει ότι «ένας Κοζάκος χωρίς πίστη δεν είναι Κοζάκος» και η ομάδα έχει στενούς δεσμούς με τη Ρωσική Ορθόδοξη εκκλησία.
Το Κρεμλίνο τους παρουσιάζει ως πρότυπο για το πώς πρέπει να είναι ο τέλειος Ρώσος πολίτης. «Αντιπροσωπεύουν την πιστή δέσμευση και την εθελοντική υπηρεσία και αποτελούν το αντίθετο πρότυπο στην «παρακμιακή» Δύση».
Υπάρχει «σκόπιμη ασάφεια» σχετικά με το πώς ακριβώς τέμνονται οι ρόλοι της αστυνομίας και των Κοζάκων, λέει η Labrunie, αλλά ο άτυπος ρόλος των Κοζάκων ως ηθικής αστυνομίας κατέστη σαφής κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2014 στην πόλη Σότσι της νότιας Ρωσίας.
Στο περιθώριο της εκδήλωσης, μέλη της φεμινιστικής ομάδας Pussy Riot πραγματοποίησαν διαμαρτυρία, τραγουδώντας ένα τραγούδι εχθρικό προς τον Πούτιν. Αντί για την αστυνομία, μια περιπολία Κοζάκων ηγήθηκε μιας βίαιης αντιπαράθεσης χτυπώντας τους ακτιβιστές με μαστίγια.
Μία στρατιωτική δύναμη στην Ουκρανία
Αντιμέτωπο με μια παρατεταμένη σύγκρουση με την Ουκρανία, το Κρεμλίνο επιθυμεί να αποφύγει ένα ακόμη κύμα γενικής κινητοποίησης και έχει στραφεί σε παραστρατιωτικές δυνάμεις για να τροφοδοτήσει την πολεμική του προσπάθεια.
«Υπάρχουν εξειδικευμένα σχολεία όπου οι δόκιμοι μελετούν το εθνικό πρόγραμμα σπουδών παράλληλα με τα Κοζακικά και στρατιωτικά στοιχεία. Διδάσκουν την ιστορία των Κοζάκων, παραδοσιακά τραγούδια, ιππασία, μάχη και πώς να χειρίζονται όπλα», λέει ο Labrunie.
Το 2023 ήταν γνωστό ότι υπήρχαν 31 από αυτά τα ιδρύματα στη Ρωσία που προετοίμαζαν χιλιάδες νέους Ρώσους για να πολεμήσουν τους εχθρούς του έθνους.
Αν και το Σώμα Δοκίμων είναι πιο ενεργό στη νοτιοδυτική Ρωσία (την ιστορική πατρίδα των Κοζάκων, και όπου οι περισσότεροι εξακολουθούν να ζουν σήμερα), υπάρχουν μονάδες σε όλη τη χώρα. Δύο νέα Σώματα εισήχθησαν πρόσφατα στην περιοχή Λουχάνσκ της Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή από το 2014.
Άλλα Σώματα δημιουργούνται ακόμη στο Ντόνετσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα – περιοχές που βρίσκονται επί του παρόντος ή εν μέρει υπό ρωσική κατοχή – στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης προσπάθειας του Κρεμλίνου να αποικίσει και να κατηχήσει τους Ουκρανούς κατοίκους.
Οι κοινότητες των Κοζάκων δραστηριοποιούνται επίσης σε «ανθρωπιστικές» προσπάθειες για την υποστήριξη των στρατιωτών στην πρώτη γραμμή, οργανώνοντας συλλογές τροφίμων, ρούχων και εξοπλισμού από τον τοπικό πληθυσμό.
Από την επανένταξή τους τη δεκαετία του 1990, οι εθελοντές Κοζάκοι έχουν πολεμήσει σε όλους τους πολέμους της Ρωσίας: στην Τσετσενία τη δεκαετία του 1990, στο Ντονμπάς και την Κριμαία της Ουκρανίας το 2014 και ξανά στην Ουκρανία το 2022 – αυτή τη φορά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και υπό αυξημένο έλεγχο από τη Μόσχα.
Υπό την ηγεσία του Πούτιν, 11 εγγεγραμμένοι στρατοί Κοζάκων έχουν ενοποιηθεί υπό μια ενιαία αρχή, την Πανρωσική Κοζακική Εταιρεία, της οποίας ο Πούτιν έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να διορίζει τον αρχηγό.
Τον Μάρτιο του 2023, ο πρόεδρος ξεκίνησε μια διαδικασία για τη δημιουργία ενός «εφεδρικού στρατού Κοζάκων». Εκτιμάται ότι αυτή η εφεδρική δύναμη θα μπορούσε να παράσχει επιπλέον 60.000 στρατιώτες Κοζάκων για να πολεμήσουν στην Ουκρανία.