Κάτω από το βάρος της ανασφάλειας, της φτώχειας και των δομικών αδυναμιών της οικονομίας της, η Νιγηρία αποκαλύπτεται ως ένας εύθραυστος «γίγαντας με πήλινα πόδια». Ανάλυση της ιταλικής Corriere della sera.
Πίσω από την αμερικανική επιχείρηση-αστραπή με στόχο –όπως παρουσιάστηκε– την υπεράσπιση των Αφρικανών χριστιανών, φαίνεται να κρύβονται κυρίως λόγοι εσωτερικής πολιτικής, υποστηρείζεται σε ανάλυση της ιταλικής εφημερίδας. Όπως επισημαίνεται, η ισχυρή ευαγγελική πτέρυγα του εκλογικού σώματος του Ντόναλντ Τραμπ πιέζει εδώ και καιρό προς αυτή την κατεύθυνση, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Τσάρλι Κερκ.
Γιατί η Νιγηρία είναι σημαντική, στην Αφρική και στον κόσμο;
Η Νιγηρία αποκαλείται «ο γίγαντας της Αφρικής» και όχι τυχαία: είναι η μεγαλύτερη οικονομία της ηπείρου και η πολυπληθέστερη χώρα της, με περίπου 200 εκατομμύρια κατοίκους. Ο πληθυσμός είναι σχεδόν ισομερώς κατανεμημένος μεταξύ μουσουλμάνων (περίπου 50%, κυρίως στο βορρά) και χριστιανών (περίπου 40%, κυρίως στο νότο). Ένας στους έξι Αφρικανούς είναι Νιγηριανός, σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού είναι κάτω των 25 ετών, ενώ το προσδόκιμο ζωής παραμένει χαμηλό, μόλις στα 55 έτη.
Η Νιγηρία αποτελεί επίσης πολιτιστική πρωτεύουσα, με λογοτεχνία που εξάγεται διεθνώς και με το Nollywood, στο οποίο έχει επενδύσει και το Netflix. Κυρίως, όμως, είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην Αφρική.
Γιατί λέγεται «γίγαντας με πήλινα πόδια»;
Παρά το γεγονός ότι είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην Αφρική, η Νιγηρία εισάγει σχεδόν όλα τα καύσιμά της: καλύπτει λιγότερο από το ένα δέκατο των ενεργειακών της αναγκών, λόγω έλλειψης διυλιστηρίων. Έτσι εξάγει αργό πετρέλαιο και εισάγει το τελικό προϊόν.
Πρόκειται για έναν οικονομικό γίγαντα με εύθραυστα θεμέλια, καθώς αδυνατεί να αναπτύξει βιομηχανία και αντλεί περίπου το 70% των κρατικών εσόδων από το πετρέλαιο. Όταν οι τιμές του πετρελαίου παρουσιάζουν διακυμάνσεις, αυξάνονται το δημόσιο χρέος και ο πληθωρισμός.
Κάτι αρχίζει να αλλάζει με τη λειτουργία της γιγαντιαίας διυλιστηριακής μονάδας Dangote και με τις μεταρρυθμίσεις του προέδρου Μπόλα Τινουμπού, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 2023, μετά τα καταστροφικά χρόνια της προεδρίας Μπουχάρι. Ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει και το ΑΕΠ αυξήθηκε με μέσο ρυθμό 4% το 2025 (από κάτω από 3% το 2024), κυρίως λόγω της ανάπτυξης των υπηρεσιών και των μεταρρυθμίσεων.
Η πρόκληση για την κυβέρνηση παραμένει να μεταφράσει τους δείκτες ανάπτυξης σε πραγματικό εισόδημα για τους πολίτες: η φτώχεια εξακολουθεί να πλήττει 139 εκατομμύρια Νιγηριανούς. Παραμένει επίσης το ιστορικό χάσμα ανάμεσα στον βορρά (φτωχότερο, πιο κρατικιστικό) και τον νότο (σχετικά πλουσιότερο και πιο ομοσπονδιακό).
Γιατί η Νιγηρία είναι ανασφαλής χώρα;
Οι απειλές είναι πολλαπλές. Η πιο γνωστή είναι η βία των ισλαμιστών εξτρεμιστών: στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας, από το 2009 δρουν η Μπόκο Χαράμ και οι παραφυάδες της, όπως το Ισλαμικό Κράτος της Επαρχίας Δυτικής Αφρικής (ISWAP), που έχουν σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια. Στα βορειοδυτικά, κοντά στα σύνορα με τον Νίγηρα, δρουν ένοπλοι της Επαρχίας Σαχέλ του Ισλαμικού Κράτους (ISSP).
Στόχος δεν είναι μόνο οι χριστιανοί: μόλις πριν από δύο ημέρες, για παράδειγμα, εξερράγη βόμβα σε τζαμί.
Στο βορειοδυτικό τμήμα δρουν επίσης ένοπλες εγκληματικές συμμορίες – συχνά αποκαλούμενες «ληστές» – που προχωρούν σε μαζικές απαγωγές και επιδρομές με σκοπό κυρίως τα λύτρα, πλήττοντας τόσο μουσουλμανικές όσο και χριστιανικές κοινότητες. Ορισμένες φορές συνεργάζονται και με τους τζιχαντιστές.
Οι ομάδες αυτές έχουν επεκτείνει τη δράση τους στην κεντροβόρεια Νιγηρία, εκμεταλλευόμενες την αδύναμη παρουσία του κράτους. Στην κεντρική ζώνη της χώρας συγκεντρώνονται και οι συγκρούσεις μεταξύ φουλάνι κτηνοτρόφων και γεωργών γιορούμπα, μια σύγκρουση που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, καθώς οι κτηνοτρόφοι κινούνται νοτιότερα αναζητώντας νέες διαδρομές και καταλαμβάνουν γαίες αγροτών, οι οποίοι είναι κυρίως χριστιανοί.
Σε όλη τη χώρα αυξάνεται η εγκληματικότητα που συνδέεται με απαγωγές: έχει εξελιχθεί στη πιο κερδοφόρα «βιομηχανία» της Νιγηρίας, με περίπου 30.000 «ληστές» σε δράση, κυρίως στα βορειοδυτικά και στο κέντρο, περιοχές με δάση χωρίς δρόμους και κρατική παρουσία. Οι συμμορίες βγαίνουν από τα δάση με μοτοσικλέτες, απαγάγουν συχνά μαθητές και τους κρατούν κρυμμένους μέχρι να καταβληθούν λύτρα. Οι νιγηριανές κυβερνήσεις δυσκολεύονται να περιορίσουν τις απειλές αυτές: οι δυνάμεις ασφαλείας είναι κακοπληρωμένες και ανεπαρκώς εξοπλισμένες, πιεσμένες σε πολλά μέτωπα, αφήνοντας πολλές κοινότητες απροστάτευτες.
Γιατί ενδιαφέρεται ο Τραμπ για τη Νιγηρία;
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει επισκεφθεί ποτέ την Αφρική και στην πρώτη του θητεία είχε χαρακτηρίσει την ήπειρο «σύνολο από χώρες-σκουπίδια». Η στάση του, όμως, αλλάζει όταν διαβλέπει πιθανό όφελος, όπως για παράδειγμα μια συμφωνία για πρώτες ύλες στο Κονγκό.
Τον περασμένο Ιούλιο, ζήτησε από την κυβέρνηση της Αμπούτζα να δεχθεί στο έδαφός της απελαθέντες Βενεζουελάνους και κρατούμενους άλλων χωρών· η άρνηση του προέδρου Τινουμπού προκάλεσε την πρώτη κρίση μεταξύ των δύο ηγετών. Τον Νοέμβριο ακολούθησε δεύτερη ένταση, όταν ο Τραμπ απείλησε με παρέμβαση κατηγορώντας τη νιγηριανή κυβέρνηση για αδράνεια απέναντι στις επιθέσεις κατά χριστιανών. Οι αρχές της Αμπούτζα απάντησαν ότι «η Νιγηρία είναι κυρίαρχο κράτος» και διέψευσαν τους ισχυρισμούς του Λευκού Οίκου:
«Δεν υπάρχει καμία σφαγή χιλιάδων χριστιανών σε εξέλιξη στη Νιγηρία. Πρόκειται για κατάφωρη υπερβολή της κατάστασης. Χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εκκλησίες και τζαμιά πλήττονται τυχαία· οι επιθέσεις δεν κάνουν διάκριση θρησκείας. Αυτό που ζητά η χώρα μας από την Αμερική είναι στρατιωτική υποστήριξη για την καταπολέμηση των βίαιων εξτρεμιστών σε ορισμένες πολιτείες μας».
Πίσω από το ενδιαφέρον του Τραμπ για τη Νιγηρία βρίσκονται κυρίως λόγοι εσωτερικής πολιτικής: η ισχυρή ευαγγελική βάση των ψηφοφόρων του πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τσάρλι Κερκ, που δολοφονήθηκε πρόσφατα, ο οποίος είχε γράψει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
«Γνωρίζατε ότι τα τελευταία 15 χρόνια στη Νιγηρία έχουν δολοφονηθεί 125.000 χριστιανοί και έχουν καταστραφεί 19.000 εκκλησίες από μουσουλμάνους;».