Ο ανεξέλεγκτος θαλάσσιος τουρισμός απειλεί τη μεσογειακή φώκια στην Ελλάδα, παρά τις προσπάθειες προστασίας σε θαλάσσια πάρκα
Σε απομονωμένες θαλάσσιες σπηλιές καταφεύγουν οι μεσογειακές φώκιες, εγκαταλείποντας τις ανοιχτές παραλίες, καθώς η αυξανόμενη παρουσία τουριστών και σκαφών αναψυχής στα ελληνικά παράλια εντείνει την πίεση στους κρίσιμους βιότοπούς τους, προειδοποιούν επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις
Η Ελλάδα στο επίκεντρο της επιβίωσης του είδους
Η φώκια Monachus monachus, με παγκόσμιο πληθυσμό μικρότερο των 1.000 ατόμων, βρίσκει στην Ελλάδα τον σημαντικότερο βιότοπό της, καθώς περίπου οι μισές φώκιες ζουν σε ελληνικά νερά. Αν και οι προσπάθειες προστασίας των τελευταίων δεκαετιών έχουν συμβάλει στη σταδιακή ανάκαμψη του είδους, η έκρηξη του θαλάσσιου τουρισμού και η αύξηση των σκαφών αναψυχής δημιουργούν νέα πίεση.
Σε περιοχές όπως το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου και Βορείων Σποράδων, αυστηρά μέτρα έχουν περιορίσει την ανθρώπινη παρουσία σε κρίσιμους βιότοπους, επιτρέποντας στις φώκιες να επιστρέφουν σταδιακά σε ανοιχτές παραλίες για ξεκούραση και αναπαραγωγή. Αντίθετα, σε άλλες περιοχές, όπως η νησίδα Φορμίκουλα στο Ιόνιο, η απουσία επαρκούς φύλαξης έχει οδηγήσει τις φώκιες να εγκαταλείπουν τις ακτές και να κρύβονται σε σπηλιές, συχνά ακατάλληλες και επικίνδυνες για την ανατροφή των νεογνών.
Η προστασία της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, με τη δράση της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φώκιας (MOm), η οποία μέχρι σήμερα έχει διασώσει και περιθάλψει περισσότερες από 40 ορφανές ή τραυματισμένες φώκιες.
Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της MOm, Πάνος Δενδρινός, το κέντρο περίθαλψης έχει συμβάλει καθοριστικά στην ανάκαμψη του είδους: «Πέρυσι είδαμε μια θηλυκή φώκια που είχε περιθαλφθεί να επιστρέφει στη φύση και να γεννά το δικό της μικρό. Αν σωθεί ένα θηλυκό, μπορεί να αποκτήσει έως και 20 μικρά στη διάρκεια της ζωής του».
Νέες πρωτοβουλίες και κυβερνητικές δεσμεύσεις
Το καλοκαίρι εφαρμόστηκαν νέες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως η εθνική καμπάνια ενημέρωσης Seal Greece, ενώ η Φορμίκουλα τέθηκε υπό αυστηρή προστασία με ζώνη απαγόρευσης πρόσβασης 200 μέτρων ενόψει της τουριστικής περιόδου. Τον Σεπτέμβριο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επιβεβαίωσε ότι προχωρά η δημιουργία δύο μεγάλων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες, εφόσον εφαρμοστούν σωστά, εκτιμάται ότι μπορούν να αποδειχθούν κρίσιμες για τη διάσωση του είδους.
Τι απειλεί τις φώκιες;
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανθρώπινη όχληση σε σπηλιές όπου οι φώκιες μεγαλώνουν τα μικρά τους μπορεί να αποβεί μοιραία, καθώς ο αποχωρισμός από τη μητέρα ακόμη και για λίγες ώρες αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο θνησιμότητας.
Παρότι η ελληνική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει τη δημιουργία νέων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν ότι χωρίς επαρκή επιτήρηση και ουσιαστική εφαρμογή των μέτρων, οι ζώνες προστασίας κινδυνεύουν να παραμείνουν «στα χαρτιά».
Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, η προστασία της μεσογειακής φώκιας δεν αφορά μόνο ένα απειλούμενο είδος, αλλά αποτελεί δοκιμασία για το κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον τουρισμό και τη διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.