Ο Άγιος που τιμάται τόσο από την Ορθόδοξη όσο και από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Μία σύγχυση σχετικά με τη φιγούρα του Άγιου Βασίλη, του ασπρομάλλη γέροντα με την κόκκινη στολή επκρατεί ανά τον κόσμο, αλλά η αλήθεια είναι πως τα οστά του Αγίου Νικολάου που φυλάσσονται στην ομώνυμη Βασιλική στο Μπάρι της Ιταλίας, ενέπνευσαν τον μύθο.
Τη δεκαετία του 1950, ο τάφος του επισκόπου του 4ου αιώνα άνοιξε για πρώτη φορά από το 1089 κατά τη διάρκεια ανακαινίσεων, επιτρέποντας την προσεκτική εξέταση των λειψάνων, που περιλαμβάνουν το κρανίο του, μακριά και κοντά οστά, πολυάριθμα μικροσκοπικά θραύσματα, ακόμη και μικρές πέτρες.
Τα οστά, τα οποία παρέμειναν ανενόχλητα για 866 χρόνια, βρέθηκαν διάσπαρτα στον τάφο με διαυγές υγρό στον πυθμένα και υγρασία ακόμα στις κοιλότητες του μυελού, που έγινε γνωστό ως «μάννα» του Αγίου Νικολάου.
Πρόκειται για ένα αρωματικό υγρό, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες για θεραπευτικούς σκοπούς από τους πιστούς.
Τα λείψανα χρονολογούνται γύρω στο 343 μ.Χ., όταν πέθανε ο Άγιος Νικόλαος, και ανήκουν στον πρώιμο Χριστιανό επίσκοπο που έζησε στη σημερινή Τουρκία κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο Άγιος Νικόλαος τιμάται τόσο από τους Ρωμαιοκαθολικούς όσο και από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και έγινε διάσημος για τις πράξεις γενναιοδωρίας του, ιδιαίτερα για τις μυστικές δωρεές, όπως το να αφήνει κέρματα στα παπούτσια των ανθρώπων.
Ένας από τους θρύλους θέλει τη διάσωση τριών κοριτσιών από την εξαναγκαστική πορνεία, ρίχνοντας χρυσά νομίσματα από ένα παράθυρο, ώστε ο πατέρας τους να μπορέσει να πληρώσει προίκες γι’ αυτά.
Αν και η φήμη του πέρασε στη μορφή του Άγιου Βασίλη, τα λείψανα του Αγίου Νικολάου σώζονται στο Μπάρι.
H βασιλική του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι, κοινός τόπος λατρείας για ανατολικούς και δυτικούς Χριστιανούς.
Κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου, στη γιορτή της Μεταλήψεως του Αγίου Νικολάου από τα Μύρα στο Μπάρι το 1087, ανοίγει η πέτρινη σαρκοφάγος και οι προσκυνητές συγκεντρώνονται στη Βασιλική καθώς τα λείψανα απελευθερώνουν το γλυκό άρωμα.
Το φαινόμενο αναφέρθηκε για πρώτη φορά πριν από αιώνες στα Μύρα της Τουρκίας, όπου αρχικά θάφτηκε.
Οι αρχαιολόγοι δεν έχουν βρει οριστικά τον άθικτο τάφο του, αλλά πρόσφατες ανασκαφές το 2022 έως το 2024 στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Ντεμρέ αποκάλυψαν το αρχικό δάπεδο της εκκλησίας και μια πιθανή, καλοδιατηρημένη σαρκοφάγο από ασβεστόλιθο που θα μπορούσε να περιέχει τα λείψανά του.
Αρχαιολόγοι στην Τουρκία πιστεύουν ότι ανακάλυψαν τον τάφο του Αγίου Νικολάου, που ενέπνευσε τον Άγιο Βασίλη.
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν επίσκοπος των Μύρων και μέχρι τον έκτο αιώνα, οι προσκυνητές ανέφεραν ήδη ότι από τα λείψανα απελευθέρωναν ένα υγρό ικανό να θεραπεύσει τους αρρώστους.
Η «ιερή ληστεία»
Ο θρύλος λέει ότι Ιταλοί ναύτες έκλεψαν τα οστά από τον τάφο το 1087 για να τα προστατεύσουν από τους Τούρκους εισβολείς, φέρνοντάς τα πίσω στην Ιταλία.
Ο Άνταμ Ίνγκλις, συγγραφέας του βιβλίου «Ο Άγιος που θα γινόταν ο Άγιος Βασίλης», το αποκαλεί «ουσιαστικά μια ιερή ληστεία», σημειώνοντας ότι ορισμένα θραύσματα των οστών αφέθηκαν πίσω και αργότερα αφαιρέθηκαν από Βενετούς ναυτικούς, τα οποία τώρα φυλάσσονται στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Λίντο της Βενετίας.
Μόλις έφτασαν στο Μπάρι, τα λείψανα συνέχισαν να αποπνέουν το ίδιο γλυκό άρωμα, ενώ τα λείψανα στη Βενετία όχι.
Αν και αρχικά θεωρήθηκε πως ήταν μύρο ή άλλο αρωματικό έλαιο, επιστημονικές δοκιμές το 1925 στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το υγρό ήταν νερό. Παρ’ όλα αυτά, οι πιστοί συνεχίζουν να του αποδίδουν θεραπευτικές δυνάμεις.
Από το 1980 και μετά, η εξαγωγή του μάννα τελείται επίσημα κάθε χρόνο, διατηρώντας τη μυστηριώδη παράδοση που συνεχίζει να προσελκύει προσκυνητές από όλο τον κόσμο.
Το μάννα συλλέγεται ετησίως με τελετουργική διαδικασία, αραιώνεται σε μεγαλύτερα δοχεία και εμφιαλώνεται για τους προσκυνητές.
Στην κατάμεστη κρύπτη, ο Αρχιεπίσκοπος του Μπάρι βγάζει ένα ή δύο ποτήρια από το νερό που έχει σχηματιστεί γύρω από τα οστά του Αγίου κατά τη διάρκεια του έτους.
Περιστασιακά, εξαιρετικά μικρά μπουκάλια καθαρού μάννα δίνονται ως κειμήλια, αλλά μόνο μετά από επίσημα αιτήματα της Ορθόδοξης ή Καθολικής ιεραρχίας.
Πώς ενέπνευσε τον μύθο του Άγιου Βασίλη
Η σύνδεση του Αγίου Νικολάου με τον Άγιο Βασίλη έγινε αιώνες αργότερα.
Μέχρι τον 16ο αιώνα, οι ιστορίες για τη γενναιοδωρία του έγιναν ευρέως γνωστές ιδιαίτερα στην Ολλανδία, όπου η γιορτή του, στις 6 Δεκεμβρίου, εξακολουθεί να γιορτάζεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Οι πράξεις του περί μυστικής προσφοράς δώρων ενέπνευσαν τις παραδόσεις που τώρα συνδέονται με τον Άγιο Βασίλη.
Ο συνδυασμός ιστορίας, θρύλου και του ανεξήγητου υγρού διασφαλίζει ότι τα λείψανα του Αγίου Νικολάου εξακολουθούν να γοητεύουν σχεδόν 1.700 χρόνια μετά τον θάνατό του, συνδέοντας τη ζωή ενός πρώιμου χριστιανού επισκόπου με ένα από τα πιο διαχρονικά σύμβολα του κόσμου: τον Άγιο Βασίλη.