Ένας σκοτεινός μοναχός που αυτοανακηρύχθηκε άγιος, το τελευταίο του δείπνο και ο απόηχος μιας προφητείας που σημάδεψε το τέλος μιας δυναστείας
Η αυτοκρατορία κατέρρεε. Τον Δεκέμβριο του 1916 η Ρωσία παραπαίει κάτω από την αποδυναμωμένη εξουσία του τσάρου Νικολάου Β΄ και της συζύγου του Αλεξάνδρας, ενός ζευγαριού που είχε ενωθεί χάρη στις δυναστικές μηχανορραφίες της βασίλισσας Βικτωρίας της Αγγλίας.
Η οικονομία έχει διαλυθεί, ο πληθωρισμός καλπάζει, άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα στις πόλεις και στα χωριά, η ακραία φτώχεια γίνεται μόνιμο χαρακτηριστικό ενός τοπίου που η αυτοκρατορία μοιάζει να αγνοεί. Οι σπόροι της επανάστασης έχουν ήδη πέσει στο έδαφος και φυτρώνουν γρήγορα.
Ο Λένιν ετοιμάζεται, η Γερμανία χρηματοδοτεί και διευκολύνει, ο πόλεμος αιμορραγεί τη χώρα.
Ένα σύμβολο που έπρεπε να εξαφανιστεί
Μέσα σε αυτή την παρακμή, ο Ρασπούτιν έπρεπε να πεθάνει. Όχι γιατί ο θάνατός του θα έσωζε τη Ρωσία, αλλά γιατί ενσάρκωνε ό,τι πιο σάπιο και αποκρουστικό έβλεπε η αριστοκρατία στον καθρέφτη της. Μέθυσος, έκλυτος, χυδαίος, αυτοανακηρυγμένος άγιος, μάντης και θαυματοποιός, είχε γίνει το σύμβολο της παρακμής ενός καθεστώτος που κατέρρεε.
Ο Ρασπούτιν δεν ήταν απλώς ένας γραφικός απατεώνας. Ήταν πανίσχυρος. Κρατούσε στα χέρια του τον τσάρο και κυρίως την τσαρίνα Αλεξάνδρα, επειδή είχε καταφέρει να ανακουφίσει –ή να φανεί ότι ανακουφίζει– τα βασανιστήρια του τσαρέβιτς Αλεξέι.
Ο δεκατριάχρονος διάδοχος έπασχε από αιμορροφιλία και ζούσε καθηλωμένος στον φόβο ενός τραυματισμού που μπορούσε να τον σκοτώσει. Εκεί, μέσα στην απόγνωση των γονιών, ο Ρασπούτιν βρήκε τον δρόμο προς την απόλυτη επιρροή.
Η είσοδος στο παλάτι και η κρίση του 1905
Ο παράξενος μοναχός φτάνει στην Αγία Πετρούπολη το 1903 και δύο χρόνια αργότερα γνωρίζει την τσαρίνα. Το 1905 είναι χρονιά ορόσημο: Ματωμένη Κυριακή, σφαγή διαδηλωτών, ήττα από την Ιαπωνία, αναγκαστική παραχώρηση Συντάγματος και Δούμας. Ο Νικόλαος δεν αποδέχεται ποτέ πραγματικά τον ρόλο του συνταγματικού μονάρχη. Η αυτοκρατορία τρίζει συθέμελα.
Η Αλεξάνδρα, γεννημένη Άλιξ της Έσσης-Ντάρμσταντ, είναι Γερμανίδα, εγγονή της βασίλισσας Βικτωρίας και φορέας της αιμορροφιλίας. Δεν μιλά ρωσικά, επικοινωνεί με τον σύζυγό της στα αγγλικά και αντιμετωπίζεται με καχυποψία από την αυλή και την κοινωνία. Στο πρόσωπο του Ρασπούτιν βρίσκει έναν άνθρωπο που την καταλαβαίνει, την καθησυχάζει και –κυρίως– σώζει το παιδί της.
Από τον μυστικισμό στην ασυδοσία
Ο Ρασπούτιν, γεννημένος το 1869 σε ένα αναλφάβητο χωριό της Σιβηρίας, μεγαλώνει μέσα στη φτώχεια, τον αλκοολισμό και τη βία. Εμπλέκεται σε συμμορίες, εγκαταλείπει την οικογένειά του και συνδέεται με τη σέκτα των Χλυστών, όπου η θρησκευτική έκσταση συνδυάζεται με τον πόνο και τη σεξουαλική υπερβολή. Αυτή η διπλή φύση, μυστικισμός και έκλυση, τον ακολουθεί μέχρι το παλάτι των Ρομανόφ.
Το 1907, σε μια κρίση που απειλεί τη ζωή του μικρού Αλεξέι, ο Ρασπούτιν προσεύχεται και η αιμορραγία σταματά. Το πώς δεν εξηγείται ποτέ. Για την τσαρίνα, όμως, είναι θεϊκή παρέμβαση. Από εκείνη τη στιγμή, ο μοναχός γίνεται φίλος του παιδιού, έμπιστος της μητέρας και άτυπος σύμβουλος της εξουσίας.
Η συμπεριφορά του προκαλεί οργή. Μέθη, όργια, σχέσεις με αριστοκράτισσες, συγκρούσεις με ιεράρχες. Όταν αποκαλύπτονται επιστολές της τσαρίνας με τρυφερό περιεχόμενο, οι φήμες για ερωτική σχέση φουντώνουν. Αληθινές ή όχι, γίνονται πολιτικό όπλο. Για πολλούς, ο Ρασπούτιν είναι πλέον εχθρός της αυτοκρατορίας.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος επιταχύνει την κατάρρευση. Η Ρωσία πολεμά τη Γερμανία με μια Γερμανίδα τσαρίνα στο παλάτι. Ο Νικόλαος αναλαμβάνει την αρχηγία του στρατού και γνωρίζει ήττες. Η Αλεξάνδρα κυβερνά στο παρασκήνιο με τον Ρασπούτιν. Στα μάτια της αριστοκρατίας, αυτό το τρίγωνο οδηγεί τη χώρα στον όλεθρο.
Η νύχτα της δολοφονίας
Τον Δεκέμβριο του 1916, η απόφαση έχει ληφθεί. Ο πρίγκιπας Φέλιξ Γιουσούποφ, ο μεγάλος δούκας Δημήτριος και ο Πουρισκέβιτς οργανώνουν τη δολοφονία. Δηλητήριο που δεν πιάνει, σφαίρες που δεν σκοτώνουν, ένας άνθρωπος που σηκώνεται από τον θάνατο και προσπαθεί να φύγει μέσα στο χιόνι. Τελικά, μια σφαίρα στο μέτωπο και ο παγωμένος Νέβας κλείνει πάνω του.
Η δολοφονία του Ρασπούτιν δεν σώζει τη δυναστεία. Δύο μήνες μετά, ο Νικόλαος παραιτείται. Τον Ιούλιο του 1918, ο τσάρος, η τσαρίνα και τα παιδιά τους εκτελούνται από τους Μπολσεβίκους. Όπως είχε προφητεύσει ο ίδιος ο Ρασπούτιν.
Ο θάνατός του δεν σταμάτησε την κατάρρευση. Την επιτάχυνε. Και μετέτρεψε έναν σκοτεινό, αποκρουστικό μοναχό σε έναν από τους πιο ανθεκτικούς και στοιχειωμένους μύθους της ρωσικής Ιστορίας.