Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενώπιον μιας δύσκολης, πρωτίστως πολιτικής αλλά και οικονομικής εξίσωσης, που θα διαμορφώσει τη φυσιογνωμία της σε βάθος χρόνου. Η πανδημία του κορωνοϊου προκάλεσε σοβαρές δυσχέρειες και προβλήματα στις ευρωπαϊκές οικονομίες, όμως ενδεχομένως να αποτελεί ευκαιρία για την ΕΕ, να έρθει πιο κοντά στο όραμα της πραγματικής ενοποίησης, όχι μόνο σε οικονομικό-νομισματικό, αλλά κυρίως σε πολιτικό επίπεδο.
Γράφει ο Νώντας Βλάχος
Το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως το οραματίστηκαν Γερμανία και Γαλλία, με την Κομισιόν να «ενστερνίζεται» εν πολλοίς τη γαλλογερμανική πρόταση και να διαμορφώνει πάνω σ’ αυτή την δική της πρότασή, κινείται προς τη κατεύθυνση της ενοποίησης. Για την ακρίβεια της αμοιβαιοποίησης του χρέους μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε και της από κοινού κάλυψης των οικονομικών «τρυπών» που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το σχέδιο Βερολίνου – Παρισίου εμπεριέχει το κρίσιμο εκείνο στοιχείο της κοινοτικοποίησης των προβλημάτων, που κάνει την ειδοποιό διαφορά σε σχέση με παλαιότερα «σχέδια» διάσωσης» που είχαν παρουσιαστεί και εφαρμοστεί στην ΕΕ. Η Ανγκελα Μέρκελ, έστω και στα ύστερα πολιτικά της χρόνια, άλλαξε άρδην ρότα στη γερμανική θεώρηση επί των κοινοτικών ζητημάτων, κάνοντας πολλά βήματα προς τα εμπρός, παρά τις ισχυρές αντιδράσεις που προκάλεσε στο εσωτερικό της Γερμανίας.
Οι προκαταρκτικές συζητήσεις επί του σχεδίου για το Ταμείο Ανάκαμψης και κατ’ επέκταση για τον κοινοτικό προϋπολογισμό της Ε.Ε για την επόμενη επταετία, έχουν ξεκινήσει εδώ και αρκετές εβδομάδες. Στο τελευταίο «επεισόδιο» των διαβουλεύσεων, στη Σύνοδο Κορυφής της 19ης Ιουνίου, που πραγματοποιήθηκε μέσω τηλεδιάσκεψης, επιβεβαιώθηκαν οι ισχυρές διαφωνίες και η απουσία ενιαίας γραμμής για το μείγμα μέτρων και πολιτικής που πρέπει να εφαρμοστούν για την ανασυγκρότηση των ευρωπαϊκών οικονομικών, με κύριο «όπλο» το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα
Θα έλεγε κανείς ότι τα δύσκολα τώρα ξεκινούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να βρει λύσει χωρίς περαιτέρω χρονοτριβή, διότι υπό τις δυσμενείς συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, το ρητό «ο χρόνος είναι χρήμα» ταιριάζει γάντι στην περίπτωση. Η επόμενη Σύνοδος Κορυφής, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 17 και 18 Ιουλίου και μάλιστα δια ζώσης, έχει προσδιοριστεί ως ορόσημο για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο χρόνος πιέζει, όπως και ο γαλλογερμανικός άξονας, ο οποίος έχει ξεκινήσει τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, κυρίως με τους αντιφρονούντες του Βορρά.
Τα δεδομένα του σχεδίου για το Ταμείο Ανάκαμψης όπως και οι ισχυρές διαφωνίες είναι ξεκάθαρες. Η κοινή γαλλογερμανική πρόταση, προβλέπει τη δημιουργία Ταμείου με χρηματοδοτική ισχύ μίνιμουμ 500 δισ. ευρώ, που θα επιχορηγεί τις ευρωπαϊκές ή θα προσφέρει κατά περιπτώσεις και δανεισμό, χωρίς, πάντως, της συνοδεία μνημονίου. Η εν λόγω πρόταση εξειδικεύτηκε από την Κομισιόν, η οποία στο κείμενο που κατέθεσε ως βάση διαπραγμάτευσης του νέου επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ, ανέβασε το συνολικό ποσό του Ταμείου στα 750 δισεκατομμύρια, προσθέτοντας άλλα 250 δισ. με τη μορφή δανείων.
Αντιπροτάσεις με οσμή Μνημονίου…
Οι ισχυρές αντιθέσεις που προέρχονται από χώρες όπως η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία και Αυστρία, εδράζονται στην φιλοσοφία περί αμοιβαιοποίησης του χρέους που προωθείται μέσα από την γαλλογερμανική πρόταση. Τάσσονται υπέρ της πολιτικής χορήγησης δανείων και όχι επιχορηγήσεων προς τις πληγείσες χώρες, γεγονός που ασφαλώς αλλοτριώνει εν πολλοίς τον «χαρακτήρα» της πρωτόλειας πρότασης που παρουσίασαν Γερμανία, Γαλλία αλλά και Κομισιόν. Ζητούν, μάλιστα, να υφίστανται αυστηροί όροι για την εκταμίευση και τη χρήση των κονδυλίων του Ταμείου από τα κράτη μέλη που θα προσφύγουν σε αυτό, κάτι που ασφαλώς έχει «οσμή» Μνημονίου.
Διαφωνίες υπάρχουν και ως προς τις μεταρρυθμίσεις με τις οποίες πρέπει να συνδεθεί η «χορήγηση» χρημάτων στις χώρες, όπως επίσης και με την τελική χρηματοδοτική ισχύ που πρέπει να έχει το Ταμείο Ανάκαμψης.
Αναζητείται και μάλιστα τάχιστα συμβιβαστική λύση και ήδη ακούγονται διάφορα σενάρια που αναφέρουν ότι ο γαλλογερμανικός άξονας είναι διατεθειμένος να προχωρήσει σε κάποιες παραχωρήσεις, όπως για παράδειγμα, να επιστρέφουν πόροι σε χώρες που εισφέρουν περισσότερο στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Εκ των πραγμάτων σε μια διαπραγμάτευση, διότι αυτό συντελείται ενόψει της νέας Συνόδου Κορυφής τον Ιούλιο, θα υπάρξουν υποχωρήσεις με αμοιβαίο χαρακτήρα. Αυτό που αποτελεί το μεγάλο διακύβευμα, ωστόσο, είναι να μην αλλοιωθεί ως βασικός «πυρήνας» της γαλλογερμανικής πρότασης, που αναμφίβολα είναι καινοτόμα και κυρίως δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να κάνει η Ευρώπη ένα ουσιαστικό βήμα προς την ενοποίηση και την ολοκλήρωση.
Η αμοιβαιοποίηση του χρέους, χωρίς διαχωρισμούς ανάμεσα σε χώρες «δυνάστες» και κράτη αναξιοπαθούντα που ζητιανεύουν για τη σωτηρία τους, είναι μια εξαιρετική αρχή. Μένει να διαφανεί, στα μέσα του καλοκαιριού, αν η Ευρώπη ωρίμασε και είναι έτοιμη να προχωρήσει σε μια ουσιαστική δημοσιονομική ενοποίηση, που θα αποτελεί παρακαταθήκη και για την πολιτική της φυσιογνωμία.