Η ατομική ευθύνη που οφείλει να επιδεικνύει ο πολίτης εν καιρώ κρίσης, όπως λόγου χάρη στην εποχή του κορωνοϊού, είναι άκρως θεμιτή και εν πολλοίς σημαντικό «εργαλείο» για την αντιμετώπιση του ιού. Δεν αποτελεί όμως το «φάρμακο δια πάσαν νόσον», πόσω μάλλον στην περίπτωση της χώρας μας, όπου τα μηνύματα που δέχονται οι πολίτες αναφορικά με την πορεία και την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού, είναι αλλοπρόσαλλα.
Γράφει ο Νώντας Βλάχος
Η Ελλάδα, χάρη στην έγκαιρη ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού και το επιτυχημένο σχέδιο αντιμετώπισης της πανδημίας, έστω κι αν χρειάστηκε να ληφθούν δραστικά μέτρα όπως το lockdown, τα πήγε περίφημα απέναντι στο κίνδυνο. Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα η Ιταλία, όπου τα εθνικά συστήματα Υγείας κατέρρευσαν και έγιναν έρμαια στην πανδημία, η Ελλάδα επέδειξε θαυμαστή ψυχραιμία, εφάρμοσε τεχνοκρατικές μεθόδους βασισμένες στις επιστημονικές υποδείξεις και τελικώς κατέστη παράδειγμα προς μίμηση για όλη την Ευρώπη.
Πειθάρχησαν ελέω του φόβου και των μέτρων
Βεβαίως, πέραν την εξαιρετικής διαχείρισης που έκανε η κυβέρνηση, αποφασιστικός παράγοντας για την επιτυχία του σχεδίου και του αισθητού περιορισμού της πανδημίας, ήταν και η πειθαρχία που επέδειξαν οι Έλληνες πολίτες. Οι τελευταίοι, αν και έχουν τη φήμη πολιτών που δεν ενδιαφέρονται για τo κοινό καλό, είναι απείθαρχοι και κατά το κοινώς λεγόμενο «παρτάκηδες», ακολούθησαν τις οδηγίες του κράτους στις πλείστες των περιπτώσεων. Αυτή η συμπεριφορά, όμως, επιδείχθηκε υπό το φάσμα του κινδύνου, που «γιγαντωνόταν» στο μυαλό των Ελλήνων από τις επώδυνες εικόνες που έφταναν από τη γειτονική Ιταλία και όχι μόνο. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και ο φόβος έδρασαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των Ελλήνων πολιτών τους προηγούμενους μήνες. Όπως, φυσικά, πρωτεύοντα ρόλο στην πειθαρχία των συμπολιτών μας, διαδραμάτισαν και τα δρακόντεια μέτρα- με τη συνοδεία βαριών ποινών για τους παραβάτες- που έλαβε η πολιτεία εκείνο το διάστημα.
Εφησυχασμός και αντιφατικά μηνύματα
Μετά από περίπου 1,5 μήνα που διήρκεσε το lockdown, η κυβέρνηση κήρυξε τη λήξη του και επιδόθηκε σ’ ένα επικοινωνιακό κρεσέντο, θριαμβολογώντας για την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεν είχε άδικο επ’ αυτού και ουδείς μπορεί να ισχυριστεί το αντίθετο. Πολλές φορές, όμως, μια γραμμή χωρίζει τον θρίαμβο από την πανωλεθρία. Και στην περίπτωση της εξάπλωσης του κορωνοϊού στη χώρα μας, μετά και την επίσημη λήξη της καραντίνας ή του συναγερμού αν προτιμάται, υπήρξε εφησυχασμός.
Ο πρωθυπουργός και άλλα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη έκαναν λόγο για σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, για ενίσχυση του τουρισμού, ενώ άναψαν το «πράσινο φως» για τη σταδιακή εισροή τουριστών από άλλες χώρες. Προφανώς και όλα αυτά έγιναν υπό την έγκριση της επιστημονικής ομάδας που είχε συγκροτηθεί στο υπουργείο Υγείας και αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ο κίνδυνος, όμως, δεν είχε περάσει, και είχε εμφανώς υποτιμηθεί, βάσει και της αύξησης των κρουσμάτων που καταγράφεται τις τελευταίες εβδομάδες. Στη «συνείδηση» των πολιτών καταγράφηκε το μήνυμα ότι ο κίνδυνος είχε σχεδόν εξαλειφθεί και αυτό συνετέλεσε σημαντικά στο να χαλαρώσουν οι «άμυνες» και να εμφανιστούν και πάλι φαινόμενα «ασύδοτου» συνωστισμού σ’ όλη τη χώρα.
Σπασμωδικές κινήσεις
Ενώπιον της νέας δυσμενούς κατάστασης που διαγράφεται, και υπό τον φόβο πιθανής έξαρσης της πανδημίας, η κυβέρνηση αντιδρά σπασμωδικά. Με την πιθανότητα ενός νέου lockdown να είναι μηδενική, τα κυβερνητικά στελέχη επιδόθηκαν επί εβδομάδες σ’ ένα ατέρμονο γαϊτανάκι «ενημέρωσης», που αφορούσε τη χρήση ή όχι μάσκας. Αναγκάστηκαν, τελικώς, υπό το βάρος των εξελίξεων (αύξηση κρουσμάτων), να προχωρήσουν σε καθολική επιβολή χρήσης μάσκας σε κλειστούς χώρους, καταστήματα, κτλ.
Την ίδια στιγμή, όμως, οι κυβερνώντες συνεχίζουν να στέλνουν αντιφατικά μηνύματα, ανακοινώνοντας την αύξηση του ποσοστού πληρότητας στα πλοία από 60-65% σε 80 και 85%. Τα νησιά, κυρίως, «βουλιάζουν» από εγχώριους και ξένους τουρίστες και τα φαινόμενα συγχρωτισμού εμφανίζονται σε καθημερινή βάση, σε παραλίες, beach bar, μαγαζιά διασκέδασης κτλ. Αν πράγματι, ελλοχεύει ο κίνδυνος ραγδαίας εξάπλωσης του ιού, τότε απαιτούνται δραστικά μέτρα και όχι σπασμωδικές κινήσεις που δεν καταδεικνύουν το «κατεπείγον» της κατάστασης και ασφαλώς δεν στέλνουν το απαιτούμενο μήνυμα στους πολίτες.
Η κυβέρνηση έβγαλε από τη «φαρέτρα της» το «επικοινωνιακό υπερόπλο» Σωτήρη Τσιόδρα, ο οποίος υπερθεμάτισε με τη σειρά του την εξέχουσα σημασία που έχει η ατομική ευθύνη, στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Η κοινωνική ευαισθητοποίηση είναι σημαντική, ωστόσο, τα «μέτρα» και οι μέθοδοι που λαμβάνονται, πρέπει να έχουν ρεαλιστική βάση.
Σε μια κοινωνία όπως η ελληνική, με «ποτισμένη» νοοτροπία δεκαετιών που ρέπει προς την απειθαρχία, η ατομική ευθύνη είναι ένα εξαίρετο ευφυολόγημα, με ανύπαρκτη, όμως, ουσιαστική εφαρμογή. Καλώς ή κακώς οι συμπολίτες μας πειθαρχούν, μόνο όταν αισθανθούν ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ή όταν έρχονται αντιμέτωποι με τον «βούρδουλα» σκληρών κυρώσεων.
Η επίκληση στην ατομική ευθύνη δεν είναι αθέμιτη, εντούτοις απαιτείται συγκεκριμένο σχέδιο και αναγνωρίσιμα μέτρα, προκειμένου να προκύψει και η απαιτούμενη «πειθαρχία» και συμμόρφωση. Σπασμωδικές κινήσεις και μεσοβέζικες λύσεις, που έχουν ως στόχο την ενίσχυση του τουρισμού αλλά και τον έλεγχο των κρουσμάτων, δεν μπορούν να «τρέξουν». Απαιτείται συγκεκριμένο σχέδιο, με το οποίο θα οριστούν οι προτεραιότητες, τουλάχιστον για το διάστημα που διανύουμε. Κι αν όντως ο υγειονομικός κίνδυνος λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, καλό θα είναι να ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει προσωρινό φραγμό στην τουριστική κίνηση.