Η ιστορία του Κινήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε για να την γράψεις, ούτε για να την πεις. Έχει περάσει από πολλά κύματα και είναι γεμάτη από παρασκήνιο, άλλες φορές καλό κι άλλες κακό. Οι διαδικτυακές σελίδες ενός ρεπορτάζ δεν φτάνουν με τίποτα για να περιγράψει κανείς την ακριβή…. Είναι μόνο μερικές σταγόνες ιστορίας σε έναν ωκεανό ειδήσεων.
Από όπου κι αν το πιάσεις το νήμα του ΠΑΚ/ΠΑΣΟΚ/Ελιά/ΔΗΣΥ/ΚΙΝ.ΑΛ. άκρη δεν βρίσκεις. Είναι ένα πράγμα «πεπερασμένο, άνευ περάτου…». Εμείς θα επιχειρήσουμε να ξεδιπλώσουμε το κουβάρι, γρήγορα και περιεκτικά, από την αρχή μέχρι το τέλος. Εν αρχή λοιπόν ήταν το ΠΑΚ. Το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα. Τι ήταν αυτό; Πάμε πίσω στο 1968 στην Στοκχόλμη. Εκεί λοιπόν μέσα σε μια αίθουσα του Συλλόγου Ελλήνων Μεταναστών, ένας καθηγητής από το Μπέρκλεϊ έφερε για πρώτη φορά ένα εγχειρίδιο με τον τίτλο: «Εγχειρίδιο και το Πολιτικό Δίκτυο Εσωτερικού» του Π.Α.Κ.
Την ηγεσία του Π.Α.Κ. εσωτερικού είχε αναλάβει τα πράτα χρόνια ο Γιάννης Αλευράς. Σκοπός της ίδρυσης του Π.Α.Κ. ήταν η ανατροπή της δικτατορίας, ενώ ταυτόχρονα διακήρυττε «την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας».
Το ΠΑΚ και οι… μυστικοί κώδικες
Στην προσπάθεια αυτή του Ανδρέα Παπανδρέου ενεπλάκησαν αρκετοί. Δεν ήταν μόνο ο Γιάννης Αλευράς. Άλλωστε το ΠΑΚ είχε έναν μυστικιστικό και παράνομο χαρακτήρα στα χρόνια της Χούντας. Άνθρωπος κλειδί υπήρξε ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πολλούς συνεργάτες στο ΠΑΚ με τους οποίους «μετέδιδε» τη «γραμμή» στην Ελλάδα. Και χρησιμοποιούσε γι’ αυτό μυστικούς κώδικες.
Το 1969 μια ομάδα από φοιτητές, που αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας
συμμετείχαν ενεργά σε διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις, εντάχθηκαν στο
Αντιδικτατορικό Κίνημα Ελλάδας (ΑΚΕ) που είχαν συγκροτήσει οι δημοκρατικοί
απόστρατοι αξιωματικοί, πολιτικοί φίλοι και ένθερμοι θιασώτες του Ανδρέα
Παπανδρέου, Τάκης Παπαγεωργόπουλος, Γιάννης Κουτσογιάννης, Γιάννης
Παπαδονικολάκης και Νίκος Ζουμπογιώργος.
Οι νεολαίοι του ΑΚΕ συμμετείχαν ενεργά στην οργάνωση και λειτουργία παράνομων
τυπογραφείων, στη διανομή προκηρύξεων, στη μεταφορά χρήσιμου υλικού για την
ανάγκη της οργάνωσης καθώς και σε ειδικές ομάδες για δυναμικές ενέργειες κατά
της χούντας. Στο ΑΚΕ, που ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το ΠΑΚ, είχαν ενταχθεί και
οι φοιτητές Θανάσης Τσούρας και Νίκος Μιχαλόπουλος, στους οποίους ανέθεσα την
οργάνωση της νεολαίας του ΠΑΚ εσωτερικού.
Η οργάνωση αυτή λειτούργησε σε τρία επίπεδα. Το πρώτο περιέλαβε τον μηχανισμό που ήταν υπεύθυνος για την εγκατάσταση και λειτουργία παράνομων τυπογραφείων, για τη διακίνηση έντυπου υλικού και φυλλαδίων του ΠΑΚ, και τη διανομή προκηρύξεων.
Το δεύτερο ανέλαβε την οργάνωση, στρατολόγηση και στελέχωση πυρήνων του ΠΑΚ σε όλες τις ανώτατες και ανώτερες σχολές, καθώς και στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης και στους διάφορους εργασιακούς χώρους.
Το τρίτο επίπεδο λειτούργησε στα πλαίσια του καθ’ όλα νομίμου πολιτιστικού
συλλόγου η «Παναρμόνια» που είχε ιδρύσει μια ομάδα από νέους καλλιτέχνες. Στον
σύλλογο αυτό γράφτηκαν ως μέλη πολλοί νεολαίοι του ΠΑΚ και τελικά τη διοίκησή
του ανέλαβαν ο Θαν. Τσούρας ως πρόεδρος και ο Νίκ. Μιχαλόπουλος ως γενικός
γραμματέας.
Η «Παναρμόνια» κατάφερε να κάνει μια από τις πιο σημαντικές παρεμβάσεις στον
χώρο του πολιτισμού τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Δημιούργησε μια πλήρη συμφωνική
ορχήστρα, η οποία έδωσε πολλές συναυλίες αποσπώντας ενθουσιώδεις κριτικές και
οργάνωσε με επιτυχία ατομικά ρεσιτάλ νέων μουσικών. Οργάνωσε επίσης μεγάλες
εκδηλώσεις για νέους ποιητές και συγγραφείς και λειτούργησε δανειστική
βιβλιοθήκη και δισκοθήκη στα γραφεία της, της οδού Σολωμού.
Μέσα από τη λειτουργία της «Παναρμόνια» και τις διάφορες πολιτιστικές
εκδηλώσεις που οργάνωνε, δινόταν η ευκαιρία στους οργανωμένους νεολαίους του
ΠΑΚ να περνούν πολιτικά μηνύματα, να στρατολογούν νέα μέλη και να τα εντάσσουν
στους διάφορους μαχητικούς πυρήνες και οργανωμένους χώρους της νεολαίας του
ΠΑΚ.
Ένας μακρύς καταλόγου νεολαίων, οι οποίοι πέρα από την αντιδικτατορική τους
δράση ήσαν και ένθερμοι θιασώτες της ιδεολογίας που εξέφραζε ο Ανδρέας
Παπανδρέου και το ΠΑΚ και υπήρξαν μέλη των πρώτων Κεντρικών Επιτροπών και των
Επιτροπών Νεολαίας του ΠΑΣΟΚ, όπως ήταν οι Κώστ. Λαλιώτης, Γιάν. Τζώρτζης,
Στέφ. Μανίκας, Νίκ. Μπουρναζάκης, Δημ. Λαμπρόπουλος, Δημ. Τζοβάνος, Νίκ.
Δημόπουλος, Νίκ. Παπασμύρης, Γιώργ. Κύρκος, Μέν. Μαλιώρη, Χριστ. Κούρτη,
Κατερ. Φιλίππου, Μην. Σταυρακάκης, Μαρ. Οικονομοπούλου, Τάσ. Λαμπρόπουλος, Μιχ. Τσιγκρής και από τον χώρο των εργαζομένων οι Θαν. Αλεξόπουλος και Θεόδ. Χριστοδουλιάς.
Το Φόλκς Βάγκεν και οι ραδιοφωνικές εκπομπές
Στον ραδιοσταθμό του ΠΑΚ, που ξεκίνησε τις εκπομπές του από ένα πουλμανάκι Φολκς Βάγκεν στην Μπολόνια στις 25 Μαρτίου 1972, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά και καταγράφεται η πρώτη εκπομπή με το μήνυμα του Α. Παπανδρέου. Στο ίδιο κεφάλαιο περιλαμβάνονται συνεντεύξεις του ιδρυτή του ΠΑΚ στην Ντόιτσε Βέλε και στο BBC.
Από εκεί ξεκίνησαν όλα.
Μετά την πτώση της διδακτορίας, τα πράγματα αλλάζουν. Η μεταπολίτευση βρίσκει τον Ανδρέα στο Καστρί, έχοντας δίπλα του τον Γιάννη Ζαφειρόπουλο, τον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανώλη Παπαθωμόπουλο και τον Δαμιανό Βασιλειάδη, όλοι ηγετικά στελέχη του ΠΑΚ.
Φασολάδα και φέτα με ελιές στο Καστρί
Εκείνη την εποχή ο Ανδρέας ετοιμάζει ένα νέο πολιτικό φορέα, το ΠΑΣΟΚ. Σε αυτό το εγχείρημα συμμετείχαν στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και του ΠΑΚ εσωτερικού, όπως ο K. Λαλιώτης, ο I. Τσεκούρας, ο Αθ. Τσούρας, N. Μιχαλόπουλος και άλλοι. Μια – δυο ημέρες μετά τη συγκρότηση της Επιτροπής ήρθε και ο K. Σημίτης από τη Γερμανία. Ο I. Τσεκούρας θυμάται ότι υπήρχε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των στελεχών του ΠΑΚ εξωτερικού και εσωτερικού για ιδεολογικά θέματα. Διαφώνησαν τόσο έντονα για τις εθνικοποιήσεις που τα στελέχη του ΠΑΚ εσωτερικού αποχώρησαν και εξουσιοδότησαν τον Δ. Τουλούπα να συμμετέχει στις συζητήσεις της Επιτροπής, η οποία κατέληξε σε ένα κείμενο που ονομάστηκε «Πλαίσιο Οργανωτικής Δράσης».
Την 1η Σεπτεμβρίου του 1974 αυτό το κείμενο το ήλεγξε ο Παπανδρέου και ανέθεσε στην τριμελή Επιτροπή να το καθαρογράψει στο Καστρί. «Καθόμασταν απέξω στην τραπεζαρία, καταλήγαμε σε κάθε τμήμα του κειμένου, το πηγαίναμε στον Παπανδρέου, το ενέκρινε και στη συνέχεια η Αγγέλα Κοκκόλα, με την παρουσία της και την ουσιαστική συμμετοχή της το δακτυλογραφούσε. Ήταν μια συναρπαστική εμπειρία» θυμάται ο Γ. Ζαφειρόπουλος.
Οι συνθήκες που βρήκε ο Παπανδρέου στο Καστρί ήταν συνθήκες απόλυτης λιτότητας. Δεν υπήρχε η δυνατότητα για άνετη διαβίωση. Το μεσημέρι της 2ας Σεπτεμβρίου η κυρα-Μαρία, η οικονόμος του Γεωργίου Παπανδρέου, ετοίμασε ωραία φασολάδα. Ο Παπανδρέου ζήτησε συγγνώμη που δεν ήταν πολυτελές το γεύμα και επιστρατεύθηκε ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος να κατέβει στη Νέα Ερυθραία να αγοράσει φέτα και ελιές για να εμπλουτίσει το γεύμα.
Το κείμενο αυτό διαμορφώθηκε τελικά στις 2 Σεπτεμβρίου το βράδυ. Τότε ανέκυψε θέμα παραγωγής φωτοτυπιών, αφού οι συνωμοτικοί κανόνες της εποχής δεν επέτρεπαν σε κανέναν από την ομάδα να φύγει με το κείμενο από το Καστρί. Τότε επιστρατεύθηκε ένα στέλεχος της Ρανκ Ζήροξ και φίλος του Παπανδρέου με μεγάλη αντιστασιακή δράση, που είχε καταδικαστεί στην υπόθεση Παναγούλη, ο Τζάνος Βαλασέλης.
«Μας πήγε με μυθιστορηματικό τρόπο στα γραφεία της Ρανκ Ζήροξ, στον Πύργο Αθηνών. Το κείμενο μεταφέραμε εκεί ο Γιώργος Παπανδρέου και εγώ. Κάναμε την παραγωγή αντιτύπων και την επόμενη μέρα στηθήκαμε στο «Κινγκς Πάλας» με τον Γιώργο Παπανδρέου και μοιράζαμε στα στελέχη και στους δημοσιογράφους το κείμενο της Διακήρυξης. Αμέσως μετά το κείμενο τυπώθηκε σε ένα μικρό πράσινο βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο «Καρανάση», με τον οποίο συνεργάστηκε εκείνα τα χρόνια το ΠαΣοΚ».
Οι εισηγήσεις ήταν πολλές για το όνομα. Κάποιοι έκαναν λόγο για Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και άλλοι πρότειναν Εργατικό Κόμμα. Ορισμένοι υποστήριξαν την πρόταση Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας (ΠΑΣΟΚΑΕ). Αλλά υπήρξαν αντιρρήσεις καθώς κάποια στελέχη εξέφρασαν την άποψη ότι η λέξη Αναγέννηση παραπέμπει στη χούντα. Ο Γιώργος Κατσιφάρας πιστεύει ότι η ονομασία είχε προαποφασιστεί. Από Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) θα γινόταν Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.
Το πρώτο όνομα δεν ήταν ΠΑΣΟΚ, ήταν Π.Σ.Κ.
Στην Επιτροπή που δημιουργήθηκε από τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και εσωτερικού άνοιξε μεγάλη συζήτηση αν το ΠαΣοΚ είναι σοσιαλιστικό δημοκρατικό κίνημα ή δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα. Ο Παπανδρέου είχε βάλει ορισμένους δικούς του να υποστηρίξουν με σθεναρό τρόπο ότι τυχόν αντιπαράθεση των όρων θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι πρόκειται για σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και αυτό δεν το ήθελε. Ο Κώστας Σημίτης επέμενε ότι πρέπει να προηγηθεί το επίθετο «δημοκρατικό» του «σοσιαλιστικού». Ο Αντώνης Λιβάνης πρότεινε ο όρος «σοσιαλιστικό» να αντικατασταθεί με τον όρο «δημοκρατικό». Τελικά ετέθη σε ιδιότυπη ψηφοφορία το θέμα και η πλειοψηφία αποφάσισε υπέρ της άποψης του Παπανδρέου.
H πρώτη δήλωση του λογότυπου του ΠαΣοΚ στον Άρειο Πάγο ανέφερε «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα». Ο Παπανδρέου θα ζητήσει να τροποποιηθεί σε «Κίνημα» δύο ημέρες αργότερα, με διορθωτική δήλωση. Τις πρώτες ημέρες το νέο κόμμα θα αναφέρεται στις εφημερίδες ως ΠΣΚ.
Έτσι λοιπόν μεταξύ φέτας κι ελιών γεννήθηκε το ΠΑΣΟΚ κάπου στο Καστρί. Τα όσα ακολούθησαν είναι λίγο έως πολύ γνωστά. Μετά τον Ανδρέα, ο Σημίτης και αμέσως μετά ο γιός του Ανδρέα, ο Γιώργος που έβαλε την δεύτερη ταφόπλακα στο κόμμα. Την πρώτη την είχε βάλει ήδη ο Σημίτης με την διακυβέρνησή του η οποία οδήγησε τη χώρα στην παγκοσμιοποίηση και στην πλήρη δουλική στάση έναντι του διευθυντηρίου των Βρυξελλών. Ο Γιώργος Παπανδρέου το πήγε ακόμα παραπέρα αφού κατάφερε να πουλήσει και τα ασημικά της χώρας στο ΔΝΤ και στους ξένους.
Με την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε ένα τρελό γαϊτανάκι εξελίξεων οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα το ΠΑΣΟΚ να χάσει εντελώς την πολιτική του ταυτότητα και την σοσιαλιστική του βεβαίως.
Στις εκλογές του 2012 το ΠΑΣΟΚ του Βαγγέλη Βενιζέλου συμφώνησε με τη Νέα Δημοκρατία και τη Δημοκρατική Αριστερά στο σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, βάσει προγραμματικής συμφωνίας, για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου (το οποίο είχε υπογράψει η προηγούμενη κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ.).
Από το ΠΑΣΟΚ στην Ελιά – Με φόρα στην κατηφόρα
Εν όψει των ευρωεκλογών του 2014, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της Ελιάς, μαζί με άλλες δυνάμεις της κεντροαριστεράς, που πραγματοποιήθηκε με Πανελλήνια Συνδιάσκεψη στις 8 και 9 Μαρτίου 2014, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Το όραμα του Βενιζέλου να γεννήσει κάτι νέο στο χώρο της Κεντροαριστεράς πάει από το κακό στο χειρότερο, αφού μετά τη διάλυση της Βουλής, στις 3 Ιανουαρίου 2015, ο Γιώργος Α. Παπανδρέου μαζί με επτά βουλευτές και άλλα στελέχη, αποχώρησαν από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και ίδρυσαν το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών.
Εξαιτίας των χαμηλών εκλογικών αποτελεσμάτων και της εκλογικής και κοινοβουλευτικής συρρίκνωσης του ΠΑ.ΣΟ.Κ., ενεργοποιήθηκαν οι εσωτερικές διαδικασίες του Κινήματος, για τη διοργάνωση Συνεδρίου.
Το 10ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. ξεκίνησε στις 5 Ιουνίου και διήρκεσε τρείς ημέρες. Στο Συνέδριο αποφασίστηκε η μετεξέλιξη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε έναν πολιτικό φορέα της ευρύτερης Κεντροαριστεράς και η εκλογή νέου προέδρου από τη βάση στις 14 Ιουνίου. Υποψηφιότητα κατέθεσαν η Φώφη Γεννηματά, ο Ανδρέας Λοβέρδος και ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος. Τέλος εξελέγησαν τα νέα μέλη της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής. Στις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ., εκλέχθηκε η Φώφη Γεννηματά, επικρατώντας του Ανδρέα Λοβέρδου, με 51,69%.
Η ΔΗΣΥ και το μετέωρο βήμα του ΚΙΝ.ΑΛ.
Στις 31 Αυγούστου 2015, η πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Φώφη Γεννηματά και ο πρόεδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς Θανάσης Θεοχαρόπουλος, ανακοίνωσαν την κοινή κάθοδο των δύο κομμάτων ενόψει των βουλευτικών εκλογών του 2015, σε κοινό συνδυασμό, με το όνομα Δημοκρατική Συμπαράταξη. Το περίφημο ΔΗΣΥ που κι αυτό δεν είχε καμία απολύτως τύχη. Τον Ιούλιο του 2017 η πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Φώφη Γεννηματά, από το βήμα του συνεδρίου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου ενιαίου κεντροαριστερού φορέα στην Ελλάδα πριν από το τέλος του έτους, με εκλογή προέδρου από τη βάση. Στις διεργασίες συγκρότησης του νέου φορέα συμμετείχαν τα κόμματα που συγκροτούν τη Δημοκρατική Συμπαράταξη και Το Ποτάμι. Στις εκλογές που διεξήχθησαν για την ανάδειξη του επικεφαλής του νέου κόμματος, νικήτρια αναδείχθηκε η Φώφη Γεννηματά, επικρατώντας του ευρωβουλευτή του κόμματος, Νίκου Ανδρουλάκη, με 56,75%. Το νέο κόμμα ονομάστηκε Κίνημα Αλλαγής, του οποίου το ΠΑ.ΣΟ.Κ. αποτελεί συνιστώσα.
Είναι προφανές ότι η ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι γεμάτη εκπλήξεις, πλην όμως μετά το θάνατο του ιδρυτή του το κόμμα αναζητεί για δεκαετίες ολόκληρες μια πολιτική ταυτότητα που δεν μπορεί να βρει, αλλάζοντας ονόματα και αρχηγούς πολύ μικρότερου εκτοπίσματος από τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Δυστυχώς για να «ξαναγεννηθεί το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται ελιά, φέτα και φασολάδα στο Καστρί, αλλιώς δεν γίνεται δουλίτσα…
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.