Τα όσα απίστευτα εκτυλίχθηκαν στην πτήση της Ryanair από Αθήνα προς Βίλνιους, η οποία έκανε αναγκαστική προσγείωση στην Λευκορωσία για να συλληφθεί δημοσιογράφος-ακτιβιστής που επέκρινε το καθεστώς Λουκασένκο, φέρνουν στην επιφάνεια τη δράση του. Αλλά και τον ιστότοπο της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Nexta που αποτελεί πλέον ένα απο τα πιο ισχυρά όπλα στα χέρια των επικριτών του Αλεξάντερ Λουκασένκο
Ο δημοσιογράφος, blogger και ακτιβιστής Ρομάν Προτάσεβιτς ο οποίος συνελήφθη στο αεροσκάφος της πτήσης της Ryanair από Αθήνα προς Βίλνιους είναι 26 ετών και πρώην διευθυντής σύνταξης του διαδικτυακού ενημερωτικού δικτύου Nexta που δραστηριοποιείται μέσω Telegram.
Είχε πρωτοστατήσει στην κάλυψη των γεγονότων του περασμένου έτους στην πατρίδα του και έχει ταχθεί κατά του καθεστώτος Λουκασένκο. Η πλατφόρμα Νexta «πρωταγωνίστησε» στην πολιτική κρίση που ακολούθησε τις προεδρικές εκλογές του περασμένου έτους στη Λευκορωσία.
Οι ταραγμένες εκλογές του 2020
Η κρίση αυτή προκλήθηκε από την προσπάθεια του Προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο να εξασφαλίσει έκτη θητεία στις εκλογές της 9ης Αυγούστου του 2020.
Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα, ο Λουκασένκο έλαβε το 80% των ψήφων σε σύγκριση με μόλις 10% για την αντίπαλό του, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια. Τις πρώτες ημέρες μετά τις προεδρικές εκλογές της χώρας, όταν σχεδόν ολόκληρη η χώρα βγήκε εκτός διαδικτύου, το Nexta ήταν μια από τις μόνες πηγές πληροφοριών για την κλιμάκωση της πολιτικής κρίσης.
Λευκορώσοι και διεθνείς παρατηρητές έκαναν λόγο για μαζική εκλογική απάτη, οδηγώντας χιλιάδες ψηφοφόρους να βγουν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και τους εργαζόμενους σε όλη τη χώρα να κηρύξουν απεργίες. Η αστυνομία αντέδρασε με βία, συλλαμβάνοντας πάνω από 6.000 διαδηλωτές.
Επί ημέρες οι Λευκορώσοι είχαν ελάχιστη πληροφόρηση για την αναταραχή που είχε ξεσπάσει στους δρόμους της χώρας τους, με την κρατική τηλεόραση να μην αναφέρεται σχεδόν καθόλου στα επεισόδια και άλλους ιστότοπους και κοινωνικά μέσα εκτός σύνδεσης
Μία πηγή πληροφοριών που προσελκύει διαρκώς αυξανόμενο αριθμό «πιστών» στη χώρα των 9,5 εκατομμυρίων είναι ένα κανάλι στη δημοφιλή εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram που ονομάζεται Nexta.
Εκατοντάδες μηνύματα δημοσιεύονταν τις ημέρες της κρίσης για τα 1,5 εκατομμύρια συνδρομητές της Nexta. Όχημα αστυνομίας κατευθύνεται επάνω στο πλήθος, αστυνομικοί χτυπούν διαδηλωτή στο έδαφος, ρίχνουν δακρυγόνα, όλα αυτά τα νέα άρχισαν να κυκλοφορούν χωρίς λογοκρισία.
Η υπηρεσία Telegram ήταν διαθέσιμη μόνο σποραδικά μέσω wi-fi, αλλά ο ιδρυτής της Pavel Durov λέει ότι είχε ενεργοποιήσει τα “εργαλεία κατά της λογοκρισίας”.
Τι δήλωνε ο Προτάσεβιτς
«Το κλείσιμο του Διαδικτύου είναι ένα τεράστιο λάθος από τις αρχές» δήλωνε τότε στη ρωσική υπηρεσία του BBC Ρομαν Προτάσεβιτς. «Το Telegram έφθανε σε όλους σχεδόν τους Λευκορώσους που πλημμύριζαν τους δρόμους σε μια προσπάθεια να επιφέρει αλλαγές στη χώρα» έλεγε.
Με το μεγαλύτερο μέρος της ηγεσίας της αντιπολίτευσης εκτός της χώρας, το κανάλι διαδραμάτισε βασικό ρόλο στο συντονισμό των διαδηλώσεων. Τα μεγαλύτερα αντιπολιτευόμενα μέσα ωστόσο ήταν και είναι επιφυλακτικά σε μία «ακτιβιστική» πηγή πληροφοριών, τα μηνύματα της οποίας είναι δύσκολο να επαληθευτούν.
Το Nexta δημοσίευε κλήσεις για βοήθεια, χάρτες που δείχνουν πού βρίσκεται η αστυνομία, καθώς και διευθύνσεις για να κρυφτούν οι διαδηλωτές και επαφές για δικηγόρους και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, ενημέρωνε τους συνδρομητές πώς να παρακάμψουν το μπλοκάρισμα στο Διαδίκτυο.
Τι είναι το Nexta;
Δεν έχει ιστότοπο, και διαθέτει μόνο μια μικρή ομάδα τεσσάρων συντακτών στη Βαρσοβία, αλλά έχει κανάλι στο YouTube και το Telegram και ένα κοινό διψασμένο για πληροφορίες.
Ο επικεφαλής του λέει ότι είναι «πρωτοπόροι της δημοσιογραφίας στον κυβερνοχώρο», όπου το περιεχόμενο βίντεο και φωτογραφιών είναι «όσο το δυνατόν πιο σύντομο, ενημερωτικό και επεξηγηματικό».
Ιδρύθηκε πριν από πέντε χρόνια ως κανάλι μουσικής στο YouTube από τον έφηβο Στεπάν Πουτίλο, επίσης γνωστό ως Stepan Svetlov, που μεταφράζεται στα λευκορωσικά ως “κάποιος”.
Το πρώτο του βίντεο ήταν μια σαρκαστική διασκευή ενός τραγουδιού, που επέκρινε την εκστρατεία του 2015 πριν από την επανεκλογή του προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο. «Όλα αυτά τα 20 χρόνια δεν υπάρχει άλλη επιλογή, μόνο ένα φθαρμένο ελαστικό» έλεγε.
Στη συνέχεια τα έβαλε με τη διαφθορά, την κλοπή και τους αξιωματούχους που οδηγούσαν μεθυσμένοι και υποσχέθηκε «ειλικρινείς πληροφορίες για την πραγματικότητα στη Λευκορωσία»
«Ήταν το χόμπι μου. Έκανα αστεία βίντεο για τα γενέθλια των συγγενών μου. Τότε αποφάσισα να συσσωρεύσω όλα τα σκουπίδια της Λευκορωσίας του Λουκασένκο», δήλωσε ο Πουτίλο στον ιστότοπο για τα ανθρώπινα δικαιώματα Charter 97.
Το τηλεοπτικό κανάλι Nexta Live εμφανίστηκε το 2018 και τον επόμενο χρόνο ένα ντοκιμαντέρ για τον αυταρχικό ηγέτη της Λευκορωσίας προσέλκυσε σχεδόν τρία εκατομμύρια προβολές στο YouTube.
“Η ταινία περιγράφει λεπτομερώς το πώς ο Λουκασένκο έκλεψε τη χώρα μας, τα όνειρα, την ελευθερία, το μέλλον και 25 χρόνια από τη ζωή μας, δήλωσε ο Πουτιλο.
Δικαστήριο στη Λευκορωσία δήλωσε ότι η ταινία ήταν «εξτρεμιστική».
Αλλά το κανάλι συνέχισε και στις εκλογές του 2020 απέκτησε ένα νέο και μεγαλύτερο κοινό.
“Το 2020 ποιος χρειάζεται έναν ιστότοπο που μπορεί να αποκλείσει οποιοσδήποτε υπάλληλος του υπουργείου πληροφοριών με ένα κλικ;” αναρωτιούνται οι ιδρυτές του. Οι δημοσιεύσεις του στο Telegram προσελκύουν εκατοντάδες χιλιάδες προβολές, περισσότερες από ιστοσελίδες όπως το Tut.by, που δέχονται λογοκρισία.
Τι ποστάρει;
Λαμβάνοντας κυρίως περιεχόμενο που δημιουργείται από χρήστες, η Nexta χρησιμοποιεί ανώνυμο υλικό από ολόκληρη τη Λευκορωσία.
Η πλατφόρμα είναι ασφαλής λέει ο Προτάσεβιτς, υποστηρίζοντας ότι οι ιστορίες που δημοσιεύουν δεν θα μεταδοθούν ποτέ σε κρατική τηλεόραση.
Όπως και οι άλλοι διαχειριστές της, ζει στην Πολωνία, όπου υπέβαλε αίτηση για πολιτικό άσυλο. Παρά το γεγονός ότι «τρέχει» το κανάλι έξω από τη Λευκορωσία, επιμένει ότι οι δημοσιεύσεις ελέγχονται και δεν βλέπει κανένα πρόβλημα να υποστηρίξει τις διαμαρτυρίες από τη Βαρσοβία.
Μέσα σε λίγες ώρες, το ακροατήριό του αυξήθηκε το βράδυ των εκλογών κατά 100.000 και στη συνέχεια μετά από δύο νύχτες διαμαρτυριών είχε συγκεντρώσει περισσότερα από ένα εκατομμύριο.
Λέει ότι παρόλο που το κανάλι χρησιμοποιεί κυρίως τις πληροφορίες που στέλνουν οι χρήστες, απορρίπτει την κριτική δημοσιογράφων εντός της Λευκορωσίας.
Η Άννα Καλτίγινα, από τον ιστότοπο της αντιπολίτευσης Tut.by, πιστεύει ότι το Nexta υποτιμά το έργο των μέσων μαζικής ενημέρωσης δημοσιεύοντας μη επαληθευμένες πληροφορίες και κάνοντας «επαναστατική γυμναστική» μέσω Telegram. «Όταν εργάζεσαι στην Πολωνία, είναι δύσκολο να ελέγξεις τα μηνύματα που προέρχονται από τη Λευκορωσία» λέει στην ιστοσελίδα της Echo Moscow.
Αυτό που έχει σημασία λένε οι υπεύθυνοι του Nexta είναι η αιματοχυσία στους δρόμους. «Νιώθουμε υπεύθυνοι για αυτά που δημοσιεύουμε; Μόνο εάν φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στη νίκη και στο τέλος της δικτατορίας».
Ποιος το χρηματοδοτεί;
Εδώ υπάρχει κάποια σύγχυση. Το κανάλι δεν έχει διαφημίσεις και μόνο τα ονόματα των Στεπάν Πουτίλο και Ρομάν Προτάσεβιτς είναι γνωστά.
Ο Πουτίλο έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι τα χρήματα προέρχονται από υποστηρικτές καθώς και από προηγούμενες υποτροφίες πανεπιστημίου.
Ωστόσο, συνάδελφοί του είπαν στο BBC ότι βιοπορίζεται από διαφημίσεις και όχι δωρεές.
Ένας ιστότοπος της Λευκορωσίας ζήτησε πρόσφατα κρατική χρηματοδότηση για το Nexta, υποστηρίζοντας ότι ήταν πολύ πιο χρήσιμο από την κρατική τηλεόραση.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.