Από το Δρ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟ, Καρδιολόγο
agelopoulos-cardio.net
Ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψετε την καρδιά κατά τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα είναι να ξεκινήσετε συμβουλευόμενοι το γιατρό σας. Η καρδιά και ο καύσωνας δεν συνδέονται με τον καλύτερο τρόπο και χρειάζεται η κατάλληλη ενημέρωση. Ο γιατρός θα συστήσει πόσο συχνά πρέπει να πίνετε νερό και ποια συγκεκριμένα τρόφιμα είναι καλά για την καρδιά. Είναι επίσης σημαντικό να αποφεύγει κανείς να τρώει ανθυγιεινά τρόφιμα, όπως επεξεργασμένα κρέατα, γαλακτοκομικά προϊόντα και κονσερβοποιημένα φρούτα ή λαχανικά. Μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης που μπορεί να αποβεί επικίνδυνο για άτομα που έχουν κίνδυνο απορρύθμισης. Όποιος αισθάνεται πόνο στο στήθος, δύσπνοια, υπερβολική εφίδρωση ή ζάλη, αυτά είναι σημάδια ότι ίσως είναι καιρός να καλέσει αμέσως το 166! Μετά από ημέρες υψηλών θερμοκρασιών, είναι σημαντικό για όσους διατρέχουν κίνδυνο καρδιακών παθήσεων να παραμείνουν ασφαλείς!
Δυστυχώς, καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, το ίδιο ισχύει και για τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να επηρεάσουν την καρδιαγγειακή υγεία με διάφορους τρόπους, όπως:
-Κίνδυνος θερμικής εξάντλησης ή θερμοπληξίας που μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση καρδιακής ανεπάρκειας -Αύξηση της εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου από τη διαταραχή στο ισοζύγιο προσφοράς/ζήτησης αίματος. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω της αυξημένης ζήτησης στην καρδιά για παροχή οξυγόνου σε περιόδους ακραίας άσκησης. Η υψηλή υγρασία είναι επίσης ένας παράγοντας που αυξάνει αυτούς τους κινδύνους, διότι προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του πυρήνα του σώματος παγιδεύοντας τον ιδρώτα κοντά στο δέρμα και αποτρέποντας την εξάτμιση.
ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ
Καρδιαγγειακές μεταβολές
Η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος θέτει σε κίνηση θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς του οργανισμού, οι οποίοι στόχο έχουν βέβαια τη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού. Στο επίπεδο του καρδιαγγειακού συστήματος προκαλείται περιφερική αγγειοδιαστολή, δηλαδή διαστολή των αγγείων που βρίσκονται κοντά στο δἐρμα. Αν σκεφτούμε τη μεγάλη επιφάνεια του δἐρματος καταλαβαίνουμε γιατί η καρδιά και ο καύσωνας μπορούν να οδηγήσουν σε υπόταση. Επίσης ο οργανισμός αντιδρά με εφίδρωση και ταχύπνοια προκειμένου να αποβληθούν οι αυξημένες ποσότητες θερμικού φορτίου μέσω της αναπνοής και της εφίδρωσης. Είναι εμφανής από αυτά η περαιτέρω κυκλοφορική επιβάρυνση σε ασθενείς που ήδη παρουσιάζουν κάποια καρδιοπάθεια , όπως η στεφανιαία νόσος και η καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν ευκολότερα σε έμφραγμα μυοκαρδίου ή πνευμονικό οίδημα.
Θερμική εξάντληση, θερμοπληξία
Η ανεπάρκεια των ρυθμιστικών μηχανισμών μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες οι οποίες κυμαίνονται από τις ηπιότερες θερμικές (μυϊκές) κράμπες, έως τη σοβαρότερη θερμική εξάντληση ή και την επικίνδυνη για τη ζωή θερμοπληξία. Αυτή μπορεί να οδηγήσει έως και σε πολυοργανική ανεπάρκεια (heat shock). Η θερμική εξάντληση είναι μια οξεία θερμική βλάβη που οφείλεται κυρίως σε υπερθερμία και αφυδάτωση, ενώ κατά τη θερμοπληξία προστίθεται η ανεπάρκεια του θερμορυθμιστικού μηχανισμού και η βλάβη του νευρικού συστήματος. Τα συμπτώματα της θερμικής εξάντλησης είναι αδυναμία ,ληθαργικότητα, ζάλη, ναυτία, έμετοι, μυαλγίες, κεφαλαλγία, έντονη εφίδρωση, υπερθερμία (θερμοκρασία 39-42oC), ταχυκαρδία, υπόταση, υπεραερισμός, παραισθησίες. Κατά τη θερμοπληξία τα συμπτώματα είναι βαρύτερα με εξάντληση, σύγχυση, θερμό –ερυθρό – αλλά και ξηρό δέρμα, κεντρική θερμοκρασία σώματος άνω των 42oC , ενδεχομένως και κώμα.
Η θερμοπληξία οφείλεται στην ανεπάρκεια του θερμορρυθμιστικού μηχανισμού μετά από έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος, συνήθως σε συνδυασμό με αυξημένη υγρασία περιβάλλοντος η οποία προκαλεί περαιτέρω προβλήματα στη δυνατότητα του οργανισμού να αποβάλλει επαρκείς ποσότητες ιδρώτα. Οι εκδηλώσεις της κυμαίνονται από υπερπυρεξία έως νεφρική ανεπάρκεια, διάχυτη ενδαγγειακή πήξη και δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος. Οι καρδιαγγειακές εκδηλώσεις είναι συχνές (κυρίως από το ηλεκτροκαρδιογράφημα). Μπορεί να εκδηλωθεί πνευμονικό οίδημα, παροδική δεξιά ή/και αριστερή κοιλιακή δυσλειτουργία σε συνδυασμό με υπόταση και κυκλοφορική κατάρρευση. Τα παραπάνω μπορεί να οφείλονται σε άμεση θερμική βλάβη, υποξία λόγω κυκλοφορικής ανεπάρκειας, μειωμένη στεφανιαία ροή και μεταβολικές ανωμαλίες οφειλόμενες σε βλάβες άλλων οργάνων. Φλεβοκομβική ταχυκαρδία παρατηρείται συχνά, παροδική παράταση του διαστήματος QT σε συνδυασμό με διαταραχές του διαστήματος ST και του επάρματος T. Μπορεί να παρατηρηθεί ακόμη και μυοκαρδιακή βλάβη με αύξηση των μυοκαρδιακών ενζύμων νέκρωσης.
ΕΚΒΑΣΕΙΣ ΥΓΕΙΑΣ
Σύμφωνα με πρόσφατες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα αναλύσεις υπάρχουν σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα στους καύσωνες και στην καρδιοαγγειακή θνησιμότητα ( η σχετική αύξηση αποτιμάται περίπου στο 15%) με διαφορές βέβαια μεταξύ των επιμέρους μελετών και συγκεκριμένων χωρών διεξαγωγής των μελετών. Παρατηρήθηκε ακόμη και οριακή θετική συσχέτιση με την καρδιοαγγειακή νοσηρότητα, με αύξηση στις νοσηλείες κατά 2,2% σε περιόδους καύσωνα. Τα ευρήματα ήταν περισσότερο εκσεσημασμένα όταν ο καύσωνας θεωρήθηκε ακραίος. Η αύξηση των νοσηλειών ήταν κυρίως για διαγνώσεις εμφράγματος μυοκαρδίου και καρδιακής ανεπάρκειας. Επίσης ήταν ιδιαίτερα εμφανής στους ηλικιωμένους και στους ήδη πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις του καρδιαγγειακού ή του αναπνευστικού συστήματος. Η παρατηρούμενη διαφορά ανάμεσα στη σαφή αύξηση της θνησιμότητας αλλά την οριακή ή αντιφατική αύξηση της νοσηρότητας και νοσηλειών, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην οξεία εμφάνιση των βλαβών από τις υψηλές θερμοκρασίες που δεν αφήνουν πολλές φορές περιθώρια για έγκαιρη αντίδραση.
ΜΕΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ
Ενυδάτωση, ένδυση
- Χρειάζεται άφθονο νερό και φρέσκοι χυμοί για να παραμείνει ο οργανισμός ενυδατωμένος. Η ενυδάτωση είναι σημαντική για τη ζωή. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από περίπου 60% νερό και είναι απαραίτητο για τις περισσότερες βιοχημικές αντιδράσεις. Το να πίνουμε άφθονο νερό είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να παραμείνουμε ενυδατωμένοι όταν ο καιρός είναι ζεστός. Τα κύματα θερμότητας είναι επικίνδυνα, ειδικά για άτομα που έχουν ήδη χρόνια νεφρική νόσο επειδή η αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα και για τους καρδιακούς ασθενείς, καθώς η καρδιακή και η νεφρική νόσος συχνά συνυπάρχουν.
- Φοράτε αντηλιακό και καπέλα όταν βρίσκεστε έξω. Είναι σημαντικό να φοράτε καπέλο και αντηλιακό σε ακραίες καιρικές συνθήκες. Επίσης, αποφύγετε να βγείτε έξω για περισσότερο από μία ώρα εάν είναι πολύ ζεστά και υγρά. Δεν μπορείτε να παίξετε υπαίθρια αθλήματα στη μέση ενός καύσωνα και δεν πρέπει να κάνετε επίπονη δουλειά έξω. Δροσιστείτε κατά τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα αναζητώντας κλιματιζόμενα μέρη και πίνοντας πολλά υγρά. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, μείνετε μακριά από τον ήλιο, φορέστε ελαφριά ρούχα και ψεκάστε τον εαυτό σας με νερό για να κρυώσει. Για να προστατευτείτε από αυτά τα φαινόμενα, πρέπει να λάβετε προφυλάξεις πριν βγείτε έξω σε ζεστό καιρό φορώντας ελαφριά ρούχα από φυσικά υφάσματα όπως βαμβάκι αντί για συνθετικές ίνες όπως νάιλον ή πολυεστέρας. Φοράτε καπέλο αν δεν υπάρχει σκιά.
Κλιματιστικά
Ειδικά όσον αφορά στα κλιματιστικά συστήνεται να παραμένει κάποιο παράθυρο σε ανάκλιση. Έτσι θα υπάρχει επαρκής αναπλήρωση με φρέσκο αέρα. Ακόμη καλό είναι να λειτουργούν με συνεχή εισροή φρέσκου αέρα και όχι με συνεχή ανακύκλωση. Επίσης να ρυθμίζονται σε υψηλότερη θερμοκρασία σχετικά με τη συνήθη πρακτική. Ακόμη να ρυθμίζονται ώστε η φορά του αέρα να μην κατευθύνεται άμεσα στους ανθρώπους που βρίσκονται στο χώρο. Αυτές οι οδηγίες έχουν ιδιαίτερη σημασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας που βιώνουμε.
Δοκιμάστε να πίνετε πολύ δροσερό νερό ή αθλητικά ποτά. Θα σας βοηθήσουν να μειώσετε τη θερμοκρασία του σώματός σας, κάτι που θα σας διευκολύνει να μείνετε έξω χωρίς να αισθάνεστε υπερθέρμανση. Επίσης, δοκιμάστε να κάνετε διαλείμματα κάθε ώρα όταν βρίσκεστε έξω, ώστε να μπορείτε να ξεκουραστείτε σε έναν κλιματιζόμενο χώρο πριν συνεχίσετε με οποιαδήποτε δραστηριότητα. Προγραμματίστε υπαίθριες δραστηριότητες για τα πιο δροσερά μέρη της ημέρας, όπως πρωί ή βράδυ.
Διατροφή
- Φάτε υγιεινή διατροφή με πολλά φρέσκα προϊόντα, άπαχες πρωτεΐνες, δημητριακά ολικής αλέσεως και όσπρια. Τα κύματα θερμότητας μπορεί να είναι σκληρά στο σώμα εάν δεν ακολουθείτε μια υγιεινή διατροφή. Η κατανάλωση πολλών φρέσκων φρούτων και λαχανικών, άπαχες πρωτεΐνες και νερό βοηθά το σώμα σας να προσαρμοστεί σε αυτές τις ακραίες θερμοκρασίες. Κατά τη διάρκεια ενός θερμού κύματος, θα πρέπει να τρώτε μια δίαιτα πλούσια σε λαχανικά. Αυτά έχουν χαμηλές θερμίδες, υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και περιέχουν πολλά μέταλλα και νερό που είναι απολύτως απαραίτητα λόγω απώλειάς τους μέσω της αυξημένης εφίδρωσης. Διατηρούν το σώμα σας ενυδατωμένο και παρέχουν βασικούς ηλεκτρολύτες. Είναι σημαντικό να μην τρώτε επεξεργασμένα κρέατα ή γαλακτοκομικά προϊόντα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επειδή μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης που μπορεί να είναι επικίνδυνη για την καρδιά σας και τη γενική κατάσταση της υγείας. Επίσης, αποφύγετε να τρώτε κονσερβοποιημένα φρούτα και λαχανικά καθώς αυτά τα είδη έχουν περισσότερο νάτριο από τα φρέσκα προϊόντα. Αντί να πίνετε αναψυκτικά, πιείτε νερό ή αθλητικά ποτά που είναι επίσης πλούσια σε ηλεκτρολύτες. Αυτό θα βοηθήσει στην πρόληψη της αφυδάτωσης
4. Αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ καθώς μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς του σώματος. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το αλκοόλ αφυδατώνει το σώμα, οπότε αποφύγετε να πίνετε υπερβολικά κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα. Ένα κύμα θερμότητας μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και το αλκοόλ κάνει τα πράγματα χειρότερα λόγω και της διουρητικής του δράσης. Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο από θερμοπληξία.
Ξεκούραση, αποφυγή stress
5. Μειώστε το άγχος με τη βοήθεια της άσκησης κάθε μέρα. Συνιστάται να κάνετε κάποια μορφή ήπιας άσκησης, κατά προτίμηση νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ εκτός εάν η θερμοκρασία του αέρα είναι αρκετά υψηλή και τότε.
Υπάρχει μια αποδεδειγμένη λύση που βοηθά στη μείωση των επιπτώσεων του άγχους και είναι μια λύση που λειτουργεί για όλους. Το κλειδί είναι η ενσωμάτωση της άσκησης στη ρουτίνα σας σε καθημερινή βάση. Αυτό μπορεί να είναι τόσο εύκολο όσο το περπάτημα στη γειτονιά σας μία φορά το πρωί πριν από τη δουλειά ή μετά το δείπνο κάθε μέρα. Θα παρατηρήσετε επίσης βελτιωμένη διάθεση πολύ γρήγορα προσθέτοντας κάποια μορφή ψυχικής δραστηριότητας, όπως η προσευχή. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να ενσωματώσουμε αυτές τις δραστηριότητες στις ρουτίνες μας χωρίς να τις κάνουμε δύσκολες – απλώς δοκιμάστε να κάνετε βόλτες σε διαφορετικές γειτονιές κάθε λίγες μέρες.
- Πάρτε αρκετό ύπνο ώστε το σώμα σας να έχει χρόνο να ανακάμψει από τη ζέστη. Κατά τη διάρκεια ενός κύματος θερμότητας, είναι σημαντικό να κοιμάστε αρκετά, ώστε το σώμα σας να έχει χρόνο να ανακάμψει από το σοκ που βρίσκεστε έξω σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες.
Ιατρικές συμβουλές
7. Ελέγξτε τα φάρμακά σας με το γιατρό σας για να κάνετε τις απαραίτητες προσαρμογές. Ιδιαίτερα σημαντικό για τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, ιδιαίτερα τα διουρητικά. Κατά τη διάρκεια υψηλών θερμοκρασιών, είναι σημαντικό να παραμείνετε ενυδατωμένοι και να θυμάστε ότι ορισμένα φάρμακα μπορούν να αυξήσουν την αφυδάτωση. Για παράδειγμα, τα διουρητικά είναι φάρμακα που προκαλούν απώλεια ύδατος αυξάνοντας τη διούρηση. Εάν πάρετε ένα διουρητικό για υψηλή αρτηριακή πίεση πρέπει να επισκεφθείτε τον καρδιολόγο σας σχετικά με την ανάγκη προσαρμογής της δόσης. Θα δώσει συμβουλές για την καρδιά, αφού και ο καύσωνας προκαλεί επιβάρυνση των αυτορυθμιστικών μηχανισμών. Το ίδιο ισχύει βέβαια και για τους πάσχοντες από κάποια μορφή καρδιακής ανεπάρκειας. Οι ασθενείς αυτοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε διαταραχή του ισοζυγίου ύδατος και ηλεκτρολυτών το οποίο πρέπει να παρακολουθείται στενά.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΘΕΡΜΟΠΛΗΞΙΑΣ
- Άμεση κλήση στο 166 για διακομιδή του ασθενούς σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Η υγεία του ασθενούς μπορεί να επιδεινωθεί και να συμπεριλάβει πολυοργανική ανεπάρκεια. Εξάλλου τα μέτρα ουσιαστικής βοήθειας μπορούν να δοθούν σε νοσοκομείο (χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών, αντιμετώπιση επιπλοκών πνευμονικού οιδήματος ή εμφράγματος κλπ.)
- Άμεση μείωση της θερμοκρασίας με μεταφορά του ασθενούς σε σκιερό ή γενικά δροσερό περιβάλλον αν βρίσκεται στον ήλιο. Ταυτόχρονα αφαίρεση των ενδυμάτων, καταβροχή του ασθενούς ή χρήση ψυχρών επιθεμάτων.
- Αναπλήρωση υγρών με χορήγηση υποτονικών υγρών από του στόματος ή ενδοφλέβια ορού σε περίπτωση που κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
- Κύλιση του ασθενούς σε πλάγια θέση για επαρκή αερισμό αυτού.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το κύμα καύσωνα είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία. Η παγκόσμια επίπτωση των ασθενειών που σχετίζονται με τον καύσωνα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Αυτό οφείλεται στην αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού και στην κλιματική αλλαγή. Ειδικά μέτρα είναι σημαντικά για την προστασία της καρδιάς σε τέτοιες καταστάσεις όπου επηρεάζεται κυρίως το καρδιαγγειακό σύστημα. Πρέπει να πίνουμε άφθονο νερό για να παραμείνουμε ενυδατωμένοι. Επίσης να φοράμε κατάλληλα ρούχα και να σχεδιάζουμε τις δραστηριότητές μας σε λιγότερο ζεστές ώρες.
Συμβουλευτείτε το γιατρό σας εάν αισθανθείτε δυσφορία ή έχετε υποκείμενη χρόνια πάθηση. Μια τέτοια πάθηση μπορεί να επιδεινωθεί από τις υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με αυξημένα επίπεδα υγρασίας. Πραγματοποιήστε μια προληπτική καρδιολογική εξέταση προτού ξεκινήσετε νέα φάρμακα που ενδέχεται να απορρυθμίσουν τους παράγοντες κινδύνου. Φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν αύξηση ή μείωση της αρτηριακής πίεσης, ή αγγειοδιαστολή (διεύρυνση) των αγγείων που τροφοδοτούν το δέρμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
- Cheng J., et. al. Cardiorespiratory effects of heatwaves: A systematic review and meta-analysis of global epidemiological evidence. Environ Res. 2019 Oct;177:108610. doi: 10.1016/j.envres.2019.108610. Epub 2019 Jul 26.
- Phung D,, et. al. Ambient temperature and risk of cardiovascular hospitalization: An updated systematic review and meta-analysis. Sci Total Environ. 2016 Apr 15;550:1084-1102. doi: 10.1016/j.scitotenv.2016.01.154. Epub 2016 Feb 9.
- Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine, Seventh Edition two volume set. Zipes, Libby, Bonow, Braunwald eds. Τοξική, χημική, ανοσολογική και φυσική βλάβη της καρδιάς. p. 1713