Η έρευνα για τις σχέσεις βοηθά να προβλέψουμε ποια ζευγάρια είναι πιο πιθανό να χτίσουν μακροχρόνιες, ικανοποιητικές σχέσεις και ποια ζευγάρια θα δημιουργήσουν σχέσεις που θα είναι συγκρουσιακές, δυστυχισμένες και θα οδηγήσουν σε διαζύγιο. Δεν είναι οι διαφορές στο υπόβαθρο, στην ηλικία ή ακόμη και στις απόψεις που κάνουν ή διακόπτουν μια σχέση. Αντίθετα, είναι οι συμπεριφορές, ιδιαίτερα όσον αφορά τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων, που επηρεάζουν περισσότερο την υγεία μιας σχέσης. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά ευρήματα είναι ένα σύνολο συνηθειών επικοινωνίας που ονομάστηκαν “Οι τέσσερις ιππείς”. Πρόκειται για τέσσερις συνήθειες επικοινωνίας που αυξάνουν την πιθανότητα διαζυγίου, σύμφωνα με έρευνα του ψυχολόγου και διάσημου ερευνητή γάμου John Gottman, Ph.D. Αυτές οι τέσσερις συμπεριφορές είναι η κριτική, η άμυνα, ο λιθοβολισμός και η περιφρόνηση.
Ο John Gottman ονόμασε αυτές τις τέσσερις συνήθειες επικοινωνίας από τους Τέσσερις Ιππείς της Αποκάλυψης στην Καινή Διαθήκη της Χριστιανικής Βίβλου. Αυτοί οι τέσσερις ιππείς – κατάκτηση, πόλεμος, πείνα και θάνατος – σηματοδοτούσαν το τέλος των καιρών. Ομοίως, όταν υπάρχει μια χρόνια χρήση του Gottman’s Four Horsemen, η έρευνα έχει δείξει ότι η σχέση είναι πιθανό να γίνει ασταθής και δυστυχισμένη και, κατά πάσα πιθανότητα, θα τελειώσει. Από τη δεκαετία του 1970, ο Gottman έχει μελετήσει χιλιάδες ζευγάρια σε αυτό που ονομάζεται Εργαστήριο Αγάπης, όπου ο ίδιος και η ομάδα του παρακολούθησαν τα ζευγάρια να αλληλεπιδρούν και παρακολουθούσαν την ικανοποίησή τους από τη σχέση.
Φυσικά, οι περισσότεροι άνθρωποι θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις συνήθειες από καιρό σε καιρό στις σχέσεις τους. Κανείς μας δεν έχει ανοσία. Το κλειδί είναι να αναγνωρίζουμε τη χρήση τους, να κάνουμε γρήγορα επισκευές και να εργαζόμαστε για να τις χρησιμοποιούμε όλο και λιγότερο.
Οι 4 συμπεριφορές που οδηγούν σε χωρισμό
- Κριτική: Ο πρώτος από τους τέσσερις ιππείς είναι η κριτική. Η κριτική είναι η πράξη του να παρατηρείς ένα πρόβλημα στη ζωή σου ή στη σχέση και να το μετατρέπεις σε σχολιασμό των ελαττωμάτων του χαρακτήρα του συντρόφου σου. Μπορείτε να πιάσετε τον εαυτό σας να κάνει κριτική όταν λέτε τις λέξεις πάντα ή ποτέ όταν περιγράφετε κάτι που κάνει ή δεν κάνει ο σύντροφός σας. Η κριτική είναι διαφορετική από το παράπονο. Η υποβολή παραπόνων είναι μια φυσιολογική και υγιής πτυχή μιας σχέσης – εάν κανείς ποτέ δεν παραπονεθεί, τότε θα υπάρξει πολλή αδιέξοδη δυσαρέσκεια με την πάροδο του χρόνου. Μια καταγγελία, ωστόσο, επικεντρώνεται στο πραγματικό ζήτημα. Για παράδειγμα, αν μπείτε σε ένα ακατάστατο σπίτι μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά και δείτε έναν νεροχύτη γεμάτο πιάτα, μπορεί να παρατηρήσετε ότι αισθάνεστε απογοητευμένοι. Όταν πηγαίνετε να το εκφράσετε αυτό, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε είτε “κριτική” ή “παράπονο”. Το παράπονο επικεντρώνεται στο πρόβλημα – στα βρώμικα πιάτα – ενώ η κριτική κάνει τον σύντροφο το πρόβλημα. Αυτό είναι πιθανό να ξεκινήσει μια απογοητευτική θηλιά στην οποία ο σύντροφός σας θα απαντήσει με άμυνα.
Το αντίδοτο: Η χρήση της κριτικής σε μια σχέση συνήθως οφείλεται στο ότι έχετε ανεκπλήρωτες ανάγκες. Δυστυχώς, όταν τυλίγεις αυτές τις ανεκπλήρωτες ανάγκες σε κριτική, είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να ικανοποιηθούν από τον σύντροφό σου. Μπορούμε πραγματικά να προβλέψουμε πώς θα πάει μια συζήτηση στα πρώτα τρία λεπτά. Εάν η συζήτηση ξεκινήσει σκληρά, είναι πιθανό να προχωρήσει σε δύσκολη σύγκρουση, ενώ όταν αναφέρουμε το ίδιο θέμα απαλά, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επίλυσης.
- Αμυντικότητα: Η άμυνα είναι μια αντίδραση στην αντιληπτή κριτική. Μερικές φορές η κριτική είναι πραγματικά εκεί, και μερικές φορές είναι απλώς μια προβολή. Όταν οι άνθρωποι γίνονται αμυντικοί, μπορεί να υπερεξηγούν. “Λοιπόν, θα είχα καθαρίσει τα πιάτα, αλλά όταν πήγα να τα καθαρίσω, δεν υπήρχε απορρυπαντικό πιάτων και μετά πήγα στο κατάστημα και…”. Μπορεί επίσης να αποκτούν μια νοοτροπία θύματος: “Είσαι πάντα τόσο κακός μαζί μου!”. Ίσως αντεπικρίνουν: “Θα αρχίσω να πλένω τα πιάτα όταν αρχίσετε να φροντίζετε καλύτερα το γκαζόν. Πάντα το αγνοείτε αυτό”. Τέλος, ίσως χρησιμοποιούν “αλλά”: “Ξέρω ότι τα πιάτα είναι χάλια, αλλά δεν μπορείς να το αγνοήσεις για απόψε;” Αν γίνετε αμυντικοί, ο άλλος θα πιστέψει ότι η ανάγκη του δεν εισακούστηκε. Και αυτό θα ενισχύσει την αποσύνδεση και πιθανότατα θα ενισχύσει ακόμη και την κριτική. Υπάρχει χρόνος και μέρος για να μιλήσετε για τη δική σας αντίληψη, αλλά συνήθως δεν είναι η άμεση στιγμή που κάποιος κάνει μια ερώτηση—στην πραγματικότητα, η θέση σας είναι λιγότερο πιθανό να ακουστεί εάν απαντήσετε αμέσως με αυτόν τον τρόπο.
Το αντίδοτο: Αντί να παίρνετε αμυντική στάση, προσπαθήστε να αναλάβετε την ευθύνη για το μέρος σας, ακόμα κι αν πιστεύετε ότι έχετε μόνο ένα μικρό μέρος του ζητήματος. Μπορείτε επίσης να προσπαθήσετε να επικυρώσετε τη δική τους αντίληψη και πραγματικότητα. Το πιθανότερο είναι ότι η αντίληψή τους είναι έγκυρη και ότι υπάρχει κάποιο κομμάτι της για το οποίο έχετε την ευθύνη. Μπορεί να είναι δύσκολο να το παραδεχτούμε, αλλά είναι πραγματικά σημαντικό για την υγιή σχεσιακή λειτουργία.
- Λιθοβολισμός: Ο επόμενος από τους τέσσερις καβαλάρηδες λιθοβολεί. Το Stonewalling είναι ακριβώς όπως ακούγεται: όταν κάποιος στη συζήτηση αρχίζει να λειτουργεί σαν πέτρινος τοίχος. Καθώς το άτομο που βιώνει το λιθοβολισμό, μπορεί να φαίνεται ότι ο σύντροφός του δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό. Θα παρατηρήσουν ότι ο σύντροφός τους κοιτάζει αλλού, παραμένει σιωπηλός στο μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης και ίσως ακόμη και σταυρώνει τα χέρια τους στο στήθος. Για το άτομο που λιθοβολεί, είναι πιθανό να βρίσκεται σε κατάσταση φυσιολογικής πλημμύρας. Η φυσιολογική πλημμύρα συμβαίνει όταν το σώμα ανιχνεύει μια απειλή. Σε σύγκρουση, μερικές φορές το σώμα μας θα το εντοπίσει ως οποιαδήποτε άλλη απειλή. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα μας θα απελευθερώσει ορμόνες του στρες και θα βιώσουμε μια καρδιά που να τρέχει. Τα μέρη του εγκεφάλου μας που είναι υπεύθυνα για σχεσιακές συμπεριφορές είναι εκτός σύνδεσης.
Το αντίδοτο: Όταν κάποιος είναι εκνευρισμένος και έτοιμος να ξεσπάσει, δεν είναι δυνατόν να γίνει μια παραγωγική συζήτηση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό και για τα δύο άτομα στην συζήτηση να συμφωνήσουν να κάνουν ένα διάλειμμα όταν παρατηρήσουν ότι υπάρχει αυτό το συναίσθημα. Το άτομο που λιθοβολεί πρέπει να εργαστεί για να καταπραΰνει τον εαυτό του. Χρειάζονται περίπου 20 λεπτά για να απομακρυνθούν οι ορμόνες του στρες από την κυκλοφορία του αίματος. Για να ηρεμήσετε, χρειάζεστε χώρο από τη σύγκρουση, οπότε προσπαθήστε να μην συνεχίσετε να το σκέφτεστε, να το γράφετε ή να τηλεφωνήσετε στον καλύτερό σας φίλο για να το συζητήσετε. Στη συνέχεια, είναι πολύ σημαντικό το άτομο που έκανε το διάλειμμα να επιστρέψει στη συζήτηση όταν είναι ήρεμο. Αυτή η επιστροφή χτίζει εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση.
- Περιφρόνηση: Η περιφρόνηση είναι η πιο επικίνδυνη από τους τέσσερις ιππείς. Στη χειρότερη, γίνεται συναισθηματική κακοποίηση. Σύμφωνα με την έρευνα του Gottman, η περιφρόνηση έχει αποδειχθεί ότι είναι ο μεγαλύτερος δείκτης διαζυγίου. Έχει επίσης συνδεθεί με θέματα υγείας για τον σύντροφο προς τον οποίο στρέφεται η περιφρόνηση, συμπεριλαμβανομένου ενός χαμηλότερου ανοσοποιητικού συστήματος. Η περιφρόνηση είναι η κριτική που υπερισχύει επειδή παίρνει μια θέση υπεροχής. Όταν οι άνθρωποι έχουν περιφρόνηση, εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους χρησιμοποιώντας ντροπή και κακότροπο σαρκασμό για να υποτιμήσουν κάποιον. Μπορείτε να παρατηρήσετε περιφρόνηση στο πρόσωπο κάποιου όταν μετακινεί τη μία πλευρά του προσώπου του προς τα πάνω.
Το αντίδοτο: Η περιφρόνηση αναπτύσσεται μέσω της μοντελοποίησης ή της μακροχρόνιας δυσαρέσκειας. Μερικοί άνθρωποι μαθαίνουν να είναι περιφρονητικά επειδή είδαν τους φροντιστές τους να χρησιμοποιούν την περιφρόνηση στη σύγκρουση. Εξαιτίας αυτού, το θέλουν όταν είναι αναστατωμένοι. Για άλλους, η περιφρόνηση έχει αναπτυχθεί μέσα στη σχέση ως απάντηση σε μακροχρόνια δυσαρέσκεια ή προδοσία. Αντί να χρησιμοποιείτε περιφρόνηση, θα πρέπει να εργαστείτε για την οικοδόμηση νέων επικοινωνιακών δεξιοτήτων για να συζητήσετε τα αναστατωμένα συναισθήματά σας. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να μάθετε να μιλάτε για τον εαυτό σας και όχι για το άλλο άτομο όταν είστε σε σύγκρουση. Ο απώτερος στόχος είναι να μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ήπια εκκίνηση (συζητήθηκε με κριτική παραπάνω), αλλά στην αρχή μπορεί απλώς να εστιάσετε στο να μπορείτε να αφηγηθείτε τον εσωτερικό σας κόσμο αντί να επιτεθείτε στο άλλο άτομο.