Στις 24 Νοεμβρίου 2021, επιστήμονες στη Νότια Αφρική αποκάλυψαν ότι είχαν ανακαλύψει μια ανησυχητική νέα παραλλαγή του SARS-CoV-2. Ανέφεραν ότι η παραλλαγή εξαπλωνόταν πολύ γρήγορα στη νότια Αφρική και περιείχε μεγάλο αριθμό ασυνήθιστων μεταλλάξεων που πιθανόν να κάνουν τον ιό πιο μολυσματικό από τις προηγούμενες παραλλαγές. Μέσα σε λίγες μέρες από την ανακοίνωση των επιστημόνων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι η νέα παραλλαγή, που ονομάζεται Omicron, ήταν μια παραλλαγή που προκαλεί ανησυχία. Επιβεβαιώνοντας τους πρώιμους φόβους των επιστημόνων, στις αρχές Ιανουαρίου 2022, η Omicron οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου αύξηση των κρουσμάτων παγκοσμίως. Πολλές από τις μεταλλάξεις που εντόπισαν οι ειδικοί στον τομέα της υγείας στο Omicron είναι σπάνιες μεταξύ των προηγούμενων παραλλαγών του ιού. Αυτό αποτελεί ένα αίνιγμα για τους επιστήμονες επειδή δεν υπάρχουν γνωστές ενδιάμεσες παραλλαγές που να αποκαλύπτουν πώς εξελίχθηκε η Omicron. Είναι σχεδόν σαν να εμφανίστηκε μία νέα παραλλαγή «από το πουθενά».
Υπάρχουν τρεις εναλλακτικές θεωρίες για την προέλευση του Omicron:
- Η παραλλαγή εξελίχθηκε απαρατήρητα σε έναν πληθυσμό κάπου στον κόσμο όπου υπήρχε λίγη επιτήρηση και αλληλούχιση της COVID-19.
- Εξελίχτηκε σε κάποιον που είχε τη λοίμωξη για ασυνήθιστα μεγάλο χρονικό διάστημα επειδή η ανοσία του ήταν επισφαλής, ίσως ως αποτέλεσμα μιας ταυτόχρονης μόλυνσης από τον ιό HIV ή θεραπείας με ένα ανοσοκατασταλτικό φάρμακο.
- Εξελίχτηκε σε πληθυσμό ζώων προτού μεταφερθεί στον άνθρωπο.
Η δεύτερη θεωρία είναι η πιο δημοφιλής μεταξύ των ιολόγων και των επιδημιολόγων. Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί υποστήριξαν ότι άλλοι ιοί, όπως ο ιός της γρίπης, τείνουν να γίνονται λιγότερο μολυσματικοί με την πάροδο του χρόνου σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, η Omicron φαίνεται να είναι πιο μολυσματική από όλες τις προηγουμένως γνωστές παραλλαγές.
Ερευνητές στην Κινεζική Ακαδημία Επιστημών στο Πεκίνο βρήκαν στοιχεία ότι η Omicron μπορεί να προέρχεται από ποντίκια. Πιστεύουν ότι μια παλαιότερη παραλλαγή, γνωστή ως B.1.1, μεταφέρθηκε από άνθρωπο σε ποντίκι στα μέσα του 2020. Με την πάροδο του χρόνου, εξελίχθηκε στον νέο ξενιστή προτού μεταφερθεί ξανά στον άνθρωπο στα τέλη του 2021. Εντόπισαν 45 «σημειακές μεταλλάξεις» στο RNA της Omicron που προτείνουν ότι συνέβησαν μετά τη διάσπαση της παραλλαγής από την τελευταία γνωστή μετάλλαξη προέλευσης της στους ανθρώπους.
Η νέα μελέτη διαπίστωσε ότι η σχετική συχνότητα των νέων σημειακών μεταλλάξεων στην Omicron είναι χαρακτηριστική της εξέλιξης σε ποντικό ξενιστή και όχι σε άνθρωπο. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης ότι αρκετές μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδας της Omicron, την οποία χρησιμοποιεί ο SARS-CoV-2 για να προκαλέσει μόλυνση στα κύτταρα-ξενιστές, βοηθούν τον ιό να δεσμεύεται πιο σφιχτά στον υποδοχέα στόχο του στα ποντίκια. Οι ερευνητές δημοσιεύσαν τα ευρήματά τους στο Journal of Genetics and Genomics.
«Συλλογικά, τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι η προγονική παραλλαγή της Omicron μεταφέρθηκε από τον άνθρωπο στα ποντίκια, συσσώρευσε γρήγορα μεταλλάξεις που ευνοούσαν τη μόλυνση αυτού του ξενιστή και μετά επέστρεψε στους ανθρώπους», σημειώνουν οι συγγραφείς της μελέτης και συμπληρώνουν ότι είναι απίθανο ο ενδιάμεσος ξενιστής να ήταν ποντικός σε εργαστήριο.