Η απογραφή του 1928 έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, καθώς είναι η πρώτη μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τα αποτελέσματά της έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και είναι προσβάσιμα σε όλους μας στο διαδίκτυο, μια και έχουν ψηφιοποιηθεί και είναι ελεύθερα προσβάσιμα. Ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων πίνακας απεικονίζει τον «πραγματικόν πληθυσμόν διαμερισμάτων καθ’ ομάδας θρησκείας και γλώσσης», κατατάσσει δηλαδή τον πληθυσμό της χώρας με βάση τη θρησκεία και τη γλώσσα που δήλωσαν οι απογραφόμενοι. Ας δούμε μερικά στοιχεία από τον πίνακα αυτό, κι ο καθείς ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Στην Ελλάδα το 1928 κατοικούν συνολικά 6.204.684 άτομα
5.716.100 από αυτούς είναι Ορθόδοξοι και μιλούν την ελληνική γλώσσα.
103.642 από αυτούς είναι Ορθόδοξοι και μιλούν την … τουρκική γλώσσα! (κατοικούν κυρίως στη Μακεδονία [70.000], στη Στερεά Ελλάδα και Εύβοια (17.700) και στη Δυτική Θράκη [9.000]).
86.506 είναι Μουσουλμάνοι και μιλούν την τουρκική γλώσσα. Η συντριπτική πλειονότητα κατοικεί στη Δυτική Θράκη και είναι ο μουσουλμανικός πληθυσμός που εξαιρέθηκε από την ανταλλαγή πληθυσμών.
81.844 είναι Ορθόδοξοι και μιλούν την… μακεδονοσλαυϊκή γλώσσα. Έτσι την αποκαλεί επισήμως το ελληνικό κράτος στην επίσημη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της απογραφής. 80.600 κατοικούν στη Μακεδονία και περίπου 1.000 στη Δυτική Θράκη.
62.999 είναι «Ισραηλίται» οι οποίοι μιλούν την ισπανική γλώσσα (προφανώς τα ladino των σεφαραδιτών Εβραίων της Θεσσαλονίκης), 59.000 στη Μακεδονία και περίπου 3.000 στη Θράκη. Απογράφονται επίσης και 9.090 «Ισραηλίται» που μιλούν την ελληνική γλώσσα (είναι οι υπόλοιπες εβραϊκές κοινότητες, κυρίως ασκενάζι, στην υπόλοιπη Ελλάδα).
31.038 είναι ορθόδοξοι και μιλούν την αρμενική γλώσσα.
27.747 είναι καθολικοί και μιλούν την ελληνική γλώσσα (Στις Κυκλάδες, τα Επτάνησα και τη Στερεά)
19.679 είναι ορθόδοξοι και μιλούν την κουτσοβλαχική γλώσσα (Στη Μακεδονία και την Ήπειρο)
18.598 είναι μουσουλμάνοι και μιλούν την αλβανική γλώσσα (Στην Ήπειρο κυρίως)
18.755 είναι μουσουλμάνοι και μιλούν τη βουλγαρική γλώσσα (Στη Θράκη)
3.833 είναι ορθόδοξοι και μιλούν την αθιγγανική γλώσσα (Στη Θράκη)
2.623 είναι μουσουλμάνοι και μιλούν την ελληνική γλώσσα (κυρίως στην Ήπειρο). Υπάρχουν και άλλοι συνδυασμοί (Προτεστάντες -ελληνικά, καθολικοί-ιταλικά κλπ.).
Το ελληνικό κράτος λοιπόν δεν φοβάται να αναγνωρίσει πολλές γλώσσες στο μωσαϊκό που έχει δημιουργήσει η εκρηκτική πληθυσμιακή κινητικότητα που έφερε η μεγάλη ανταλλαγή των πληθυσμών. Ξεχωρίζει τη «μακεδονοσλαυική» από τη βουλγαρική γλώσσα, και ασφαλώς δεν μιλάει για εθνότητες. Κοντεύουν να περάσουν εκατό χρόνια και επιμένουμε να τσακωνόμαστε για τέτοια ζητήματα, αυτά που μέσα σε μια τέτοια εκρηκτική ατμόσφαιρα οι ελληνικές αρχές της εποχής φαίνεται ότι τα είχαν λύσει… Τουλάχιστον, σήμερα έχουμε ξεπεράσει το ζήτημα του θρησκεύματος., το οποίο, ως προσωπικό δεδομένο, δεν δηλώνεται. Αλλά κι αυτό ακόμα δεν φαίνεται να μας ενώνει και τόσο…