Η Λιβύη είναι ένα «αποτυχημένο κράτος» (failed state όπως λέγεται στη διπλωματική γλώσσα ένα κράτος που δεν μπορεί να διαφυλάξει την εθνική του κυριαρχία), η κατάσταση είναι εξαιρετικά ρευστή, η Τουρκία έχει πατήσει γερά το πόδι στης στη χώρα όπου διακυβεύονται κρίσιμα ζητήματα και για την Ελλάδα
Σίγουρα η Λιβύη είναι ένας παράγοντας – κλειδί των εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όμως ταυτόχρονα πρόκειται και για ένα εξόχως επικίνδυνο μείγμα σε μια χώρα που από τη μια ο Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, ένας από τους δύο αμφιλεγόμενους πρωθυπουργούς που αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία τον περασμένο Δεκέμβριο για να γίνουν οι εκλογές, προσπαθεί να ελέγξει τα πράγματα κυρίως για λογαριασμό της Τουρκίας. Και από την άλλη ο επιχειρηματίας Φατίχ Μπασανγκά, που εξελέγη τον περασμένο Φεβρουάριο πρωθυπουργός από το αμφιλεγόμενο κοινοβούλιο στο Τομπρούκ, επιχειρεί με τη χρήση όπλων να εκδιώξει την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά από την Τρίπολη.
Ο ρόλος του διεθνούς παράγοντα πολυπλοκοποιεί και μπερδεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Περιφερειακοί ισχυροί παίκτες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μαζί με ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ρωσία αλλά και Τουρκία, ακολουθούν τα δικά τους γεωπολιτικά, οικονομικά και ενεργειακά συμφέροντα πάνω στη Λιβύη. Υπάρχουν φόβοι ότι εάν επικρατήσει ο Μπασάνγκα ως πρωθυπουργός θα ενισχυθεί η ρωσική επιρροή. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι ο Ντμπεϊμπά θα μπορούσε να ενισχύει τα ισλαμιστικά στοιχεία της χώρας. Και σε αυτήν τη διένεξη η ΕΕ αναδεικνύεται για άλλη μια φορά σε πολιτικό νάνο και εμφανίζεται διαιρεμένη, παρεκκλίνοντας από την κοινοτική γραμμή και κάθε έννοια ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Η Τουρκία με το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 αλλά και την πρόσφατη συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης, θέλει να προκαλέσει εξελίξεις στην περιοχή, εκμεταλλευόμενη την προσπάθεια του πρωθυπουργού της προσωρινής κυβέρνησης Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά να κρατηθεί στην εξουσία. Όπως είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο στις αρχές του μήνα, όπου συναντήθηκε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Σάμεχ Σούκρι, «η Τουρκία εκβιάζοντας τη Λιβύη δημιούργησε ένα νομικό τερατούργημα».
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Λιβύη μέσα στον Νοέμβριο, για να προωθήσει την εφαρμογή της πρόσφατης συμφωνίας με την Τρίπολη που προβλέπει τη συνεργασία των δύο κρατικών εταιρειών πετρελαίου TPAO-NOC για έρευνες σε περιοχές του τουρκολιβυκού μνημονίου και βέβαια να στηρίξει τον Ντμπεϊμπά.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ανοίξει και η κουβέντα για επέκταση των 12 ναυτικών μιλίων κάτω από την Κρήτη ως αντίβαρο για να διασφαλιστούν τα εθνικά συμφέροντα, καθώς η Αθήνα δεν μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις λιβυκές εξελίξεις, καθώς υποχρεωτικά έχει στραφεί προς την Ανατολική Λιβύη, αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμα να βρει άμεσα ισορροπία με την Τρίπολη, που με τον Ντμπεϊμπά στην εξουσία είναι δεμένη στο άρμα της Τουρκίας.
Οι εξελίξεις που αφορούν τη Λιβύη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τα ελληνικά ζωτικά συμφέροντα. Το ψευδομνημόνιο που υπέγραψε η Τουρκία με τον Σάρατζ, εξαφανίζει την Κρήτη και ταυτόχρονα αποτρέπει την ένωση της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ. Από τα κράτη τα οποία είναι εντός της Ε.Ε θα υποθέταμε ότι υπάρχει αλληλεγγύη. Τελικά το μόνο που δεν υπάρχει στην Ε.Ε είναι αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών και μη μας κάνει εντύπωση που η Ε.Ε βαδίζει σε τροχιά παρακμής έχοντας ένα κάτι παραπάνω από αβέβαιο μέλλον.
Γιατί όμως η Γερμανία έβγαλε από το ″κάδρο″ την Ελλάδα για το θέμα της Λιβύης; Δεν έχουμε κληθεί σε καμία διάσκεψη για τη Λιβύη παρότι είμαστε άμεσα θιγόμενοι από το τουρκολυβικό μνημόνιο.
Γιατί οι Γερμανοί μας έχουν εκτός των διασκέψεων για τη Λιβύη;
Η Γερμανία προφανώς δυσαρεστήθηκε πολύ από το γεγονός ότι η Ελλάδα συμμετείχε σε συνομιλίες για τη Λιβύη με Γαλλία, Αίγυπτο και Κύπρο.
Η Ιταλία συμμετέχει με το καθεστώς του παρατηρητή σε αυτό το σχήμα και έχει πολλά και διαφορετικά από την Ελλάδα συμφέροντα στην Λιβύη από την εποχή του Μουσολίνι.
Η Γερμανία βλέπει πως η ανατολική Μεσόγειος έχει αρχίσει να ανασυγκροτείται γεωπολιτικά με την Ελλάδα να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Επιπρόσθετα, το Βερολίνο θεωρεί ότι το Παρίσι προσπαθεί να γίνει η ευρωπαϊκή δύναμη της Μεσογείου. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία δεν ξεκίνησε με τις γερμανικές ευλογίες, καταδικάστηκε από το Βερολίνο.
Ας θυμηθούμε την Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών (Three Seas Initiative) την οποία οι Γερμανοί την ονόμασαν ″διασπαστική″ για την Ε.Ε όταν ξεκίνησε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και με πρώτους υποστηρικτές την Πολωνία και την Κροατία. Μην ξεχνάμε πως η Γερμανία εκτός από έλλειψη φυσικών πόρων, έχει και έλλειψη μεγάλης ακτογραμμής. Επομένως, ο έλεγχος της Μεσογείου για τη Γερμανία είναι προτεραιότητα. Από την άλλη μεριά το Βερολίνο δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δυσαρεστήσει την Άγκυρα. Η Γερμανία έχει πολύ ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία.
Αν συνυπολογίσουμε το προσφυγικό ζήτημα με το οποίο η Τουρκία εκβιάζει την Ε.Ε, τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων του Βερολίνου στην Άγκυρα και τις επενδύσεις της Γερμανίας στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας στην Τουρκία, τότε θα καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει με τη σχέση η οποία δομήθηκε μεταξύ Άγκελας Μέρκελ και Ταγίπ Ερντογάν τα προηγούμενα χρόνια.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και της Ρωσίας
Οι ΗΠΑ εξέφρασαν ήδη επίσημα τη θέση τους για το θέμα Τουρκίας-Λιβύης, καταδικάζοντας τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας, αλλά προς το παρόν ο Αμερικανικός παράγοντας δεν φαίνεται διατεθειμένος να εμπλακεί ενεργά στο ζήτημα.
Οι ΗΠΑ τηρούν μια στάση αναμονής περιμένοντας να δουν πού θα κάτσει η μπίλια. Οι ΗΠΑ λοιπόν φαίνεται ότι επί του παρόντος δεν ενδιαφέρονται άμεσα για τη Λιβύη, παρότι η οικογένεια του Χαφτάρ έχει καταφύγει στις ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία δεν έχει πλέον ενεργό ρόλο στο λιβυκό καθώς έχει απορροφηθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η νέα οικονομική απόβαση της Τουρκίας στη Λιβύη στις 3 Οκτωβρίου 2022 και η συνακόλουθη υπογραφή δύο μνημονίων για συνεργασία Άγκυρας και Τρίπολης στο πεδίο της έρευνας, εξόρυξης και εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου εκ μέρους τουρκικών εταιρειών, ανησύχησε σφόδρα επίσης και την Ιταλία η οποία έχει αυξημένα οικονομικά συμφέροντα στη Λιβύη.
Οι οικονομικές σχέσεις Ιταλίας-Λιβύης ανέκαθεν ήταν εξαιρετικά στενές ιδίως από την εποχή που η Λιβύη αποτελούσε ιταλική αποικία την εποχή του Μουσολίνι. Στην εποχή του Καντάφι οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν εξαιρετικά στενές με τη Λιβύη να πραγματοποιεί μέσω της λιβυκής κρατικής εταιρίας επενδύσεων πολλές επενδύσεις στην Ιταλία όπως στην Fiat, στην εταιρεία πετρελαίων ENI, την εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας ENEL, στην τράπεζα Unicredit, στην εταιρεία τηλεπικοινωνιών Telecom Italia, αλλά και στην κλωστοϋφαντουργία Olcese, ακόμη και στην ποδοσφαιρική ομάδα της Γιουβέντους όπου φιγουράριζε συχνά ο γιός του Καντάφι. Σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της εξωτερικής πολιτικής της Ιταλίας διαδραματίζει η ΕΝΙ στην οποία, παρά την ιδιωτικοποίησή της, το ιταλικό δημόσιο μέσω του 30,33% των μετοχών της τις οποίες διατηρεί κάνει επί της ουσίας τον έλεγχο. Βασικές υποδομές και κοιτάσματα ιταλικού ενδιαφέροντος βρίσκονται στην δυτική Λιβύη σε χώρο δηλαδή τον οποίο ήλεγχε η φιλοτουρκική κυβέρνηση της Τρίπολης.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές το παζλ που στήνουν στη Λιβύη όχι μόνο οι Τούρκοι, αλλά και οι εταίροι μας στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ.