Ρωσία και Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται ότι σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν «βρώμικες βόμβες». Τι είναι όμως αυτά τα όπλα, ποιος τα έχει στη διάθεσή του και κυρίως πόσο επικίνδυνα είναι;
Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοιγκού ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι η Ουκρανία σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει «βρώμικη βόμβα», λέγοντας ότι το Κίεβο ετοιμάζει επιχείρηση ψευδούς σημαίας με στόχο να δυσφημήσει τις ένοπλες δυνάμεις και την ηγεσία της Ρωσίας. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι και πολλές δυτικές κυβερνήσεις απέρριψαν την κατηγορία και αντέτειναν πως είναι η ίδια η Μόσχα που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τον εν λόγω όπλο.
Τι είναι όμως οι «βρώμικες βόμβες»; Είναι συμβατικά εκρηκτικά όπλα που περιέχουν ραδιενεργά υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συνηθισμένη ιατρική ακτινοθεραπεία, στη συντήρηση τροφίμων ή στη βιομηχανία. Μια βρώμικη βόμβα, γνωστή και ως συσκευή ραδιολογικής διασποράς, είναι ένα όπλο που συνδυάζει συμβατικά εκρηκτικά όπως δυναμίτη και ραδιενεργό υλικό, όπως το ουράνιο. Ο στόχος μιας τέτοιας συσκευής είναι να διασκορπίσει ραδιενεργό υλικό στην περιοχή στην οποία εκρήγνυται, προκαλώντας έτσι μόλυνση εντός της ακτίνας έκρηξης.
Ο όρος «βρώμικη βόμβα» μερικές φορές συγχέεται με άλλους εκρηκτικούς μηχανισμούς, ειδικά πυρηνικά όπλα. Ωστόσο, τα πυρηνικά όπλα περιλαμβάνουν τη διάσπαση των ατόμων, με αποτέλεσμα μια τεράστια απελευθέρωση ενέργειας. Οι βρώμικες βόμβες έχουν πολύ μικρότερη ακτίνα έκρηξης και στόχος τους είναι να διασκορπίσουν ραδιενεργή σκόνη, καπνό ή άλλο υλικό αντί να καταστρέψουν πρωτίστως την υποδομή. Με βάση την έρευνα που διεξήχθη από πυρηνικά ιδρύματα όπως η Ρυθμιστική Επιτροπή Πυρηνικών των ΗΠΑ, η έκρηξη μιας «βρώμικης βόμβας» δεν θα απελευθέρωνε αρκετή ακτινοβολία για να σκοτώσει ανθρώπους ή να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες.
Προκαλούν φόβο και πανικό
Σε σύγκριση με τα συμβατικά εκρηκτικά, οι «βρώμικες βόμβες» λέγεται ότι είναι λιγότερο επιβλαβείς για τους ανθρώπους. Ωστόσο, σημειώνεται ότι είναι αποτελεσματικές στην εξάπλωση του φόβου και του πανικού. Ο περιβαλλοντικός κίνδυνος που προκαλείται από τις «βρώμικες βόμβες» μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει στην ανάγκη καθαρισμού μεγάλης κλίμακας που μπορεί να είναι οικονομικά δαπανηρός.
Η έκταση της μόλυνσης που προκαλείται από την έκρηξη μιας «βρώμικης βόμβας» εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το μέγεθος των εκρηκτικών, η ποσότητα και το είδος του ραδιενεργού υλικού που χρησιμοποιείται και οι καιρικές συνθήκες όπου σημειώθηκε η έκρηξη, σύμφωνα με ερευνητές. Η χρήση «βρώμικης βόμβας» δεν έχει καταγραφεί ποτέ, αν και έχουν αναφερθεί προσπάθειες για καταπολέμηση ή χρήση τέτοιων συσκευών στο παρελθόν.
Το Ισραήλ πραγματοποίησε σειρά δοκιμών στην έρημο σε συνδυασμό με ένα τετραετές έργο στον πυρηνικό αντιδραστήρα Dimona για να μετρήσει τη ζημιά και άλλες επιπτώσεις από την πιθανή έκρηξη μιας βρώμικης βόμβας, ανέφερε η εφημερίδα Haaretz στις 8 Ιουνίου 2015.
Το 1995, Τσετσένοι αντάρτες τοποθέτησαν αλλά δεν κατάφεραν να πυροδοτήσουν μια «βρώμικη βόμβα» στο πάρκο Ismailovsky της Μόσχας. Επιπλέον, οι ΗΠΑ συνέλαβαν τον Jose Padilla, έναν φερόμενο στέλεχος της Αλ Κάιντα, για σχέδιο κατασκευής και πυροδότησης μιας βρώμικης βόμβας σε μια αμερικανική πόλη το 2002.
Δεν ειναι πυρηνικό όπλο
Μια βρώμικη βόμβα «δεν είναι πυρηνική βόμβα», είπε ο Βόλφγκανγκ Ρίχτερ, συνταξιούχος αξιωματικός και ειδικός σε θέματα ασφάλειας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Υποθέσεων Ασφάλειας (SWP) «Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πυρηνικές αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι οποίες εξαπολύουν τεράστια εκρηκτική δύναμη», πρόσθεσε.
Τα πυρηνικά όπλα δημιουργούν θανατηφόρα θερμότητα και κύματα πίεσης καθώς και εξαιρετικά επικίνδυνη ακτινοβολία, η οποία εξαπλώνεται σε τεράστιες περιοχές μέσω του ανέμου και της βροχής. Οι «βρώμικες βόμβες» δεν κάνουν τα περισσότερα από αυτά.
Στην πραγματικότητα, είναι πιο επικίνδυνες κατά την αρχική τους έκρηξη, είπε ο Ρίχτερ. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η εκπεμπόμενη ακτινοβολία μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη ή και θανατηφόρα, ανάλογα με τη δόση. Το μέγεθος της έκρηξης και η ισχύς της ακτινοβολίας καθορίζει ποια περιοχή μπορεί να μολυνθεί και ίσως να καταστεί προσωρινά μη κατοικήσιμη.
Εργαλείο τρομοκρατών;
Οι βρώμικες βόμβες δεν είναι καινούριες. Μέχρι τώρα, πολλοί θεωρούσαν ότι ήταν ένα όπλο που θα μπορούσαν να αναπτύξουν κυρίως τρομοκράτες. Το 2003, η αστυνομία κατέσχεσε παράνομες παραδόσεις ραδιενεργού καισίου και στροντίου στην Τιφλίδα και την Μπανγκόκ. Και οι δύο ουσίες θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για να κατασκευαστούν «βρώμικες βόμβες»
Τον Σεπτέμβριο του 2016, στη 15η επέτειο από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο αμερικανός δικηγόρος και δημοσιογράφος Στίβεν Μπριλ δημοσίευσε ένα άρθρο στο Atlantic ρωτώντας αν η Αμερική είχε γίνει πιο ασφαλής μετά τους βομβαρδισμούς στη Νέα Υόρκη.
Έγραψε ότι το 2013 και το 2014, ραδιενεργό υλικό είχε αναφερθεί οτι χάθηκε ή κλάπηκε 325 φορές. Ο πραγματικός αριθμός, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων που δεν ανιχνεύθηκαν ή συγκαλύφθηκαν, θα μπορούσε να είναι ακόμη υψηλότερος και ο Μπριλ τόνισε οτι οι πολιτικοί στις ΗΠΑ δεν έδωσαν αρκετή προσοχή σε αυτήν την απειλή.
Σύμφωνα με την έρευνά του, μια «βρώμικη βόμβα» που θα μπορούσε να πυροδοτηθεί από τρομοκράτες στο κέντρο της Ουάσιγκτον θα μπορούσε να μολύνει 40 οικοδομικά τετράγωνα και να απαιτήσει να δαπανηθούν δισεκατομμύρια για την πυρηνική απολύμανση. Ωστόσο, ακόμη και χωρίς εκκένωση, οι ειδικοί υπολόγισαν ότι δεν θα πέθαιναν περισσότεροι από 50 άνθρωποι μετά από μια τέτοια επίθεση, έγραψε ο Μπριλ.