Μελέτη: Τα τελευταία χρόνια, πολλοί ρομποτιστές και ψυχολόγοι αξιολογούν την αξία των κοινωνικών ρομπότ ως συντρόφων και βοηθών για τους ηλικιωμένους. Αν και ορισμένα ευρήματα υποδηλώνουν ότι θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα, μέχρι στιγμής έχουν εφαρμοστεί μόνο σε λίγα περιβάλλοντα φροντίδας ηλικιωμένων. Ο Martin Chevallier, ερευνητής στην École des Hautes Études en Sciences Sociale στο Παρίσι, διεξήγαγε πρόσφατα μια μελέτη που διερεύνησε άμεσα τις δυνατότητες του Paro, ενός ρομπότ σε σχήμα φώκιας που έχει σχεδιαστεί για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της άνοιας, σε ένα γηροκομείο στη Γαλλία. Η εργασία του, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό SAGE Social Studies of Science, υποδηλώνει ότι ενώ τα κοινωνικά ρομπότ θα μπορούσαν να έχουν ενδιαφέρουσες εφαρμογές στη γηριατρική φροντίδα, οι ανθρώπινοι φροντιστές εξακολουθούν να διαδραματίζουν βασικό ρόλο στο να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να εξοικειωθούν με αυτά τα ρομπότ.
“Η εργασία μου βασίζεται στην εθνογραφία μιας δοκιμής δύο εβδομάδων του best seller ρομπότ φροντίδας Paro σε ένα γαλλικό δημόσιο γηροκομείο κοντά στο Παρίσι”, δήλωσε ο Chevallier στο Medical Xpress. “Ήμουν πολύ τυχερή που πραγματοποίησα με επιτυχία αυτή την έρευνα λίγο πριν από το λουκέτο τον Μάρτιο του 2020 και έτσι αντιλήφθηκα το κοινωνικουλικό πάχος της καθημερινής χρήσης του Paro από τους ηλικιωμένους και τους φροντιστές τους”. Σε μία από τις προηγούμενες ερευνητικές μελέτες του, που διεξήχθη μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου 2019, ο Chevallier διερεύνησε τη δυνητική χρήση των κοινωνικών ρομπότ ως βοηθών πελατών σε ένα πολυτελές πολυκατάστημα. Είναι ενδιαφέρον ότι διαπίστωσε πως, καθώς αλληλεπιδρούσαν με το ρομπότ, οι πελάτες επωφελούνταν σε μεγάλο βαθμό από την πρόσθετη υποστήριξη τρίτων ανθρώπινων παραγόντων, όπως οι πωλητές ή οι οικοδέσποινες. “Αυτοί οι τρίτοι ηθοποιοί (μερικοί άνθρωποι που απασχολούνταν στο κατάστημα και κυρίως μια οικοδέσποινα), συχνά αντιστάθμιζαν τις αποτυχίες του συστήματος αναγνώρισης φωνής με διάφορους τρόπους, ακόμη και αν αγωνίζονταν να διορθώσουν το σύστημα όταν το ρομπότ ήταν άφωνο ή όταν ο βραχίονάς του είχε παγώσει”, δήλωσε ο Chevallier. “Φαινόταν επίσης ότι έκαναν το ρομπότ πιο ελκυστικό, καθώς προσκαλούσαν τους περαστικούς να πλησιάσουν το ρομπότ και να εμπλακούν μαζί του”.
Εμπνευσμένος από τα προηγούμενα ευρήματά του, ο Chevallier ξεκίνησε να διερευνήσει την αξία των φροντιστών ως διαμεσολαβητών των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ηλικιωμένων και ρομπότ. Ενώ πολλά κοινωνικά ρομπότ έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται χωρίς την παρουσία ανθρώπινου διαμεσολαβητή, θέλησε να διερευνήσει την υπόθεση ότι αυτοί οι ανθρώπινοι παράγοντες παίζουν καθοριστικό ρόλο σε ορισμένες ρυθμίσεις. “Πέρασα δύο εβδομάδες στην πτέρυγα άνοιας του γηροκομείου πριν καν ξεκινήσει η δοκιμή, για να γνωρίσω τους κατοίκους και τους φροντιστές τους (συνομιλώντας μαζί τους, παρατηρώντας τις συναντήσεις, τα γεύματα κ.λπ.) και, γενικότερα, τις χωροχρονικές ρουτίνες της μονάδας”, εξήγησε ο Chevallier. “Στη συνέχεια, παρατηρούσα και βιντεοσκοπούσα τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ρομπότ Paro, των ενοίκων και ενός ή περισσότερων φροντιστών. Από τις πρώτες κιόλας παρατηρήσεις μου, εντυπωσιάστηκα από την προσπάθεια που κατέβαλαν οι φροντιστές για να ξεπεράσουν την παθητικότητα των ενοίκων”. Μόλις του δόθηκε το ρομπότ, ο κ. Rey’s (ο ηλικιωμένος ενήλικας που κρατούσε τον Paro) ρώτησε τον Benoît, τον φροντιστή που καθόταν στα δεξιά του, ποιο ήταν το όνομά του, αλλά δεν κατάφερε να ακούσει την απάντηση που έδωσε (“Paro”). Με βάση τις γνώσεις της για την πορεία ζωής του ηλικιωμένου, η Μαρία, η φροντιστής που κάθεται στα αριστερά, είχε την ιδέα να προτείνει ένα όνομα που να ακούγεται οικείο στον κ. Rey (δηλαδή το όνομα του σκύλου του). Ως αποτέλεσμα, ο κάτοικος κράτησε τον Πάρο αισθητά πιο κοντά στην αγκαλιά του και τον αγκάλιασε απαλά, προσθέτοντας με τρυφερή φωνή: “Ω, το όνομά του είναι Stump”. Πηγή: Martin Chevallier.
Κατά τη διάρκεια του πειράματός του, ο Chevallier παρατήρησε ότι η τοποθέτηση του ρομπότ Paro μπροστά ή στην αγκαλιά των ηλικιωμένων κατοίκων του γηροκομείου συχνά δεν ήταν αρκετή για να τους παρακινήσει να αλληλεπιδράσουν μαζί του. Επιπλέον, το ρομπότ προκάλεσε ένα ευρύ φάσμα αντιδράσεων από τους ηλικιωμένους ενήλικες που συμμετείχαν στη μελέτη, από περιέργεια έως αγωνία. Το ρομπότ Paro ενσωματώνει έναν αλγόριθμο τελευταίας τεχνολογίας που του επιτρέπει να αλληλεπιδρά με τους χρήστες με διάφορους τρόπους. Είναι επίσης σχεδιασμένο ώστε να είναι ελκυστικό, χαριτωμένο και φιλικό προς τον χρήστη. Παρά αυτά τα πλεονεκτικά χαρακτηριστικά, ο Chevallier διαπίστωσε ότι χωρίς την υποστήριξη των φροντιστών, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ενοίκων του γηροκομείου και του ρομπότ δεν κύλησαν ομαλά. “Παρατήρησα ότι οι φροντιστές έπρεπε να παρέχουν μια αλληλεπιδραστική υποστήριξη, η οποία συνίστατο σε μια λεκτική ή/και απτική καθοδήγηση, για να προωθήσουν, να διατηρήσουν και να συνδιαμορφώσουν το νόημα της συνάντησης μεταξύ του Paro και του τελικού χρήστη”, εξήγησε ο Chevallier. “Αυτές οι παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι η κυρίαρχη, βιοϊατρική προσέγγιση των ψυχοκοινωνικών οφελών του Paro παραμελεί τον κρίσιμο ρόλο των φροντιστών σε περισσότερο από δυαδικές αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-ρομπότ. Συγκεκριμένα, η προσέγγιση αυτή υπερεκτιμά την αυτονομία του ρομπότ (αντιδρά μόνο σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα, τότε δεν εμπλέκεται πραγματικά με τον κάτοικο), και με αυτόν τον τρόπο, διατηρεί την ψευδαίσθηση της “φροντίδας” ή των “κοινωνικών ρομπότ”, μειώνοντας τον φόρτο εργασίας των ανθρώπινων εργαζομένων”.
Είναι ενδιαφέρον ότι ο Chevallier παρατήρησε πως ακόμη και οι λιγότερο μορφωμένοι και χαμηλόβαθμοι φροντιστές στο ίδρυμα που επισκέφθηκε μπορούσαν να παρέχουν λεπτή αλλά πλούσια, δυναμική και εξατομικευμένη καθοδήγηση κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ενοίκων τους και του Paro. Η καθοδήγηση αυτή περιελάμβανε τόσο επαναλαμβανόμενες όσο και ειδικές για την περίσταση συμπεριφορές, οι οποίες ήταν ευθυγραμμισμένες με την αρχική αντίδραση κάθε ηλικιωμένου, όπως η έλλειψη προσοχής ή ενδιαφέροντος, καθώς και διαφορετικούς φόβους (π.χ. φόβος μήπως τον δαγκώσουν, μήπως αγγίξει το ρομπότ κ.λπ.). “Σε μερικές περιπτώσεις, η καλή γνώση της βιογραφίας και των προτιμήσεων των κατοίκων αποδείχθηκε καθοριστική για την εύρεση του σωστού τόνου και τη μετατροπή του ρομπότ σε έναν ελκυστικό συνεργάτη αλληλεπίδρασης”, δήλωσε ο Chevallier. “Μια κατά κάποιον τρόπο φυσική συνέπεια των ευρημάτων μου είναι να λάβουμε σοβαρά υπόψη αυτή την εργασία “διαδραστικής πλαισίωσης” και να πάψουμε να πιστεύουμε ότι τα ρομπότ φροντίδας μπορούν να αντισταθμίσουν την έλλειψη ανθρώπινων φροντιστών ή να παρέχουν αυτόνομα καλής ποιότητας (και φθηνότερη) φροντίδα. Αντιθέτως, μια αποτελεσματική χρήση τέτοιων συσκευών στηρίζεται στη διαθεσιμότητα των ανθρώπινων φροντιστών και στην προθυμία τους να τα χρησιμοποιήσουν, τα οποία απέχουν πολύ από το να είναι αυτονόητα σε ένα πλαίσιο χρόνιας υπερεργασίας”.
Συνολικά, οι παρατηρήσεις του Chevallier υπογραμμίζουν τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι ανθρώπινοι φροντιστές για την ασφαλή και επιτυχή εισαγωγή των κοινωνικών ρομπότ σε περιβάλλοντα φροντίδας ηλικιωμένων. Στο μέλλον, η πρόσφατη εργασία του θα μπορούσε να εμπνεύσει τους επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης και της φροντίδας ηλικιωμένων να σχεδιάσουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για την κοινή χρήση των κοινωνικών ρομπότ με τους ασθενείς τους, οι οποίες συνεπάγονται επίσης την παρουσία ενός ανθρώπινου διαμεσολαβητή. “Μετά την ολοκλήρωση της διδακτορικής μου διατριβής, σκοπεύω να πραγματοποιήσω μια μεταδιδακτορική μελέτη στην Ιαπωνία, η οποία θα είναι μια διακρατική μελέτη της ανάπτυξης και της εφαρμογής των ρομπότ φροντίδας τόσο στην Ιαπωνία όσο και στη Γαλλία”, πρόσθεσε ο Chevallier. “Συγκριτικές εργασίες στον τομέα αυτό είναι σχεδόν ανύπαρκτες και θα ήθελα να συσχετίσω τις ομοιότητες και τις διαφορές στη διάδοση των ρομπότ φροντίδας στη Γαλλία και την Ιαπωνία με κοινές ή διαφορετικές φαντασιώσεις μιας “επανάστασης” των ρομπότ, τις δημόσιες πολιτικές σε σχέση με την έρευνα και τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση των έργων επί τόπου (σε νοσοκομεία και γηριατρικές εγκαταστάσεις) από τοπικούς φορείς και άτομα πρώτης γραμμής φροντίδας”.