Κοινωνική Απομόνωση: Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά ζώα. Μπορεί να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως εσωστρεφείς, αλλά η επιβίωση του είδους μας βασίζεται στην ασφάλεια της κοινότητας. Η μοναξιά απελευθερώνει υπερβολικές ορμόνες του στρες, προκαλώντας αυξημένο καρδιακό ρυθμό και αυξημένη αρτηριακή πίεση και επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η μοναξιά μειώνει επίσης τον αριθμό των αντισωμάτων που παράγουμε για την καταπολέμηση των λοιμώξεων και μπορεί να μας κάνει πιο επιρρεπείς στον καρκίνο.
Ακόμη και η απόκριση στα εμβόλια έχει αποδειχθεί ότι είναι λιγότερο ισχυρή σε κοινωνικά απομονωμένα άτομα. Το 2018, το Ηνωμένο Βασίλειο διόρισε υπουργό για τη μοναξιά και καθιερώθηκε η Εβδομάδα ευαισθητοποίησης για τη μοναξιά με σκοπό να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να “γεμίσουν τη ζωή τους με νέους φίλους και εμπειρίες”. Αυτό συνέβη αφού κυβερνητική έρευνα αποκάλυψε ότι εκατοντάδες χιλιάδες ηλικιωμένοι ανέφεραν ότι δεν είχαν συνομιλήσει με έναν φίλο ή συγγενή για περισσότερο από ένα μήνα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και ο Καναδάς και η Ιαπωνία, εξετάζει τις λεγόμενες κοινωνικές συνταγές ως μέσο για την καταπολέμηση της μοναξιάς και την προώθηση της καλύτερης υγείας. Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο UCSF, οι κλινικοί γιατροί δίνουν προσοχή.
Εφαρμόζεται η κοινωνική συνταγογράφηση στις ΗΠΑ και τι είναι αυτή;
Matt Pantell, MD: Σε περιορισμένο βαθμό, ναι. Η υιοθέτησή της εδώ είναι σποραδική και λαμβάνει διάφορες μορφές. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου είναι πιο διαδεδομένη, οι γενικοί γιατροί παραπέμπουν ασθενείς που είναι κοινωνικά απομονωμένοι σε ομάδες για συναισθηματική υποστήριξη ή για την οικοδόμηση δεσμών μέσω κοινών ενδιαφερόντων, όπως μαθήματα τέχνης και άσκησης.
Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο UCSF, υπάρχει μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη της κοινωνικής συνταγογράφησης για την υγεία των ασθενών όλων των ηλικιών. Στο SIREN, ένα εθνικό ερευνητικό δίκτυο, που συνδέεται με το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο UCSF και έχει ως αποστολή την προώθηση στρατηγικών υγειονομικής περίθαλψης για τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών, ένας από τους στόχους μας είναι η μελέτη βέλτιστων πρακτικών για την αντιστοίχιση πόρων σε ασθενείς με ανάγκες που μπορεί να περιλαμβάνουν κοινωνική απομόνωση.
Για έναν ασθενή με απώλεια ακοής, η μοναξιά μπορεί να επιλυθεί όταν τον βοηθήσουμε να αποκτήσει ακουστικό βαρηκοΐας. Άλλοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται βοήθεια με κοινωνικές δεξιότητες ή παραπομπή σε μια ομάδα δραστηριοτήτων ή σε μια τηλεφωνική γραμμή που παρέχει κοινωνική υποστήριξη. Carla Perissinotto, MD: Οι κοινωνικές συνταγές αφορούν την εξατομικευμένη φροντίδα. Στις κλινικές μου συναντήσεις με τους ασθενείς, μπορεί να αναγνωρίσω ότι κάποιος νιώθει μοναξιά και να τον ρωτήσω γι’ αυτό και στη συνέχεια να καταστρώσουμε ένα σχέδιο.
Ίσως να τους λείπει να παίζουν χαρτιά με τους φίλους τους στο ίδρυμα υποστηριζόμενης διαβίωσης – οπότε η εργασία τους είναι να βρουν έναν νέο σύντροφο με τον οποίο να παίζουν χαρτιά. Υπάρχουν και εκείνοι οι ασθενείς που δεν έχουν οικογένεια ή φίλους, και η μοναξιά μπορεί να αντιμετωπιστεί με το να βρεθούν με πληρωμένους συνομηλίκους. Διαπιστώθηκε ότι η πρωτοβουλία αυτή μείωσε την κατάθλιψη μεταξύ των συμμετεχόντων από 38% σε 13%.
Γιατί η κοινωνική συνταγογράφηση δεν είναι πιο διαδεδομένη στις ΗΠΑ;
Perissinotto: Πολλές χώρες δαπανούν πολύ περισσότερα για κοινωνικές υπηρεσίες από τη δική μας πολύ καπιταλιστική, ατομικιστική κοινωνία. Η κοινωνική συνταγογράφηση δεν ταιριάζει καλά με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης του συστήματός μας “αμοιβή για υπηρεσία”. Αποτελεί μομφή για το σύστημα το γεγονός ότι είμαστε πρόθυμοι να καλύψουμε πολύ ακριβά φάρμακα, αλλά όχι λύσεις χαμηλότερου κόστους που μπορεί να κάνουν περισσότερα για την υγεία και την ευημερία του ασθενούς. Pantell: Διαπιστώσαμε ότι μόνο το 13% των ασθενών ελέγχθηκε για κοινωνική απομόνωση σε ιατρικό περιβάλλον, ενώ το 94% ανέφερε ότι δεν είχε καμία κοινωνική δυσφορία σχετικά με τον έλεγχο.
Αυτό συνέβη επτά χρόνια μετά τη σύσταση της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής του 2014 για την τεκμηρίωση της κοινωνικής απομόνωσης στα ηλεκτρονικά αρχεία υγείας. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να τα πάμε καλύτερα, ειλικρινά. Η μοναξιά είναι το αίσθημα της μοναξιάς, ενώ η κοινωνική απομόνωση είναι η έλλειψη κοινωνικών δεσμών. Αυτοί που είναι κοινωνικά απομονωμένοι -είτε αναφέρουν ότι αισθάνονται μοναξιά είτε όχι- αντιμετωπίζουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία τους; Pantell: Στη μελέτη μας του 2013, διαπιστώσαμε ότι τα άτομα με λίγες ή καθόλου κοινωνικές επαφές είχαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Αυτά τα υψηλότερα ποσοστά ήταν ισοδύναμα ή υψηλότερα με εκείνα που βρέθηκαν σε άτομα με υπέρταση ή παχυσαρκία. Μια παλαιότερη μελέτη έδειξε ότι η πιθανότητα θανάτου ήταν 50% υψηλότερη μεταξύ εκείνων που ήταν οι πιο κοινωνικά απομονωμένοι σε σύγκριση με εκείνους που ήταν οι πιο κοινωνικά ενταγμένοι.
Ακούμε πολλά για τα παιδιά και τους εφήβους που παλεύουν με τη μοναξιά. Για τι είδους ελλείμματα υγείας κινδυνεύουν;
Pantell: Η πανδημία προκάλεσε καταλυτικά το ενδιαφέρον για τους εφήβους και τα παιδιά επειδή βλέπαμε άγχος και μοναξιά. Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά στα παιδιά συνδέονται με υψηλότερα καταθλιπτικά συμπτώματα, χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, άγχος και διαταραχές του ύπνου. Είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν χειρότερη σωματική υγεία στην παιδική και ενήλικη ζωή, να εμφανίσουν βιοδείκτες φλεγμονής και να έχουν μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία και η υψηλή αρτηριακή πίεση. Aric Prather, Ph.D.:
Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά μπορούν να αποτελέσουν ισχυρό στρεσογόνο παράγοντα τόσο για τους εφήβους όσο και για τους ενήλικες. Για να μετριάσουν το άγχος, ορισμένα άτομα μπορεί να στραφούν σε δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές όπως το υπερβολικό αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Αντίθετα, η κοινωνική σύνδεση μπορεί να ενισχύσει τις συμπεριφορές που προάγουν την υγεία, παρέχοντας την υποστήριξη για να διατηρηθούν οι καλές συνήθειες.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι είμαστε πιο μοναχικοί από ό,τι ήμασταν παλαιότερα. Τι είναι αυτό που μας οδηγεί σε αυτό;
Perissinotto: Έχουμε δει μια σταθερή μείωση της θρησκευτικής παρουσίας και της συμμετοχής στα κοινά και την κοινωνία. Νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην κοινωνικοποίηση και να αναγνωρίσουν ότι χρειάζεται ενεργή προσπάθεια για να έχεις κοινωνική ζωή και ότι δεν είναι πάντα βολικό. Δίνεται μεγάλη έμφαση στην άσκηση και ξεχνάμε ότι η κοινωνικοποίηση είναι εξίσου σημαντική για την υγεία μας. Prather: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν ρόλο. Στον διασυνδεδεμένο κόσμο μας, οι άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι οι άλλοι έχουν καλύτερη ζωή από εμάς και νομίζω ότι αυτό προκαλεί δυσφορία. Όλοι έχουν αυτή την εμπειρία του FOMO (φόβος της απώλειας) και σκέφτεστε: “Δεν το κάνω αυτό και κανείς δεν θέλει να κάνει αυτά τα πράγματα μαζί μου”.
Για ιστότοπους όπως το Instagram και το Facebook, υπάρχει μια συνεχής έλξη για να τραβήξουμε την προσοχή και τα “likes”. Νομίζω ότι οι σχέσεις που καλλιεργούνται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μάλλον λιγότερο ποιοτικές από τις προσωπικές σχέσεις. Pantell: Ποτέ δεν ήταν ευκολότερο να παραμείνει κανείς στο σπίτι, χάρη στις συναντήσεις Zoom, τα ηλεκτρονικά ψώνια, τη διανομή φαγητού και τις υπηρεσίες ροής ταινιών. Αλλά επιλέγοντας την ευκολία, μπορεί να χάσουμε αυτές τις τυχαίες συναντήσεις με φίλους ή γείτονες που συνθέτουν την κοινότητά μας. Και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η έλλειψη μπορεί να έχει συνέπειες για την ψυχική και σωματική μας υγεία.