Πόσο επηρέασε το τρομερό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ την Ευρώπη και όχι μόνο
Πριν από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες σαν σήμερα, ένας αντιδραστήρας στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ στην ουκρανική περιοχή της τότε Σοβιετικής Ένωσης εξερράγη. Μια μεγάλη φωτιά έκαιγε για τις επόμενες δύο εβδομάδες, στέλνοντας στήλες ραδιενεργών αερίων και σωματιδίων σε όλο το ευρωπαϊκό τοπίο και όχι μόνο.
Η WashingtonPost θέλοντας να απαντήσει σε εικασίες και παρερμηνείες για το τραγικό ατύχημα ανέλυσε τους 5 μύθους.
Μύθος Νο. 1
Είχε ως αποτέλεσμα μόνο μερικά θύματα και απώλειες
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι επίσημες αναφορές για θύματα και θανάτους από το ατύχημα του Τσερνόμπιλ ήταν εκπληκτικά μέτριες. Δύο άνθρωποι πέθαναν αμέσως. Είκοσι εννέα πέθαναν στα νοσοκομεία και πολύ αργότερα, 15 παιδιά πέθαναν από καρκίνο του θυρεοειδούς που προκλήθηκε από το Τσερνόμπιλ. Αυτοί οι αριθμοί έχουν επαναληφθεί σε πρόσφατα άρθρα στο Newsweek και στο LiveScience.
Οι εκτιμήσεις για τις μελλοντικές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ στην υγεία είναι επίσης χαμηλές: Το 2006, ερευνητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Έρευνας του ΟΗΕ για τον Καρκίνο υπολόγισαν ότι οι καρκίνοι που προκαλούνται από το Τσερνόμπιλ έως το 2065 θα ανέρχονται συνολικά σε 41.000, σε σύγκριση με αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους καρκίνους από άλλες αιτίες. Το Forbes υποστήριξε μάλιστα ότι «μόνο ο φόβος της ακτινοβολίας σκότωνε οποιονδήποτε έξω από την άμεση περιοχή», αυξάνοντας τα ποσοστά αλκοολισμού και κατάθλιψης.
Οι πραγματικοί αριθμοί μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτεροι. Δυστυχώς, η Λευκορωσία (όπου υπήρξε το 70 % των επιπτώσεων του Τσερνόμπιλ), η Ρωσία και η Ουκρανία δεν έχουν δημόσιες καταγραφές θανάτων που σχετίζονται με το πυρηνικό ατύχημα για να ενημερώσουν για τον αριθμό.
Ωστόσο άλλα κρατικά δεδομένα παρέχουν μια πρόχειρη αίσθηση του αριθμού των ανθρώπων που επλήγησαν από την καταστροφή με την πάροδο του χρόνου. Τον Ιανουάριο του 2016, για παράδειγμα, η ουκρανική κυβέρνηση είπε ότι 1.961.904 άνθρωποι στην Ουκρανία ήταν επίσημα θύματα της καταστροφής του Τσερνόμπιλ. Η Ουκρανία καταβάλλει επίσης αποζημίωση σε 35.000 άτομα των οποίων οι σύζυγοι πέθαναν από προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το Τσερνόμπιλ. Αυτά τα στοιχεία δεν υπολογίζουν τη Ρωσία ή τη Λευκορωσία, όπου οι εκτιμήσεις για καρκίνους και θανάτους ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες.
Μύθος Νο 2
Το ατύχημα του Τσερνόμπιλ είχε μόνο περιφερειακές συνέπειες
Οι συνέπειες του ατυχήματος έφτασαν πολύ πιο μακριά. Ο χάρτης των επιπτώσεων δείχνει ότι η ραδιενέργεια του Τσερνόμπιλ μετατοπίστηκε ευρέως σε όλη την Ευρώπη, συνήθως σε περιοχές με υψηλότερα υψόμετρα και βροχοπτώσεις. Πράγματι, οι Σουηδοί επιστήμονες ήταν οι πρώτοι που ανέφεραν το περιστατικό του Τσερνόμπιλ, επειδή εργαζόμενοι στη Σουηδία έβαλαν συσκευές ανίχνευσης ραδιενέργειας καθώς έμπαιναν σε ένα εργοστάσιο το πρωί της Δευτέρας μετά το ατύχημα. Το 1986, 7.000 αγρότες στη βόρεια Αγγλία και τη νότια Σκωτία αναγκάστηκαν να αποσύρουν τα πρόβατά τους από την πώληση μετά το χτύπημα του Τσερνόμπιλ. Δύο δεκαετίες αργότερα, περισσότεροι από 350 αγρότες στη Βρετανία εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν περιορισμούς στη μετακίνηση των ζώων τους και στην πώληση του κρέατος τους.
Τα καταναλωτικά αγαθά των οποίων η αποκομιδή γίνεται σε περιοχές που έχουν πληγεί από το Τσερνόμπιλ συνεχίζουν να ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο. Πριν από μερικά χρόνια, η Γαλλία σταμάτησε μια μεγάλη αποστολή ραδιενεργών μανιταριών από τη Λευκορωσία. Μολυσμένα μούρα από την Ουκρανία εισέρχονται τακτικά στις ευρωπαϊκές αγορές και μερικά από αυτά τα μούρα εισάγονται αργότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μύθος Νο. 3
Η φύση ευδοκιμεί στη ζώνη γύρω από το Τσερνομπίλ.
Κάποιοι που αναζητούν ένα θετικό αποτέλεσμα στην καταστροφή υποστηρίζουν ότι το οικοσύστημα γύρω από το Τσερνόμπιλ έχει ανακάμψει. Μια εταιρεία που προσφέρει εκδρομές στη ζώνη αποκλεισμού το περιγράφει ως ένα «ακούσιο πάρκο» που διδάσκει «βασικά μαθήματα για το πώς η άγρια ζωή δεν μας χρειάζεται». Οι επιστήμονες βρήκαν έως και επταπλάσια αύξηση σε ορισμένα μεγάλα θηλαστικά και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, αν και η ακτινοβολία δεν είναι καλή για τα ζώα, οι άνθρωποι έχουν ακόμη πιο επιζήμια επίδραση. Ο Guardian αποκαλεί τη ζώνη του Τσερνόμπιλ «καταφύγιο άγριας ζωής».
Τέτοιες μελέτες τείνουν να επικεντρώνονται σε δεδομένα από απογραφές και κάμερες που παρακολουθούν την πανίδα, όπως λύκους και αγριόχοιρους. Τα δεδομένα της απογραφής λένε στους επιστήμονες πόσα ζώα υπάρχουν αλλά λίγα πράγματα για την υγεία τους.
Με χρόνιες χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας, οι επιπτώσεις στην υγεία είναι ανεπαίσθητες και δύσκολο να εντοπιστούν. Βιολόγοι που μελετούν μικρά ζώα όπως ποντίκια, βόες και πουλιά αναφέρουν ότι βρήκαν ζώα με συχνότερες μεταλλάξεις, σωματικές παραμορφώσεις και μειωμένους πληθυσμούς.
Μια ομάδα επιστημόνων από το Texas Tech University βρήκε υψηλότερα από τα αναμενόμενα ποσοστά μετάλλαξης σε τρωκτικά του Τσερνόμπιλ που εκτέθηκαν σε χρόνια χαμηλές δόσεις. Οι επιστήμονες έχουν επίσης παρατηρήσει ανωμαλίες σε χελιδόνια που αναπαράγονται εκεί, συμπεριλαμβανομένων παραμορφωμένων ποδιών και ράμφους. Τέτοια προβλήματα μπορεί να επηρεάσουν και μεγάλα θηλαστικά, αν και δεν μπορούν να ανιχνευθούν με δορυφορική φωτογραφία.
Μύθος Νο 4
Το Τσερνόμπιλ ήταν η χειρότερη πυρηνική καταστροφή που έγινε ποτέ.
Το Τσερνόμπιλ συχνά περιγράφεται ως η πιο καταστροφική πυρηνική καταστροφή στην ανθρώπινη ιστορία. Το Business Insider, κατατάσσοντάς το σε σχέση με άλλα ατυχήματα στη Φουκουσίμα και στο Three Mile Island, βρήκε το Τσερνόμπιλ το πιο επιζήμιο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας βαθμολόγησε το Τσερνόμπιλ ως ατύχημα επιπέδου 7, την υψηλότερη δυνατή βαθμολογία.
Ενώ το Τσερνόμπιλ απελευθέρωσε τις πιο ραδιενεργές επιπτώσεις για ένα ατύχημα, άλλα πυρηνικά γεγονότα εξέπεμψαν πολύ περισσότερα ραδιενεργά ισότοπα στην ατμόσφαιρα. Το ατύχημα του Τσερνόμπιλ εξέπεμψε μεταξύ 50 και 200 εκατομμυρίων ραδιενέργειας. Μέχρι να τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη Απαγόρευσης των Δοκιμών του 1963, οι πυρηνικές δυνάμεις οδήγησαν σε εκρήξεις 520 πυρηνικά όπλα στην ατμόσφαιρα σε διαφόρων ειδών δοκιμές, δημιουργώντας τεράστιες εκπομπές ραδιενεργών ισοτόπων μακράς διάρκειας.
Η εξέταση ενός μόνο ραδιενεργού ισοτόπου είναι διαφωτιστική. Το Τσερνόμπιλ κατέγραψε στην ατμόσφαιρα περίπου 45 εκατομμύρια curies ραδιενεργού ιωδίου (μεταξύ άλλων στοιχείων) – το οποίο απορροφάται από τους ανθρώπινους θυρεοειδείς και μπορεί να προκαλέσει νόσο του θυρεοειδούς και καρκίνο του θυρεοειδούς. Οι αμερικανικές και οι σοβιετικές δοκιμές πυρηνικής βόμβας απελευθέρωσαν περίπου 20 δισεκατομμύρια curies ραδιενεργού ιωδίου μεταξύ 1945 και 1962.
Μύθος Νο 5
Το Τσερνόμπιλ δείχνει ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν ανίκανη.
Το Τσερνόμπιλ έγινε αντιπροσωπευτικό ενός ισχυρισμού ότι οι Σοβιετικοί επιστήμονες και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι ήταν ανίκανοι. «Η ρόδα του λούνα παρκ που έμεινε στο παρακμασμένο λούνα παρκ της πόλης εξακολουθεί να αποτελεί απόδειξη της ανοησίας του διεφθαρμένου, παρανοϊκού και ανίκανου σοβιετικού συστήματος», λέει η USA Today. Το βιβλίο του Γκριγκόρι Μεντβέντεφ, «Η αλήθεια για το Τσερνόμπιλ», υπόσχεται μια αφήγηση για «αφθονία παραλογισμού και ανικανότητας».
Στην πραγματικότητα, η σοβιετική απάντηση στην καταστροφή ήταν εντυπωσιακή. Οι Σοβιετικοί επικρίνονται συχνότερα επειδή περίμεναν τρεις μέρες για να ενημερώσουν το κοινό για το ατύχημα. Η απόκρυψή του σήμαινε ότι οι άνθρωποι σε γειτονικά κράτη, όπως η Πολωνία, έλαβαν προστατευτικό προληπτικό ιώδιο αργότερα από ό,τι ενδείκνυται. Οι σοβιετικοί ηγέτες, ωστόσο, ενήργησαν για να προστατεύσουν τους πολίτες τους. Μέσα σε 36 ώρες, είχαν μετεγκαταστήσει 50.000 κατοίκους της πόλης Pripyat και έκαναν σχέδια για εκκένωση μιας μεγάλης περιοχής γύρω από το εργοστάσιο. (Οι Ιάπωνες ηγέτες περίμεναν δύο ολόκληρους μήνες προτού παραδεχτούν ότι τρεις αντιδραστήρες στον πυρηνικό σταθμό Fukushima Daiichi είχαν λιώσει τον Μάρτιο του 2011.)
Στη συνέχεια, υπήρξε η ιατρική απάντηση, όπως παρατήρησε μια ομάδα Αμερικανών γιατρών που ενώθηκαν με τους Σοβιετικούς γιατρούς για να περιθάλψουν τους τραυματίες πυροσβέστες και χειριστές εργοστασίου στο Νοσοκομείο Νο. 6 στη Μόσχα. Οι Αμερικανοί εντυπωσιάστηκαν από το πόσο καλοί ήταν οι Σοβιετικοί γιατροί στην εκτίμηση της δόσης ακτινοβολίας μελετώντας τα ζωτικά σημεία ενός ασθενούς και σχολίασαν το εντυπωσιακό φάσμα των σοβιετικών θεραπειών για δηλητηρίαση από ακτινοβολία που ήταν άγνωστες στη Δύση.
Από τους 19 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε επικίνδυνες μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών ή ήπατος εμβρύου, που συνέστησε η αμερικανική ομάδα, μόνο ένας επέζησε. Περισσότεροι από τους ασθενείς που είχαν δυνητικά θανατηφόρες δόσεις επέζησαν από τις θεραπείες των Σοβιετικών γιατρών.