Η Μαρία Αγγελή, Υποψήφια Διδάκτωρ Εγκληματολογίας, αναλύει στο Newsbomb.gr όλες τις παραμέτρους του φαινομένου της παραβατικότητας ανηλίκων – Οι αριθμοί που προκαλούν ανησυχία και μια παραπομπή στο μακρινό 2002
Σε μάστιγα έχουν εξελιχθεί εδώ και αρκετά μεγάλο διάστημα τα περιστατικά βίας ανηλίκων και τα κρούσματα παραβατικότητας από παιδιά.
Τα σχολεία τείνουν να μετατραπούν σε «ρινγκ» και γονείς και καθηγητές μοιάζουν να αδυνατούν να συγκρατήσουν την ορμή με την οποία διαχέεται αυτό το κοινωνικό φαινόμενο.
Σήμερα το Newsbomb.gr ανοίγει το φάκελο νεανική εγκληματικότητα και παραβατικότητα ανηλίκων, επιχειρώντας να αποκαλύψει ολόκληρο το εύρος του φαινομένου εστιάζοντας παράλληλα στις γενεσιουργές αιτίες, αλλά και στις προτάσεις για επίλυση.
Πολύ ανησυχητικά τα τελευταία στοιχεία
Πρόσφατα πραματοποιήθηκε στο συνεδριακό Κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης» υπό την αιγίδα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, μια εκδήλωση με αντικείμενο την βία ανηλίκων.
Στην εκδήλωση με τίτλο «Βία: Νιώσε! Μίλα! Δράσε!», την οποία συνδιοργάνωσαν η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και η Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, με τη συμμετοχή περίπου 9.000 μαθητών των Α’ και Β’ τάξεων Λυκείου, από 13 σχολικές μονάδες, παρουσιάστηκαν μια σειρά από στατιστικά στοιχεία του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας για την ανήλικη παραβατικότητα.
Σε γενικές γραμμές η δράση αυτή υλοποιήθηκε μέσα από μουσικά δρώμενα, βιντεοπροβολές από σχολεία, αλλά και διαδραστικά παιχνίδια ερωτήσεων και απαντήσεων και απετέλεσε ουσιαστικά μία καινοτόμο συνάντηση, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες κατάφεραν να ευαισθητοποιηθούν στα ζητήματα βίας.
Τα δεδομένα που αναφέρθηκαν εκεί κρούουν για τα καλά τον κώδωνα του κινδύνου:
- Tο 26% των παιδιών ξεκινά την παραβατική συμπεριφορά στην ηλικία των 8 με 14 ετών, ενώ η παραβατικότητα εκδηλώνεται κυρίως μετά την ηλικία των 15 ετών. Μέσα στο 2023 σε παράνομες πράξεις προέβησαν 10.776 ανήλικοι, 1.100 εκ των οποίων ήταν έως 11 ετών και 1.400 από 12 έως 14 ετών.
- Μία στις τέσσερις παραβάσεις αφορά σε κλοπές, και μία στις πέντε σε διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, ενώ αυξητική είναι η τάση συμμετοχής κοριτσιών σε συμμορίες ανηλίκων.
- Σε έναν μήνα έχουν γίνει 1.353 συλλήψεις ανηλίκων.
Τι αναφέρουν οι ψυχολόγοι της Αστυνομίας
«Οι υποθέσεις που έχει διαχειριστεί η Αστυνομία τους πρώτους οκτώ μήνες του 2023 ξεπερνούν εκείνες που είχαν καταγραφεί σε όλη της διάρκεια του 2022. Είχαμε 1.400 περιπτώσεις βίας μεταξύ εφήβων, οι οποίες έφτασαν το 2022 στις δικαστικές αίθουσες Θεσσαλονίκης, ενώ 1.179 υποθέσεις εγκληματικότητας ανηλίκων αποτυπώθηκαν στα στατιστικά του Αρχηγείου της ΕΛΑΣ για το έτος 2021. Στο πλαίσιο αυτών 1.750 ανήλικοι κατηγορούμενοι παραπέμφθηκαν σε δίκη, εκ των οποίων και 233 ανήλικα κορίτσια. Μόνο τον Σεπτέμβριο του 2023 έγιναν 1.353 συλλήψεις ανηλίκων και σχηματίστηκαν 1.201 δικογραφίες», ανέφερε στην αναλυτική του παρουσίαση, ο ψυχολόγος της Ελληνικής Αστυνομίας και μέλος της Ομάδας Διαπραγματευτών της ΕΛ.ΑΣ ως σύμβουλος ψυχικής υγείας, Αθανάσιος Κανάκης.
Επίσης παρότρυνε τους μαθητές και τις μαθήτριες να επικοινωνούν με την αστυνομία όταν αντιμετωπίζουν περιστατικά βίας.
Έξαρση στα εγκλήματα σεξουαλικής φύσης
Σύμφωνα με τον απολογισμό για το 2023 της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων Θεσσαλονίκης για υποθέσεις με θύματα ανήλικα παιδιά, «σημειώθηκαν 26 περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων (ξυλοδαρμοί, επιθέσεις), καταγγέλθηκαν 49 υποθέσεις σεξουαλικής φύσεως (βιασμοί, αποπλάνηση, κατάχρηση σε ασέλγεια, προσέλκυση σε ασέλγεια, ασέλγεια έναντι αμοιβής) με θύματα ανηλίκους», ενώ μέσα σε αυτά τα περιστατικά δεν περιλαμβάνονται τα περιστατικά που καταγγέλλονται απευθείας είτε στην Εισαγγελία είτε στο Χαμόγελο του Παιδιού. «Στην υπηρεσία μια καταγγελία σεξουαλικής φύσεως συμβαίνει κάθε εβδομάδα και ένα επεισόδιο μεταξύ ενηλίκων καταγγέλλεται κάθε δύο εβδομάδες», σημείωσε ο κ. Κανάκης.
Σύγκριση με άλλες χώρες
Ενθαρρυντικό είναι πάντως ότι η λεγόμενη σκληρή παραβατικότητα στις ηλικίες κάτω των 18 ετών παραμένει μέχρι στιγμής σε επίπεδα αρκετά χαμηλά στην ελληνική επικράτεια σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των δυτικών χωρών, τόσο ποιοτικά, ως προς τη φύση δηλαδή των αδικημάτων, όσο και ποσοτικά ως προς τη συχνότητα τέλεσης αυτών.
Όσον αφορά τις συμμορίες ανηλίκων, οι οποίες διαπράττουν με οργανωμένο τρόπο αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου, όπως κλοπές, ληστείες, διακεκριμένες φθορές, όπως αναφέρθηκε στην εκδήλωση, η Ελληνική Αστυνομία σημειώνει υψηλά ποσοστά εξιχνιάσεων.
Νέο…αίμα τα κορίτσια στις συμμορίες ανηλίκων
«Δυστυχώς έχουμε ένα καινούριο φαινόμενο, όπου στις ομάδες και στις συμμορίες των ανηλίκων εμπλέκονται πλέον και κορίτσια, κάτι το οποίο στο παρελθόν δεν το βλέπαμε. Σε ομάδες των 10-20 ατόμων, ηλικίας κυρίως 13-18 ετών, υπάρχει συμμετοχή συνήθως 3-4 κοριτσιών που προχωρούν σε βίαιες ενέργειες, φθορές, επιθέσεις, σωματικές βλάβες, ξυλοδαρμούς και μπορεί να καταλήξουν σε αιματηρές συμπλοκές, είτε εντός του σχολείου, είτε εκτός», επισήμανε ακόμη ο κ. Κανάκης.
Ο ρόλος των social media
«Φυσικά, ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πάρα πολύ σημαντικός, γιατί εκεί βλέπουμε ότι εστιάζονται και προβάλλουν οι θύτες τα κατορθώματά τους και φυσικά δημιουργείται μίμηση και σε άλλα παιδιά», πρόσθεσε.
Κομβικό σημείο θεωρείται η περίοδος της πανδημίας, καθώς με την επιστροφή στα θρανία καταγράφηκε αύξηση των περιστατικών bullying και βίας, μετά από μια μακρά περίοδο μακριά από τα σχολεία.
Στα γενεσιουργά αίτια της παραβατικότητας των ανηλίκων περιλαμβάνονται η έκθεση σε κακοποιητική συμπεριφορά, δυσλειτουργίες στο οικογενειακό περιβάλλον, τεταμένες γονεϊκές σχέσεις, απουσία γονέα- ουσιαστικά ή μεταφορικά, παραβατικοί γονείς, γονείς με ψυχικές διαταραχές, πολύ αυστηρές ή πολύ ελαστικές μέθοδοι ανατροφής, έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας, απουσία ορίων, πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς, πειραματισμός, ανάγκη επίδειξης και επιβεβαίωσης.
Το μήνυμα του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
Την εκδήλωση έκλεισε ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Φιλόθεος, ο οποίος ζήτησε από τα παιδιά να νιώσουν, να μιλήσουν, να εκφράζουν αυτά που νιώθουν και να δρουν όταν αισθάνονται πως εκφοβίζονται: «Το να μπορώ να νιώθω τον άλλον σημαίνει ότι προσφέρω μια σανίδα σωτηρίας, μια δυνατότητα να μη χαθεί, μια δυνατότητα να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του. Η βία είναι εκείνη που οδηγεί τον άνθρωπο στο χάσιμο, στην απώλεια. Το να νιώθω τον άλλον σημαίνει ότι μπορώ να τον σώσω. Και όταν αισθάνομαι ότι με νιώθει κάποιος, σημαίνει ότι έχω ελπίδα, δεν χάνομαι», είπε. Εξήγησε ακόμη πόσο σημαντικό είναι να μπορούμε να βλέπουμε τους ξένους σαν δικούς μας και να μην αισθανόμαστε τους δικούς μας σαν ξένους: «Μιλήστε ο ένας στον άλλον καταρχήν και στη συνέχεια αφήστε και τους άλλους να σας μιλήσουν. Δώστε περιθώριο στους άλλους να σας μιλήσουν. Η βία ξεπερνιέται όταν μπορέσεις να αφήσεις περιθώριο στον άλλον για να σου μιλήσει, να σου πει τι αισθάνεται, να σου πει πώς ζει, τι είναι αυτό το οποίο τον απασχολεί», επισήμανε.
Μαρία Αγγελή στο Newsbomb.gr: Πολυπαραγοντικό φαινόμενο, μέρος της κοινωνικής παθογένειας
Απαντήσεις για τις αιτίες και τα αποτελέσματα της νεανικής παραβατικότητας και εγκληματικότητας παρείχε αναλυτικά στο Newsbomb.gr, η εγκληματολόγος κα Μαρία Αγγελή.
Η κα Μαρία Αγγελή είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Εγκληματολογίας με μεταπτυχιακές σπουδές στην Εγκληματολογία και εξειδίκευση στην Εγκληματολογική Ψυχολογία. Κάτοχος επαγγελματικού Διπλώματος στο Criminal Profiling /crime scene analysis με προπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνιολογία με ειδικότητα επιλογής στην Εγκληματολογία. Επίσης, Συγγραφέας Παιδικής Λογοτεχνίας και συμμετοχές σε επιστημονικά βιβλία.
Αναλυτικά όσα μας είπε:
-Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια έξαρση της βίας ανηλίκων και των εγκλημάτων πάσης φύσεως με πρωταγωνιστές ανήλικους. Είτε με τις συμπλοκές «άγουρων συμμοριών» είτε με εμπλοκή σε «ροζ κυκλώματα» η κατάσταση μοιάζει να έχει ξεφύγει. Πού το αποδίδετε;
Πράγματι, η παραβατικότητα ανηλίκων το τελευταίο διάστημα έχει αυξηθεί ραγδαία τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και σε τοπικό, στη χώρα μας, και έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις πολυεπίπεδα. Τα στατιστικά δεδομένα που προκύπτουν είναι ακόμη πιο ανησυχητικά αν λάβουμε υπόψη πως το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας υπήρξε αύξηση περίπου 70% και περίπου 1.353 συλλήψεις μόνο για το έτος 2023, σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση από την Ελληνική Αστυνομία.
Το φαινόμενο της παραβατικότητας ανηλίκων είναι πολυπαραγοντικό και πολυσύνθετο, και αποτελεί μέρος της κοινωνικής παθογένειας. Τα αίτια, φυσικά, ποικίλλουν και ο ερευνητής οφείλει να εξετάσει την κάθε περίπτωση μεμονωμένα πριν καταλήξει στις αιτίες μαζικών περιπτώσεων.
Αρχικά, παρατηρούνται έντονα πλέον οι δημιουργίες ομάδων με παραβατικό χαρακτήρα, οι λεγόμενες «συμμορίες». Οι συμμορίες αυτές συγκαταλέγονται εγκληματολογικά στην ομαδική ή οργανωμένη παραβατικότητα. Σύμφωνα με τη θεωρία των Cloward και Ohlin ισχυρίζονται πως αυτοί οι τύποι κοινοτήτων παράγουν μια υποκουλτούρα σύγκρουσης που τείνουν να χρησιμοποιούν τη βία και την επιθετικότητα ως αποδεκτό και, ακόμη προτιμότερο, μέσο επίλυσης διαπροσωπικών συγκρούσεων.
Μέσα από δική μου ενδελεχή βιβλιογραφική αλλά και ποιοτική έρευνα για την εύρεση των αιτιών, καταλυτικό ρόλο παίζει η οικογένεια όπου το παιδί περνά τον περισσότερο χρόνο. Η έλλειψη επικοινωνίας και ποιοτικού χρόνου, η συναισθηματική παραμέληση, η ενδοοικογενειακή βία σε όλες τις μορφές, η γονική αδιαφορία, οι άσχημες συνθήκες διαβίωσης μέσα στο σπίτι. Επιπλέον, γονείς εξαρτημένοι σε τοξικοεξαρτησιογόνες ουσίες ή εμπλεκόμενοι και οι ίδιοι σε παραβατικές συμπεριφορές είναι μερικά από αυτά που γεννούν ανάλογα μοτίβα συμπεριφοράς σε ανήλικα παιδιά.
Στην ουσία, το ανήλικο παιδί μέσω της αρχηγίας ή της εμπλοκής του σε μία ομάδα προσπαθεί να λάβει την προσοχή που του λείπει, να αισθανθεί ότι είναι κυρίαρχος και ισχυρός με ηγετικές ικανότητες και κατ’ επέκταση να λάβει, έστω και με παραβατικό τρόπο, από την υπόλοιπη ομάδα, την αποδοχή που ενδεχομένως απουσιάζει από τη δική του πραγματική ζωή.
Αναφερθήκαμε ως τώρα μόνο στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά τα αίτια δε σταματούν εδώ. Το σχολείο, θα λέγαμε, ότι αποτελεί το «δεύτερο σπίτι» κάθε παιδιού αφού περνάει και σε αυτό αρκετές ώρες. Η αδυναμία, όμως πολλές φορές, στήριξης των εκπαιδευτικών κυρίως σε κοινωνικά φαινόμενα όπως ο σχολικός εκφοβισμός, η εκπαιδευτική αποτυχία του παιδιού, τα λανθασμένα πρότυπα από συνομήλικους συμβάλλει στη μη αποφυγή της παραβατικότητας.
Επίσης, τα λανθασμένα πρότυπα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η υπέρμετρη χρήση του διαδικτύου, καθώς και η κοινωνική ανισότητα, η φτώχεια, ο κοινωνικός στιγματισμός, ψυχοκοινωνικοί, γενετικοί ή βιολογικοί παράγοντες, είναι κι άλλες αιτίες του πολυσύνθετου αυτού φαινομένου.
Υπάρχουν νέα ευρήματα, βιβλιογραφικά και εμπειρικά, σχετικά με τη διόγκωση και ραγδαία έξαρση του φαινομένου τα τελευταία έτη όπως η οικονομική κρίση συνδυαστικά με τον υποχρεωτικό εγκλεισμό της παγκόσμιας πανδημίας COVID-19 που προκάλεσαν έντονα το αίσθημα της αβεβαιότητας και του φόβου για το μέλλον, καθώς και οι ταχύτατοι ψηφιακοί ρυθμοί που έχει επιβαρυνθεί η ανθρωπότητα. Θα λέγαμε πως μπήκαμε σε έναν νέο και πρωτόγνωρο τρόπο ζωής για την ανθρωπότητα παγκοσμίως. Αυτός αναζωπύρωσε ένα νέο κύμα προβλημάτων το οποίο έχει μεγάλο αντίκτυπο όχι μόνο στους ενήλικους αλλά και τα ανήλικα παιδιά που αποτελούν τη μικρογραφία μας.
-Πώς οδηγείται ένας ανήλικος στη βία; Υπάρχει κάποια είδους κλιμάκωση; Τι ρόλο παίζει ο μιμητισμός;
Όπως προανέφερα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν τον νέο στη βία συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής επιρροής, της κοινωνικής πίεσης, ψυχολογικής ή συναισθηματικής τραυματικής εμπειρίας ή συνδυασμός όλων των παραπάνω.
Τα αίτια ποικίλλουν ανά περίπτωση και κατ’ εμέ είναι ένα σύμπλεγμα πραγμάτων που συμβάλλει και οδηγεί τον ανήλικο παραβάτη σε παράνομες δραστηριότητες. Η βία στα ανήλικα παιδιά κλιμακώνεται γιατί ουσιαστικά πριν προβεί ο ανήλικος παραβάτης στη φυσική βία ενδέχεται να είναι και ο ίδιος προηγουμένως θύμα συναισθηματικής ή ψυχολογικής βίας. Οπότε επιλέγει τον τρόπο που γνωρίζει ως μηχανισμό αντίδρασης.
Η θεωρία του τραυματικού στρες προτείνει ότι το τραύμα δημιουργεί αυξημένη ευαισθησία στην απειλή, οδηγώντας σε μια εχθρική προκατάληψη απόδοσης, μειωμένη κοινωνική ικανότητα και αυξημένες επιθετικές συμπεριφορές (Chemtob, Roitblat, Hamada, Carlson, & Twentyman, 1988; Hartman & Burgess, 1993).
Οι νέοι λαμβάνουν περισσότερες επιρροές μέσα από το οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον τους, αλλά και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενημέρωσης και από τις ευρέως γνωστές πλατφόρμες όπως είναι το ΤikΤok. Yιοθετούν θα λέγαμε συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς και αυτό μπορεί να φανεί με ποικίλους τρόπους, από τις ενδυματολογικές τους επιλογές, τη συμπεριφορά τους μέχρι την επιλογή ηχητικών ακουσμάτων και τη στάση σώματός τους.
Αν μελετήσουμε όλα αυτά τα μοτίβα προσεκτικά, θα διαπιστώσουμε ότι πολλά από αυτά είναι ικανά να παρασύρουν τους νέους ακόμα και σε παραβατικές ή παράνομες συμπεριφορές μιμούμενοι κάποιον φίλο ή δημοφιλές είδωλό τους.
Ο μιμητισμός, λοιπόν, παίζει σημαντικό ρόλο στην παραβατικότητα ανηλίκων. Οι νέοι μιμούνται μία κατάσταση ή μία συμπεριφορά νομίζοντας ότι έτσι μπορούν να γίνουν αποδεκτοί σε μία ομάδα είτε από το σχολικό τους περιβάλλον είτε γενικότερα μέσα στην κοινωνία. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι μιμητικό ον, αφού οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να μιμούνται ή να αναπαράγουν τις ενέργειες, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των άλλων.
Οπότε, η συμβολή της μετάδοσης αξιών κυρίως μέσα από την οικογένεια και τα πρότυπα που έχει ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία, παίζουν καθοριστικό ρόλο για τη μετέπειτα ζωή του. Ακόμα και αν το παιδί παρεκκλίνει σε μία ευάλωτη περίοδο της ζωής του, όπως είναι η εφηβεία, είναι σημαντικό να έχει πρότυπα συμπεριφοράς που θα διέπονται από αγάπη, φροντίδα και ενσυναίσθηση, ώστε να μπορεί να επανέλθει.
-Ένας ανήλικος που σε αυτήν την ηλικία εμπλέκεται σε τέτοιες καταστάσεις, τι μέλλον μπορεί να έχει;
Υπάρχουν διάφορες μορφές εγκληματικότητας σε παραβατικές συμπεριφορές εκ των οποίων είναι η εμπλοκή όπως η χρήση τοξικοεξαρτησιογόνων ουσιών, οι κλοπές, ο εκφοβισμός κ.ά. αλλά και η τυπολογία ανήλικων παραβατικής συμπεριφοράς και δράσης (όπως είναι η ατομική, περιστασιακή, ομαδική ή οργανωμένη). Και οι δυο αυτές μορφές εγκληματικότητας κρίνουν σοβαρά το μέλλον και τη μετέπειτα ζωή του ανήλικου παιδιού.
Η εμπλοκή του νέου σε παράνομες δραστηριότητες μπορεί να επιφέρει διάφορες συνέπειες με ποινικούς ή εκπαιδευτικούς περιορισμούς, δυσκολίες στην εύρεση εργασίας μελλοντικά ακόμα και κοινωνικό αποκλεισμό.
Η κοινωνία τείνει να στιγματίζει και φέρει τη λεγόμενη ετικέτα συμπεριφοράς του ατόμου (labeling approach) και πολλές φορές αυτό μπορεί να είναι μη αναστρέψιμο για τον ίδιο τον νέο.
Σύμφωνα με τους Paternoster και Iovanni (1989), η θεωρία της ετικέτας υποστηρίζει ότι η αντίδραση των επίσημων φορέων κοινωνικού ελέγχου έναντι ενός παραβάτη και η επιβολή σε αυτόν της ταμπέλας του αποκλίνοντος έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή του. Επίσης, είτε έχουμε να κάνουμε με περιστασιακή βία είτε με οργανωμένη, οι κίνδυνοι που ελοχεύουν είναι εξίσου το ίδιο σημαντικοί.
Τι γινόταν στο μακρινό 2002
Είναι όμως οι «άγουρες συμμορίες» και η εγκληματικότητα των ανηλίκων καινούριο φαινόμενο; Η απάντηση είναι αρνητική.
Αναζητώντας στο αρχείο του ο γράφων εντόπισε μια άλλη αντίστοιχη εκδήλωση με εκείνη της Θεσσαλονίκης, πίσω στο μακρινό 2002. Ήταν φθινόπωρο του 2002 όταν διεξήχθη ένα συνέδριο με θέμα «Το παιδί και η κοινωνία στη δίνη του ψυχολογικού τραύματος». Τότε βασικός μοχλός δεν ήταν προφανώς τα social media αλλά η τηλεόραση.
Οι ειδικοί είχαν σημειώσει πως σχεδόν κάθε παιδί μέχρι να ενηλικιωθεί γίνεται αποδέκτης σχεδόν 20.000 σκηνών βίας, τις οποίες παρακολουθεί μέσω κυρίως της τηλεόρασης, αλλά και των άλλων μέσων επικοινωνίας της εποχής.
Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο εν λόγω συνέδριο μοιράστηκαν την εμπειρία τους αναφέροντας μάλιστα περιστατικό ξυλοδαρμού μαθητή Α΄Δημοτικού, από ομάδα συμμαθητών του που είχαν συστήσει συμμορία. Μάλσιτα το συμβάν καταγράφηκε σε ιδιωτκό σχολείο και εκ τω νυστέρων έγινε γνωστό ότι η διεύθυνση γνώριζε τη δράση της συμμορίας και την είχε υποτιμήσει.
Στο ίδιο συνέδριο οι επιστήμονες είχαν αποδώσει το φαινόμενο της νεανικής βίας κατά 50% σε προβλήματα διαταρχής λόγου. Δεν πρόκειται για προβλήματα ομιλίας με τη συμβατική έννοια, όπως να μην προφέρει το παιδί ορθά κάποιο σύμφωνο, αλλά δύσκολα αντιληπτές αδυναμίες κατανόησης και έκφρασης, οι οποίες δυσχεραίνουν την επικοινωνία.
Οι συνθήκες πίεσης που βιώνει το παιδί δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο για την επικοινωνία του, καθώς το άγχος εκφράζεται συχνά με διαταραχές λόγου, οι οποίες με την σειρά τους οδηγούν σε παραβατική συμπεριφορά.