Το 2011, δημοσιεύθηκε η μελέτη της εταιρείας McKinsey, «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά». Είχε γίνει για λογαριασμό του ΣΕΒ, σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος και την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών. Αυτό που είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ήταν η καταγραφή έξι κλάδων, που χαρακτηρίστηκαν στην μελέτη ως «Αναδυόμενοι Αστέρες», οι οποίοι -παρά το τότε περιορισμένο τους μέγεθος – είχαν τη δυνατότητα να καταγράψουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στο μέλλον. Μεταξύ αυτών ενδεικτικά η ιχθυοκαλλιέργεια, ο ιατρικός τουρισμός και η έκπληξη για την τότε αντίληψη των πραγμάτων: Η φαρμακοβιομηχανία!
Στη χώρα υπήρχαν τότε ήδη αρκετά εργοστάσια – περίπου 35, αν και τα στοιχεία δεν είναι διασταυρωμένα. Όμως στη συνέχεια η ελληνική φαρμακοβιομηχανία φρόντισε να επιβεβαιώσει την εκτίμηση της μελέτης και να αναδυθεί ως ένας σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης. Εν έτει 2024, 13 χρόνια μετά από την μελέτη, μετράμε 45 εργοστάσια και 27 ερευνητικές δομές, ενώ έπεται συνέχεια την επόμενη τριετία. Υπολογίζονται ακόμα 10 νέα εργοστάσια και 14 επιπλέον ερευνητικές δομές. Αστέρι! Όχι απλώς αναδυόμενο, αλλά ήδη φωτεινότατο και με τάσεις να γίνει υπέρλαμπρο! Για να μην φαίνομαι υπερβολικός, ας δούμε τι σημαίνουν αυτοί οι αριθμοί στην πράξη, μένοντας μόνο στην ήπειρό μας.
Πρώτα από όλα και σύμφωνα με τα στοιχεία, περισσότεροι από 40 εκατ. Ευρωπαίοι ασθενείς λαμβάνουν φάρμακα που παράγονται εδώ! Στη χώρα μας βρίσκεται ήδη το 10% του ευρωπαϊκού παραγωγικού ιστού και για να το δούμε αναλογικά, είμαστε το 2% του πληθυσμού στην Ευρώπη κι έχουμε το 12% των εργοστασίων φαρμάκου στην Ε.Ε.! Δικαίως λοιπόν η Ελλάδα θεωρείται πλέον ως ένας από τους 5 πιο σημαντικούς κόμβους παραγωγής φαρμάκων στην Ευρώπη και ευλόγως μπορεί να τη χαρακτηρίσει κάποιος …«αστέρι»!
Γιατί μένω στην Ευρώπη όταν η εξωστρέφεια, ήδη έχει εγγράψει σημαντικές επιτυχίες παγκοσμίως, με το φάρμακο που παράγεται στην Ελλάδα να φτάνει – από τις 60 το 2011- σε 147 χώρες σήμερα;
Γιατί η πανδημία έδειξε ότι η πρακτική της Ευρώπης να παραχωρεί μεγάλο μέρος της βιομηχανικής της παραγωγής σε χώρες, κυρίως της Άπω Ανατολής, δημιούργησε και θέματα εξάρτησης, πέρα από την επιβράδυνση της ανάπτυξης. Ειδικότερα στο φάρμακο, όπου Κίνα και Ινδία κατέχουν μερίδια παραγωγής σε δραστικές ουσίες η Ευρώπη, έχει μείνει πολύ πίσω και πλέον δέχεται σημαντικές πιέσεις από τους ανταγωνιστές της από την Ασία, καθώς πολλά κεφάλαια διοχετεύτηκαν στην ανάπτυξη και παραγωγή εμβολίων. Το 2022 η βιομηχανία του φαρμάκου στην Ευρώπη επένδυσε περίπου 45 δισ. ευρώ. Αρκετά πίσω από τις ΗΠΑ, που το 2021, ήταν κοντά στα 70 δισ. ευρώ. Το προβληματικότερο όμως ήταν ο ευρωπαϊκός ρυθμός αύξησης των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη καθώς στην πενταετία 2018-2022 ήταν βραδύτερος και από τις ΗΠΑ και από την Κίνα, που μαζί με την Ινδία είναι οι μεγάλοι «παίκτες» στο φάρμακο.
Και κάπου εδώ έρχεται το …ανατέλλον αστέρι και οι προοπτικές του που καλείται (και μπορεί) να καλύψει ένα μεγαλύτερο μέρος των αναγκών φαρμάκου στην Ευρώπη συμβάλλοντας στη μείωση της εξάρτηση, ειδικότερα όταν ο γηράσκων πληθυσμός στην -όνομα και πράμα- γηραιά ήπειρό μας, οδηγεί σε αυξανόμενη ζήτηση.
Στα καθ’ ημάς, λοιπόν το φάρμακο σήμερα είναι το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν, φτάνοντας στα 2,6 δισ. ευρώ. Διατηρεί χιλιάδες θέσεις εργασίας, συμβάλει στο ΑΕΠ, αυξάνει συνεχώς τις εξαγωγές, εξασφαλίζει μια βασική επάρκεια φαρμάκων στην αγορά -που στην την περίοδο του COVID ήταν και κρίσιμη σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στην ΕΕ. Παράλληλα σύμφωνα και με στοιχεία του ΙΟΒΕ, οι δαπάνες της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα για έρευνα και ανάπτυξη ανήλθαν στα 95 εκατ. ευρώ, το 2020, και ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας έχει προγραμματίσει συνολικά επενδύσεις 1,2 δις ευρώ έως το 2026, είτε για αναβάθμιση υφιστάμενων παραγωγικών και ερευνητικών εγκαταστάσεων, είτε για τη δημιουργία νέων.
Γιατί όμως να μείνουμε σε μια προοπτική αύξησης των μεριδίων μας στην ευρωπαϊκή αγορά και να μην διεκδικήσουμε να είμαστε το μεγαλύτερο hub παραγωγής φαρμάκων στην Ευρώπη; Γιατί να μη διεκδικήσει η Ελλάδα να είναι ο φαρμακοβολώνας της Ευρώπης. Γιατί σε ένα σπιτικό φαρμακείο της Ευρώπης τα φάρμακα που θα παράγονται στην Ελλάδα να μην είναι τα περισσότερα; Σε συζήτηση με ισχυρό παίκτη της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, μου έλεγε ότι σε κάποια προϊόντα μπορούμε να έχουμε το 50% της αγοράς, μέχρι το 2030!
Είναι κατανοητό ότι η ύπαρξη μιας τέτοιας παραγωγικής φαρμακευτικής δύναμης, γίνεται κρίσιμη σε περιόδους υγειονομικών κρίσεων και γίνεται και χρήσιμη στο γεωπολιτικό περιβάλλον. Δεν μπορεί δηλ. μια χώρα να βρίσκεται σε αστάθεια ή να απειλείται από γείτονες. Και φυσικά συνεισφέρει και στην συνολική, διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας και στην εν γένει εικόνα της.
Στην πορεία αυτή φυσικά θα δημιουργηθούν και χιλιάδες θέσεις εργασίας πολλές από αυτές υψηλής εξειδίκευσης, με πολλαπλά οφέλη. Θα είναι φυσικά απαραίτητες και συνεργασίες με επιστήμονες, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, και της χώρας και του εξωτερικού. Πολλοί Έλληνες επιστήμονες και εξειδικευμένα στελέχη, θα επιστρέψουν, κάνοντας πραγματικότητα το brain gain. Θα υπάρξουν συνεργασίες με εταιρείες υψηλής τεχνολογίας για την βελτίωση της παραγωγικότητας, αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών, νέων περιεκτικοτήτων, συνδυασμών δραστικών κ.α.
Παράλληλα μπορεί να δοθεί έμφαση σε προϊόντα φυτικής προέλευσης αξιοποιώντας την ιδιαίτερη Ελληνική χλωρίδα και δημιουργώντας Greek Brand, κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει, αλλά με φτωχά μέχρι σήμερα αποτελέσματα.
Θα τολμούσα επίσης να πω ότι, η καλή εν πολλοίς σχέση μεταξύ των Ελλήνων φαρμακοβιομηχάνων, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα ελληνικό δίκτυο για την ανταλλαγή γνώσης, την κατανομή ρόλων, την από κοινού αξιοποίηση αποτελεσμάτων της έρευνας, ή οποία θα μπορούσε να φτάσει και σε αποτελέσματα πραγματικής -και όχι μόνο οριακής- καινοτομίας. Κι αυτό θα μπορούσε να γίνει με τις ευλογίες ή/και την πρωτοβουλία και τον συντονισμό του Υπουργείου Υγείας, ή κάποιου εποπτευόμενου φορέα, όπως πχ. του ΕΟΦ. Ο νυν Υπουργός Υγείας έχει τη φήμη του αποφασιστικού, γνώση, και αναπτυξιακή σκέψη, αφού συμμετείχε και στην υπόθεση του επενδυτικού clawback, από τη θέση του Υπουργού Ανάπτυξης.
Φυσικά θα χρειαστεί ένας ειδικός Αναπτυξιακός Νόμος που θα θέτει ένα πλαίσιο, θα προβλέπει πολλαπλά κίνητρα, θα έχει ισχυρό ελεγκτικό μηχανισμό και θα αφήνει πεδίο για πρωτοβουλίες που θα οδηγήσουν στην επόμενη μέρα.
Και φυσικά και οι πολυεθνικές εταιρείες μπορούν να συμμετέχουν σε αυτή την επόμενη ημέρα. Μία τεράστια εταιρεία, παραμένει στην Ελλάδα με το εργοστάσιο της εδώ και χρόνια, και επεκτείνεται, άλλη μία είναι ήδη εδώ με όχι τόσο παραγωγικό -αλλά σημαντικό- αντικείμενο, με προοπτικές και κάποιες άλλες θα το σκεφτούν, αν το επενδυτικό περιβάλλον τις ευνοεί. Φυσικά δεν είναι απαραίτητο να κάνουν εργοστάσια, μπορούν να αξιοποιήσουν τα υπάρχοντα ελληνικά, να συμμετέχουν σε επενδύσεις για επιπλέον γραμμές παραγωγής για δικά τους προϊόντα και με συγκεκριμένα κίνητρα που θα σχετίζονται πάλι με απορροφήσεις / μειώσεις από το clawback τους. Για αυτό και ο τίτλος του άρθρου δεν λέει ελληνική φαρμακοβιομηχανία, αλλά φαρμακοβιομηχανία στην Ελλάδα. Ιδού λοιπόν πεδίο δόξης, υπέρλαμπρο, τόσο όσο και τα 28 αστέρια στην σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φυσικά όχι μόνο. Από τα αστέρια, στα αστέρια!
Μάνος Σιφονιός
Πηγή