Μεγάλη Εβδομάδα: Ο Μυστικός Δείπνος έγινε όπως τον φανταζόμαστε;
Στην πορεία της Μεγάλης Εβδoμάδας, μια ξεχωριστή στιγμή με βάση τις περιγραφές των Ευαγγελίων είναι αυτή του Μυστικού Δείπνου.
Το τελευταίο τραπέζι του Ιησού με τους μαθητές του έχει αποτελέσει έμπνευση για πολλά και ποικίλα έργα τέχνης.
Ωστόσο αφού επρόκειτο στην πραγματικότητα για δείπνο, τι μπορεί να έφαγαν οι παρευρισκόμενοι;
Σύμφωνα με το Discovery News, μελέτη προ ετών δύο Ιταλών αρχαιολόγων βασίστηκε σε στίχους της Βίβλου, εβραϊκά γραπτά, αρχαία ρωμαϊκά έργα και αρχαιολογικά δεδομένα για να διερευνήσει τις διατροφικές συνήθειες στην Ιερουσαλήμ στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.
«Η Βίβλος συζητά τι συνέβη κατά τη διάρκεια αυτού του δείπνου, αλλά δεν αναφέρει λεπτομερώς τι έφαγαν ο Ιησούς και οι 12 σύντροφοί του», είπε στο Discovery News ο Generoso Urciuoli, αρχαιολόγος στο κέντρο Petrie της Ιταλίας και συγγραφέας του ιστολογίου Archeoricette για τα αρχαία τρόφιμα.
Ο Urciuoli, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία του πρώιμου χριστιανισμού, και η συν-συγγραφέας Marta Berogno, αρχαιολόγος και αιγυπτιολόγος στο μουσείο αιγυπτιακής τέχνης του Τορίνο, δημοσίευσαν προ ετών τα ευρήματά τους στο βιβλίο «Gerusalemme: l’Ultima Cena» (Ιερουσαλήμ: ο Μυστικός Δείπνος) .
«Το σημείο εκκίνησης είναι η υπόθεση ότι ο Ιησούς ήταν Εβραίος. Αυτός και οι μαθητές του τήρησαν τις παραδόσεις που μεταδίδονται από την Τορά και τις απαγορεύσεις που σχετίζονται με τα τρόφιμα», είπε ο Urciuoli.
Συγκεντρώνοντας ιστορικά δεδομένα και ενδείξεις από έργα τέχνης, όπως πίνακες με κατακόμβες του τρίτου αιώνα μ.Χ., οι ερευνητές μπόρεσαν να ανακατασκευάσουν τις τροφές και τις διατροφικές συνήθειες στην Παλαιστίνη πριν από 2.000 χρόνια.
Δεν κάθονταν σε ένα ορθογώνιο τραπέζι
Η εικόνα που προκύπτει είναι εντελώς διαφορετική από τις παραδοσιακές αποδόσεις του Μυστικού Δείπνου. Το δείπνο, που έγινε στο πάνω δωμάτιο ενός σπιτιού στην Ιερουσαλήμ, δεν ήταν μια καθιστή συγκέντρωση σε ένα ορθογώνιο τραπέζι.
«Την εποχή εκείνη στην Παλαιστίνη, τα τρόφιμα τοποθετούνταν σε χαμηλά τραπέζια και οι επισκέπτες έτρωγαν σε ξαπλωμένη θέση σε μαξιλάρια δαπέδου και χαλιά», είπε ο Urciuoli.
Τα πιάτα, τα κύπελλα και τα βάζα ήταν πιθανότατα κατασκευασμένα από πέτρα. Στοιχεία για λίθινα αγγεία του 1ου αιώνα μ.Χ. έχουν βρεθεί σε πολλές τοποθεσίες κοντά στην Ιερουσαλήμ και τη Γαλιλαία.
«Οι Εβραίοι που τηρούσαν τους κανόνες της καθαρότητας χρησιμοποιούσαν πέτρινα αγγεία επειδή δεν ήταν επιρρεπή στη μετάδοση ακαθαρσίας», είπε ο Urciuoli.
«Μια άλλη δυνατότητα είναι η χρήση εκλεκτής κόκκινης κεραμικής terra sigillata, μια διεθνής τάση εκείνη την εποχή», πρόσθεσε.
Η θέση των φιλοξενούμενων γύρω από το τραπέζι ακολουθούσε έναν ακριβή κανόνα, και οι σημαντικότερες ήταν αυτές στα δεξιά και αριστερά του επίτιμου καλεσμένου. «Στίχοι από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη δείχνουν ότι ο Ιούδας ήταν πολύ κοντά στον Ιησού, πιθανότατα στα αριστερά του. Πράγματι, μας λένε ότι ο Ιούδας βούτηξε ψωμί στο πιάτο του Ιησού, ακολουθώντας την πρακτική να μοιράζεται φαγητό από ένα κοινό μπολ», είπε ο Urciuoli.
Ο Urciuoli και η Berogno εστίασαν στην αναζήτηση του φαγητού στον Μυστικό Δείπνο, ανασυνθέτοντας δύο άλλα σημαντικά γεύματα που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη, τον γάμο στην Κανά, που καταγράφει το θαύμα από το νερό στο κρασί και το συμπόσιο του Ηρώδη, διάσημο για τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Βαπτιστή.
«Ο γάμος στην Κανά μας επέτρεψε να κατανοήσουμε τους εβραϊκούς θρησκευτικούς διατροφικούς νόμους, γνωστούς ως κασρούτ, οι οποίοι καθόρισαν ποια τρόφιμα μπορούν και δεν μπορούν να καταναλωθούν και πώς πρέπει να παρασκευάζονται. Από την άλλη πλευρά, το συμπόσιο του Ηρώδη μας επέτρεψε να αναλύσουμε τις ρωμαϊκές γαστρονομικές επιρροές στο Ιερουσαλήμ», είπε ο Urciuoli.
Εκτός από το κρασί και το ψωμί, το tzir, μια παραλλαγή της ρωμαϊκής σάλτσας ψαριού garum, ήταν πιθανότατα στο τραπέζι τόσο στον γάμο του Κανά και στο συμπόσιο του Ηρώδη, όσο και στον Μυστικό Δείπνο, είπαν οι συγγραφείς.
Πότε έγινε ο Μυστικός Δείπνος
Αναλύοντας λεπτομερώς την έρευνά τους στο βιβλίο, οι Urciuoli και Berogno υποθέτουν επίσης ότι ο Μυστικός Δείπνος μπορεί να συνέβη κατά τη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών, μια φθινοπωρινή γιορτή που μνημονεύει τα χρόνια που πέρασαν οι Ισραηλίτες στην έρημο σε εύθραυστες κατοικίες μετά την έξοδο.
Αλλά σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Μάρκου, ο Ιησούς προετοιμάστηκε για τον Μυστικό Δείπνο την «πρώτη ημέρα των Αζύμων, όταν θυσίασαν το αρνί του Πάσχα».
Εάν ο Μυστικός Δείπνος ήταν ένα δείπνο του Πάσχα, που διοργάνωσαν οι Εβραίοι τότε όπως και τώρα για να τιμήσουν την έξοδο από την Αίγυπτο, το γεύμα πιθανότατα θα περιλάμβανε αρνί.
Η Γραφή μας παρέχει μια άλλη ένδειξη: το άζυμο ψωμί και το κρασί ήταν επίσης στο μενού. Ο Ιησούς έκοψε το ψωμί και ευλόγησε το κρασί, λέγοντας στους Αποστόλους του ότι το ψωμί ήταν το σώμα του και το κρασί ήταν το αίμα του θέτοντας έτσι τη βάση για την Θεία κοινωνία.
Τα υπόλοιπα φαγητά στο τραπέζι
Σύμφωνα με τους Urciuoli και Berogno, άλλα φαγητά στο τραπέζι πιθανολογείται πως ήταν:
– cholent, ένα μαγειρεμένο πιάτο με φασόλια μαγειρεμένα πολύ χαμηλά και αργά,
-ελιές με ύσσωπο, ένα βότανο με γεύση μέντας,
– πικρά μυρωδικά με φιστίκια Αιγίνης και
-ένα charoset χουρμά, χοντροκομμένη πάστα φρούτων και ξηρών καρπών.
«Τα πικρά βότανα και το χαροσέτ είναι χαρακτηριστικά του Πάσχα, το cholen τρώγεται κατά τη διάρκεια των εορτών, ενώ ο ύσσωπος καταναλώνεται επίσης σε καθημερινή βάση», είπε ο Urciuoli.