Στην Κομισιόν βρίσκεται πλέον το ελληνικό αίτημα για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τον υπολογισμό των δημοσιονομικών μεγεθών έως το 2028 — ένα αίτημα που, αν εγκριθεί, ανοίγει τον δρόμο για σημαντική αύξηση του οικονομικού «πακέτου» της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης για το 2026, φτάνοντας το 1,5 δισ. ευρώ.
Μόνιμοι πόροι και «χώρος» για ενισχύσεις
Η συμφωνία της κυβέρνησης με τους τεχνοκράτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής — που εξασφαλίζει δημοσιονομικό όφελος 2 δισ. ευρώ από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και αποτρέπει αύξηση δαπανών κατά 2,6% — δημιουργεί σημαντικό περιθώριο για μόνιμες ενισχύσεις. Ήδη, για το 2024, διατέθηκαν 600 εκατ. ευρώ σε ευάλωτες ομάδες (ενοικιαστές, συνταξιούχους), ενώ για το 2026 έχουν «κλειδώσει» περίπου 1 δισ. ευρώ για φορολογικές ελαφρύνσεις και εισοδηματικά μέτρα.
Αν η Ε.Ε. ανάψει το πράσινο φως στο αίτημα περί εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών, τότε το ποσό αυτό μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω κατά 500 εκατ. ευρώ.
Το κρίσιμο ζήτημα της ρήτρας διαφυγής
Η ελληνική πρόταση βασίζεται στο νέο ευρωπαϊκό σχέδιο για την ενίσχυση της Άμυνας, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα να μη συνυπολογίζονται αυξημένες αμυντικές δαπάνες στον δημοσιονομικό κορσέ που επιβάλλουν τα πλεονάσματα. Έτσι, χώρες όπως η Ελλάδα θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία για εξοπλισμούς, υποδομές και ενίσχυση του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το μεγάλο ερώτημα είναι ποια χρονιά θα χρησιμοποιηθεί ως «έτος αναφοράς» για τον υπολογισμό των εξαιρούμενων δαπανών. Η Κομισιόν προτείνει το 2021 — χρονιά κατά την οποία η Ελλάδα είχε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αμυντικών δαπανών (2,7% του ΑΕΠ) λόγω της ύφεσης από την πανδημία. Συνεπώς, οι σημερινές δαπάνες, αν και αυξημένες σε απόλυτα νούμερα, αντιστοιχούν σε μικρότερο ποσοστό (2,3% το 2025 και 2,5% το 2026), άρα φαίνεται να μην πληρούν το κριτήριο της αύξησης.
Ωστόσο, η Αθήνα πιέζει για διαφοροποίηση του έτους αναφοράς ανά χώρα. Αν, για παράδειγμα, υιοθετηθεί το 2024 ως βάση, τότε η Ελλάδα μπορεί να αποκομίσει σημαντικά δημοσιονομικά οφέλη.
Τι θα γίνει με τον «ελεύθερο χώρο»
Το δεύτερο ζήτημα αφορά στο πώς θα αξιοποιηθεί ο επιπλέον «δημοσιονομικός χώρος» που θα προκύψει. Μπορεί, για παράδειγμα, η εξαίρεση 500 εκατ. ευρώ αμυντικών δαπανών να μεταφραστεί σε αντίστοιχο ποσό για φοροελαφρύνσεις ή κοινωνικές παρεμβάσεις; Αν και τα τεχνικά έγγραφα δεν δίνουν σαφή απάντηση, ούτε αποκλείουν το ενδεχόμενο, η ελληνική πλευρά θεωρεί ότι εφόσον ανοίγει χώρος στον προϋπολογισμό, θα πρέπει να επιτρέπεται η αξιοποίησή του.
Η συζήτηση αυτή αναμένεται να κριθεί σε πολιτικό επίπεδο, με τις τελικές αποφάσεις να τοποθετούνται χρονικά στα τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου. Μέχρι τότε, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται έντονα.
Τι περιλαμβάνει η Έκθεση Προόδου
Η Ελλάδα κατέθεσε σήμερα στις Βρυξέλλες την ετήσια Έκθεση Προόδου (Annual Progress Report), η οποία, βάσει των νέων κανόνων, δεν εμπεριέχει μελλοντικά μέτρα, αλλά αποτυπώνει την υλοποίηση των δημοσιονομικών στόχων. Το υπουργείο Οικονομικών καταγράφει αναλυτικά πώς επιτεύχθηκε αύξηση δαπανών κατά 4,5% για το 2025 (αντί του 3,7% που ήταν ο αρχικός στόχος), αλλά και όλες τις ενεργές ή υπό υλοποίηση παρεμβάσεις.
Παρά τις διεθνείς αβεβαιότητες, κυρίως από τις ΗΠΑ και την πολιτική Τραμπ, οι προβλέψεις για την ελληνική ανάπτυξη παραμένουν σταθερές στο 2,3%, όπως επιβεβαιώνει και η Τράπεζα της Ελλάδος. Μάλιστα, η ίδια εκτιμά υπερπλεόνασμα 3,2% του ΑΕΠ για φέτος, έναντι πρόβλεψης 2,4% στον Προϋπολογισμό.